Του Μανώλη Σκαρσουλή
Τον Αύγουστο παραθέριζαν στο Ρέθεμνος ο Αποστόλης με την γυναίκα του Ίγκριντ. Ζουν έξι μήνες στην Κένυα και έξι στην Ελλάδα, καλλιεργώντας ακούραστα τη φιλία και την συνεργασία των δύο λαών.
Στους Αποστόλους τους έφεραν ο Μανόλης και Νίκη Ζωνουδάκη, που έχουν φιλικές σχέσεις. Μετά το φαγητό τους ξενάγησα στο χωριό και στο καθιστικό στ’ Ανασουβάρι. Έφυγαν ευχαριστημένοι, αλλά συνέχιζαν να μου κρατούν συντροφιά, στα πέτρινα πεζούλια και τραπέζια ακόμα και τώρα που γράφω. Μου άρεσαν σαν άνθρωποι και σαν σύντροφοι που διαπνέονται από την ανθρώπινη και θεϊκή αγάπη του Ernesto Cardenal και την μεταδίδουν απλόχερα.
Μια γραφή – αφιέρωμα στον ύμνο της αγάπης όπως την εκφράζουν τα πανανθρώπινα ιδανικά που ευλογούν το φυτό που κελάηδησε και βγήκε η μέρα.
ΥΜΝΟΣ ΑΓΑΠΗΣ
«Όλα τα ζωντανά πλάσματα αγαπούν το ένα το άλλο και είναι όλα συνδεδεμένα στην απέραντη διαδικασία της γέννησης, της ανάπτυξης, της αναπαραγωγής και του θανάτου. Όλα τα πράγματα στη φύση είναι μεταλλαγή, μετασχηματισμός και αλλαγή του ενός στο άλλο• αγκαλιάζονται, θωπεύουν και φιλούν. Και όπως οι νόμοι που κυβερνούν τα ζωντανά πλάσματα, έτσι και οι νόμοι που κυβερνούν την αδρανή φύση (που είναι επίσης ζωντανή με μια ζωή αθέατη σε μας) περιέχονται όλοι στον ένα νόμο της αγάπης. Όλα τα φυσικά φαινόμενα είναι το ένα φαινόμενο της αγάπης. Το λιώσιμο μιας χιονοστιβάδας είναι ένα με την έκρηξη ενός νέου αστεριού, ενός νόβα. Το σκαθάρι που γαντζώνεται σφιχτά από το περίττωμα που το τρέφει, είναι ένα με τον εραστή που κρατιέται από την αγάπη του. Καθετί στη φύση προσπαθεί να διαρρήξει τα ίδια του τα όρια και να προχωρήσει πέρα από τα σύνορα της ατομικότητάς του, αναζητώντας κάποιον μέσα στον οποίο να μεταμορφωθεί. Οι νόμοι της θερμοδυναμικής και της ηλεκτροδυναμικής, οι νόμοι του φωτός και ο παγκόσμιος νόμος της βαρύτητας είναι όλα ο ένας και αυτός νόμος της αγάπης. Καθετί στη φύση είναι ατελές, προσφέρει τον εαυτό του στον άλλο και σφιχταγκαλιάζεται μαζί του. Όλα τα πλάσματα στον πιο κρυφό τους εαυτό και στα κατάβαθα της ύπαρξης τους πεινούν και διψούν για αγάπη.
Τα πράγματα συσχετίζονται μεταξύ τους• το ένα περιέχεται μέσα σ’ άλλο και αυτό το άλλο μέσα σε άλλα, κατά τέτοιο τρόπο που ολόκληρο το σύμπαν είναι μια απέραντη ύπαρξη.
Ολόκληρη η φύση αγγίζει και συνυφαίνεται. Ολόκληρη η φύση αγκαλιάζει. Ο άνεμος που με αγγίζει ανάλαφρα, ο ήλιος που με φιλά, ο αγέρας, το ψάρι που κολυμπάει στο νερό, το απομακρυσμένο αστέρι και εγώ που το κοιτώ, όλοι είμαστε σε επαφή.
Μοιραζόμαστε όλοι το σύμπαν μέσα από έναν και τον αυτό ρυθμό, τον ρυθμό της συμπαντικής βαρύτητας, που είναι η δύναμη που προσδένει τη χαώδη ύλη, που συνενώνει τα μόρια, φέρνει σε ενότητα τα σωματίδια της ύλης σε οποιαδήποτε γωνιά του σύμπαντος, κάνοντας τα αστέρια να είναι αστέρια. Αυτός είναι ο ρυθμός της αγάπης.
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΔΟΜΒΡΟ
Ο Αποστόλης Δόμβρος είναι πολυγραφότατος. Από τα ταξιδιωτικά διηγήματα του ΓΚΑΟΥΤΣΟ ΤΗΣ ΟΥΣΟΥΑΓΙΑΣ , παραθέτω το παρακάτω.
«Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ ΣΤΟΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΒΟΡΕΙΟ ΠΟΛΟ»
Στις 23:44 της 12 Ιουλίου του ’95 το πυρινοκίνητο παγοθραυστικό «YAMAL» βρέθηκε στις 90 μοίρες βόρειο πλάτος και σε άγνωστο μήκος, (γιατί στον πόλο δεν υπάρχει μήκος, όλοι οι μεσημβρινοί γίνονται ένας, συγκλίνουν).
Ένα όνειρό μου πραγματοποιήθηκε. Πάτησα τον Βόρειο Πόλο! Πρέπει να είμαι ο πρώτος Έλληνας, που έμπηξε ένα κονταράκι με την ελληνική σημαία στην κορυφή της γης. Το κονταράκι αυτό ήτανε σπαστό για να χωράει στη βαλίτσα μου, ειδική κατασκευή από ξύλο οξυάς με μπρούτζινες βόλτες για να βιδώνει συναρμολογούμενο, έργο του Μανώλη του Τσαγγαράκη του «κουπά» της οδού Νοταρά.
- Αφού είναι για να στήσεις την ελληνική σημαία στον Βόρειο Πόλο, δεν θέλω λεφτά, μου είπε, στο χαρίζω!
Ο «Γιαμάλ» το πιο μοντέρνο ρώσικο παγοθραυστικό, κατασκευής 1992, με τους δύο πυρηνικούς αντιδραστήρες του, που βγάζουν συνολική ισχύ 75.000 ίππων, μας έφερε ως εδώ. Ένα μυθικό καράβι, (εγώ που εξοπλίζω πλοία, ξέρω να εκτιμήσω την ποιότητά του) με λαμαρίνες στα βρεχάμενά του πάχους 150 χιλιοστών και μάλιστα από ειδικό χάλυβα. Ξοδεύει το εικοσιτετράωρο 200 γραμμάρια ισότοπα ουρανίου. Κάθε αντιδραστήρας τους χωράει 500 κιλά ουράνιο σε πλήρη φόρτωση.
Δεν θέλω να δώσω άλλες τεχνικές λεπτομέρειες αυτού του τεχνικού θαύματος, που λέγεται «Γιαμάλ», για να μη γίνω κουραστικός. Αλλά πράγματα θέλω να περιγράψω απ’ αυτό το καταπληκτικό ταξίδι, απ’ το Μουρμάνσκ στον Γεωγραφικό Βόρειο Πόλο. Θα χρειασθεί ίσως ένα βιβλίο ολόκληρο. Θέλω να περιγράψω το δέος που ένιωθα όταν η πλώρη του «Γιαμάλ» θρυμμάτιζε τον πάγο, πάχους τεσσάρων μέτρων κι όλος ο κολοσσός μπουμπούνιζε καθώς η λαμαρίνα του δεχότανε αυτή την τρομερή καταπόνηση.
Σκυμμένος στα ρέλια έβλεπα τον γαλαζοπράσινο πάγο να ραΐζει, να κομματιάζεται, να ανατρέπεται, να γίνεται μπλόκια για να φτιάξεις λιμενοβραχίονα. Στα πολύ βόρεια, όταν λίγες μοίρες μας χώριζαν απ’ τον πόλο κι ο πάγος χόντρυνε, εκεί ένιωθες τον «Γιαμάλ» να μη μπορεί άλλο να προχωρήσει, να σταματήσει, να κάνει ανάποδα, να τραβάει πίσω τρία-τέσσερα μήκη (150 μέτρα το μήκος του) και να ορμάει πάλι πρόσω να πάσει δυνάμει, να βροντιέται και να βλέπεις να ανοίγει στην πλώρη ψηλές ρωγμές στον αιώνιο πάγο κι όσο η πλώρη του καβάλαγε την παγωμένη επιφάνεια, οι ρωγμές και γίνονταν αυλάκια, ο πάγος έσπαγε και τα τεράστια κομμάτια του ανατρέπονταν και θρυμματίζονταν. Να βαράει η πλώρη, νόμιζες ότι πέφτανε κανονιές, κι έτριζαν στην τραπεζαρία τα ποτήρια και στο αμφιθέατρο των διαλέξεων που ήτανε δύο ντεκ χαμηλότερα, το μπουμπουνητό γινόταν συμφωνικό ταμπούρλο σε όπερα Βάγκνερ.
Θέλω να αντιγράψω λίγα κομμάτια απ’ το σημειωματάριο μου, όπως τα ‘γραψα βιαστικά και με παγωμένα δάχτυλα πάνω στην κόντρα-γέφυρα:
Στον Βόρειο Πόλο δεν υπάρχουν ώρες,
δεν υπάρχουν νύχτες και πρωινά,
ανατολές και ηλιοβασιλέματα,
το καλοκαίρι.
Υπάρχει φως, πολύ φως
για έξι μήνες
και μετά σκοτάδι.
Στην Αρκτική αχρηστεύτηκαν τα ρολόγια, αχρηστεύτηκαν οι ώρες, οι μέρες, οι βδομάδες. Εδώ μετράμε με εξάμηνα.
Αγέροχες οι πλάκες
του ασπρογάλαζου πάγου
στην πλώρη μας.
Συντρίμμια στην πρύμη
τα παγομπλόκια
απ’ τ’ αδυσώπητα φτερούγια
των ελίκων
που περιστρέφονται και μας ωθούν
στον απόλυτο βορρά.
Κατάπλωρα στο κοράκι, γερά μπαγλαρωμένος με το πάρκα μου, στηρίζομαι στον πλωριό ιστό της σημαίας, βιντεοσκοπώ, φωτογραφίζω και βλέπω. Βλέπω τον πάγο να απλώνεται μπροστά, όσο πιάνει το μάτι. Ανάμεσα λιμνούλες με γαλάζιο νερό και ποτάμια. Η θερμοκρασία λίγο πάνω απ’ το μηδέν επιτρέπει την ύπαρξη νερού.
Ο τιμονιέρης οδηγάει τον «Γιαμάλ» έτσι ώστε να αξιοποιείται κάθε λιμνούλα, κάθε ποταμάκι. Η ταχύτητα του πλοίου, στο νερό είναι 20 μίλια, τώρα έπεσε στα δύο, στο ένα μίλι κι αυτό όχι στην πορεία προς βορρά, αλά ζικ-ζακ, όπως δείχνει η οθόνη.
Υπάρχει και υποπλοίαρχος με ειδικότητα παγολόγου «ice master», υπάρχουν και τα δύο ελικόπτερα που κουβαλάει ο «Γιαμάλ» στην πρύμη, που συχνά πετάνε και ραπορτάσουνε την κατάσταση του πάγου στην πορεία μας.
Στην απεραντοσύνη των πάγων ζουν οι πολικές αρκούδες. Στην πορεία μας συχνά τις βλέπουμε να παραμονεύουν μισό μέτρο πίσω από μια τρύπα στον πάγο γεμάτη νερό, να βγάλει η φώκια την μουσούδα της να αναπνεύσει για να την αρπάξουνε, κουβαλάνε οι θηλυκές μαζί τους και τα μωρά τους, που τα γεννάνε τον χειμώνα μέσα σε τρύπες στα χιόνια, όταν είναι ναρκωμένες. Την άνοιξη, όταν ξυπνήσουν, τα αρκουδάκια έχουν κιόλας μεγαλώσει (θηλάζοντας την ναρκωμένη μάνα τους) και τρέχουν πίσω της στο κυνήγι. Οι Ρώσοι του πληρώματος μας είπαν, ότι οι πολικές αρκούδες τρελλαίνονται για ζαχαρούχο γάλα, που τους κατεβάζουν σε κατσαρόλες απ’ τα ρέλια.
Στο αρχιπέλαγος της Φραντς Γιόζεφ Λαντ ζούνε αγέλες θαλάσσιοι ελέφαντες. Στο Καλμ-Μπέϊ του Ντίξον-Αϊλαντ, τους πλησιάσαμε με τα φουσκωτά σκάφη, σε απόσταση δύο μέτρων. Τα 150 νησιά της Φραντς Γιόσεφ Λαντ, που τ’ ανακάλυψε μια αυστριακή αποστολή στο τέλος του περασμένου αιώνα και τα βάφτισε προς τιμήν του αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας, που ούτε το καλοκαίρι δεν ξεπαγώνουν τελείως, βρίσκονται ανάμεσα στο Μουρμάνσκ και στον Βόρειο Πόλο. Απόκρημνα, χωρίς χώμα, με πέτρες μόνο. Πάνω τους καταφέρνουν και φυτρώνουν βρύα και λειχήνες, που βγάζουν τώρα το καλοκαίρι κάτι μικρά λουλουδάκια κίτρινα και μωβ, που σε παρηγορούν μέσα στην νέκρα της Ακριτικής και καθώς τα κοιτάς αισθάνεσαι αισιοδοξία για τη ζωή, που αγωνίζεται και νικά μέσα στο αφιλόξενο αυτό περιβάλλον, που οι πάγοι στις πλαγιές των νησιών του δεν λιώνουν ούτε τώρα το κατακαλόκαιρο.
Εδώ όμως υπάρχει ζωή, υπάρχουν ψάρια κάτω απ’ τους πάγους, υπάρχουν τα θαλασσοπούλια, υπάρχουν οι φώκιες, οι θαλάσσιοι ελέφαντες, οι φάλαινες, οι πολικές αρκούδες, και πολύ νοτιότερα στις βόρειες ακτές της Σιβηρίας υπάρχουν οι Εσκιμώοι, που ακολουθούν τα κοπάδια των ταράνδων τους στην τάϊγκα και με τα καγιάκ τους κυνηγούνε και ψαρεύουνε.
Είναι πολύ δύσκολο για μας τους νότιους να φανταστούμε ότι στα μέρη αυτά υπάρχει ζωή, υπάρχουν άνθρωποι, που όχι μόνο επιβιώνουν τον χειμώνα με έξι μήνες σκοτάδι, με θερμοκρασίες δεκάδες βαθμών υπό το μηδέν, αλλά που είναι ευτυχισμένοι στο περιβάλλον τους, που κάνουν και τέχνη, σαν το κάλυμμα της κεφαλής, που κατάφερα να αγοράσω από έναν ιθαγενή Νουνέγκ στα νότια της Νοβάγια Ζέμλια, του νησιού που το μήκος του είναι κάπου 900 μίλια και εκτείνεται από την βόρεια σιβηρική ακτή μέχρι σχεδόν την Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ, την Ζέμλια Φράνστα Ιοσίφα, που λένε οι Ρώσοι.
