Έπειτα από την καθιέρωση της μοντέρνας τέχνης με το κίνημα του Art Nouveau (Αρ Νουβό), έρχεται το 1919 έως το 1933 στη Γερμανία, μια σχολή η οποία επίδρασε θετικά στην εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης. Ιδρυτής της σχολής Bauhaus (Μπαουχάους ή Μπάουχαους, στα γερμανικά Staatliches Bauhaus ή Bauhaus), ήταν ο Βάλτερ Γκρόπιους. Η σχολή αναπτύχτηκε σε τρεις πόλεις της Γερμανίας, τη Βαϊμάρη από το 1919 έως το 1925, το Ντεσάου από το 1925 έως το 1932 και το Βερολίνο από το 1932 έως και το 1933. Εκτός από τον Βάλτερ Γκρόπιους, ο οποίος κάθισε στο θρόνο του από το 1919 έως το 1928, ακλούθησαν και άλλοι δύο διευθυντές, ο Χάνες Μέγερ, από το 1928 έως το 1930 και τέλος ο Μις βαν ντερ Ρόε, από το 1930 έως και το 1933. Το 1930 βέβαια, υπό την διεύθυνση του Μέγερ, η σχολή Bauhaus κατάντησε να χάσει την ονομασία της και άρχισαν να ανοίγουν πολλά μέτωπα εναντίων της, έως ότου να αναλάβει και ο Βαν ντε Ροε τη θέση του διευθυντή και έτσι να κλείσει οριστικά ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης τέχνης.
Η σχολή Bauhaus εξέλιξε την σύγχρονη τέχνη κυρίως στην αρχιτεκτονική αλλά και το industrial design (βιομηχανικό σχεδιασμό), ενώ τα έργα που δημιουργήθηκαν μέσα στα εργαστήρια της έγιναν αντικείμενα εκτεταμένης αναπαραγωγής. Οι κεντρικές ιδέες της σχολής, ήταν η χρήση της τεχνολογίας για καλλιτεχνικό σκοπό, η διάκριση μεταξύ καλών και εφαρμοσμένων τεχνών είχε σταματήσει, καθώς και η αναγκαιότητα της σφαιρικής διδασκαλίας όλων των μορφών τέχνης. Σκοπός του Bauhaus, ήταν να αποτελέσει μια ενιαία σχολή, τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στις καλές τέχνες. Βασική αρχή ήταν το ανοιχτό μυαλό μπροστά στις νέες προκλήσεις της τότε εποχής και ειδικά η προσέγγιση τους πιο πρακτικά παρά θεωρητικά. Ενώ οι ακαδημίες τότε, είχαν σταματήσει τα εργαστηριακά μαθήματα, η σχολή τα επανέφερε και δίδαξαν επιφανείς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, αν και το διάστημα λειτουργίας της ήταν μικρό χρονικά. Οι αλλαγές τώρα στην έδρα και στην ηγεσία της, συνδέονταν με αντίστοιχες διαφοροποιήσεις στην πολιτική της αλλά και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ύφους της.
Το πρόγραμμα σπουδών περιλάμβανε ένα αρχικό προπαρασκευαστικό στάδιο (Vorlehre) διάρκειας έξι μηνών και στη συνέχεια ακολουθούσε μία τριετής περίοδος φοίτησης, κατά την οποία οι σπουδαστές εκπαιδεύονταν πρακτικά σε εργαστήρια (Werklehre), λαμβάνοντας παράλληλα θεωρητικά μαθήματα (Formlehre). Κάθε εργαστήριο διέθετε ως επικεφαλής δύο δασκάλους, έναν καλλιτέχνη (Meister der Form) και έναν τεχνίτη ή τεχνικό (Meister des Handwerks), που ειδικεύονταν σε μία ή περισσότερες μορφές τέχνης. Η εκπαίδευση αποσκοπούσε στην απόκτηση τόσο πρακτικών τεχνικών γνώσεων, όσο και καλλιτεχνικών δεξιοτήτων, με κύρια φιλοσοφία την μάθηση μέσα από την πράξη. Στα εργαστήρια, οι σπουδαστές διδάσκονταν ελεύθερο σχέδιο, μεταλλοτεχνία, υφαντουργική, ξυλοτεχνία, κεραμεική, τυπογραφία, βιβλιοδεσία και τη χρήση διαφορετικών υλικών, όπως γυαλί, ξύλο, μέταλλο κ.λπ.
Κάτω από έντονες πολιτικές πιέσεις τώρα, η σχολή του Ντεσάου έπαψε να λειτουργεί το 1932. Ξαναλειτούργησε στο Βερολίνο, με πρωτοβουλία του βαν ντερ Ρόε, μέχρι το καλοκαίρι του 1933, αυτή τη φορά όμως, ως ιδιωτικό ινστιτούτο με την ονομασία «Ανεξάρτητο Εκπαιδευτικό και Ερευνητικό Ινστιτούτο». Η σχολή του Βερολίνου είχε διαφορετικό πρόγραμμα σπουδών, διάρκειας επτά εξαμήνων, που αποσκοπούσε στην εκπαίδευση των σπουδαστών πάνω σε κάθε τομέα της αρχιτεκτονικής. Μετά την κυριάρχηση όμως της εξουσίας από τον Αδόλφο Χίτλερ το 1933, σημειώθηκε η οριστική παύση λειτουργίας της σχολής Μπαουχάους. Το Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα είχε εναντιωθεί στο Μπαουχάους σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, καθώς το εκλάμβανε ως ένα μέτωπο κομμουνιστών, επειδή πολλοί Ρώσοι καλλιτέχνες αναμίχθηκαν με αυτό. Ο Υπουργός Εσωτερικών και Εκπαίδευσης, Wilhelm Frick, υπήρξε ο πρώτος που κινήθηκε κατά των ρευμάτων της μοντέρνας τέχνης, που από το 1934 χαρακτηρίζονταν από το ναζιστικό καθεστώς ως «μη γερμανικά».
Η σχολή Bauhaus ήταν από τα σημαντικότερα έργα της σύγχρονης τέχνης, δημιουργώντας μια καλλιτεχνική επανάσταση στα χρόνια εκείνα, κοιτώντας και η συγκεκριμένη προς το μέλλον και την λιτή γραμμή των πραγμάτων αλλά και στην κυριάρχηση των φυσικών υλικών και της ομορφιάς που εκπέμπουν (δίνοντας έτσι ένα μήνυμα ακόμα και στις μέρες μας). Σκοπός της ήταν ένας, όχι το γρήγορο ταξίδι από το 1919 στο απρόβλεπτο μέλλον, αλλά η δημιουργία τέχνης, αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας, για να αφήσει στον κόσμο μια κληρονομιά εξελιγμένη και αυτή τη φορά με ‘πρόσωπο’. Αν υπήρχε στις μέρες μας αυτή η σχολή και δεν είχε καταπατηθεί (και αυτή) από το ναζιστικό καθεστώς και τον Αδόλφο Χίτλερ, θα ήταν αν όχι το καλύτερο, ένα από τα καλύτερα ‘πανεπιστήμια’ στον κόσμο της τέχνης, όποιας και αν είναι αυτή. Συνεχίζεται…
Γρηγόριος Στ. Λαγουδάκης
Αρχιτέκτονας Εσωτερικών Χώρων & Διακόσμησης
