ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΝΟΛΗΣ ΣΚΑΡΣΟΥΛΗΣ, ΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΟΥΔΑΚΗΣ
Γυναίκα: το ασθενές φύλο, το ωραίο φύλο, εκείνο το φύλο χωρίς το οποίο δε θα είχε κανένα νόημα ύπαρξης το αρσενικό. Εκείνη μας γεννάει, εκείνη μας θρέφει, εκείνη μας δίνει ατελείωτες χαρές, αλλά και πίκρες στο διάβα της ζωής μας. Σε αυτήν οφείλουμε τη γνώση του έρωτα, σε αυτήν γνωρίζουμε την ομορφιά της ζωής. Φυσικά, η ανδροκρατούμενη κατά τους αιώνες ανθρώπινη φυλή έχει κατατάξει τη γυναίκα ως κατώτερο ον, ως μια οντότητα με συγκεκριμένο ρόλο στη ζωή (νοικοκυρά, υπηρέτρια, υπεύθυνη για την ανατροφή των παιδιών, αντικείμενο της ευκαιριακής ικανοποίησης των αντρικών ορμών κ.α).
Μόλις τον περασμένο αιώνα η γυναίκα φάνηκε να πατάει στα πόδια της αναζητώντας και διεκδικώντας δικαιώματα. Πριν ωστόσο από την επίτευξη της πολυπόθητης «ίσης» ζωής, η εμφάνιση έπαιζε πάντα σημαίνοντα ρόλο για τη γυναίκα, από όποια κοινωνική θέση και αν προερχόταν. Γι’ αυτό και αξίζει μια αναδρομή στις «γυναίκες των λυγμών» του Μεσοπολέμου, στις γυναίκες των Αθηνών, τις αριστοκράτισσες, αλλά και εκείνες του μόχθου που η μόδα τις έβγαλε από τα «κλουβιά» τους, σε αντίδραση των χρόνιων αρνητικών στερεοτύπων.
Στα πλαίσια του καθωσπρεπισμού μιας εποχής που δεν άντεχε τους ριζοσπαστισμούς ακόμα και στη μόδα, τα μίνι διώχθηκαν, τα «προκλητικότατα» για την εποχή μαγιό το ίδιο, τα κοντά μαλλιά έφεραν αντιδράσεις, όπως και η τάση του ηλιοκαμένου δέρματος. Ας τις αφήναμε λίγο ήσυχες, γιατί αυτές είναι η ζωή…
Η μόδα
Μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1920, η επανάσταση στη μόδα είχε εξισώσει τις απλές γυναίκες με τις κοσμικές κυρίες. Έκοψαν τα μαλλιά τους, φόρεσαν μοντέρνα ρούχα, βάφτηκαν και άλλαξαν την όψη των μεγάλων αστικών κέντρων και ιδιαίτερα της Αθήνας.
Τα πρώτα μίνι
Ήδη από το 1915 έκαναν στην Αθήνα την εμφάνιση τους τα πρώτα μίνι και το θέαμα ήταν πολύ «σκανδαλιστικό» για εκείνη την εποχή. Ο «εκτραχηλισμός» των ηθών ανησύχησε ακόμη και την κυβέρνηση Βενιζέλου, που διόρισε διευθυντή της Αστυνομίας τον Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη, γνωστό για ην ΑΥΣΤΗΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ. Οι εφημερίδες της εποχής τον χαρακτήριζαν ως άριστο αστυνομικό, αλλά οπισθοδρομικό. Μάλιστα ο Γρηγόρης Ξενόπουλος τημείωνε σ' ένα χρονογράφημα του: «Οι χωροφύλακες θα συλλαμβάνουν κάθε ζευγάρι που θ' απαντούν εις τον δρόμον και θα το διαπομπεύουν. Αι κάπως παρδαλαί κυρίαι που γυρίζουν τώρα ελεύθερα εις τα κέντρα προσδίδουσαι εις τας Αθήνας κάποιαν όψιν Παρισιού θα περιορισθούν ως θηρία εις τα κλωβία των» .
1927, η μόδα στο στόχαστρο
Εις την δήμευσιν της χαράς και του στολισμού που παρουσιάζει ένας δημόσιος χορός του1927, γράφει ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου στη «Νέα Εστία», «δεν συνέτειναν μόνον τα οικονομικά αίτια, αλλά και δυο λεπτομέρειες της μόδας, που είχαν μεγάλην εκλαϊκευτικήν επήρρειαν».
Το ένα είναι η κατάργηση του ανθρωπίνου προσώπου. Άλλοτε ένα πρόσωπο ήταν καλό ή άσχημο. Τώρα είναι μια επιφάνεια που ζωγραφίζεται. Η υπογραφή του Δημιουργού εξαφανίζεται, κάτω από το χρώμα και το χρώμα δεν ανάγκη να μπει εις ποιόν, αλλά μόνον εις ποσόν «κόλλα σπάτουλα». Ούτως ώστε διάφοροι προλήψεις που επικρατούσαν προ δέκα ετών, όπως το ρόδινον χρώμα, το ερύθυμα της εντροπής, ο ύπωχρος τόνος, η λευκότης, οι οφθαλμοί και ούτω καθεξής, φαίνονται ως ανάμνησις παμπάλαιου διηγήματος δημοσιευμένου εις την «Πανδώραν».
Κοντή φούστα, κοντά μαλλιά
«Και αυτό ακόμη μια τεράστια οικονομία. Ο ρόλος της φούστας έχει περιορισθεί εις το ελάχιστον, ενώ έφθασεν εις το μέγιστον ο ρόλος του στολισμού, νίκη του ανθρώπου κατά της φύσεως, την οποίαν επεδίωξαν όλοι οι ανατολικοί πολιτισμοί κι ονειρεύθησαν οι ντεκαντάν». Το έργον της βαφής το συνεπλήρωσαν τα κοντά μαλλιά, διότι κι αυτά εμεγάλωσαν τον γενικόν τύπον περιόρισαν εις το ελάχιστον και δεν κατάργησαν την ατομικότητα της γυναικός. Οι κουρεμένες γυναίκες είναι ένα και το ίδιο έντυπον, εις μυριάδας τύπων. Θα ήτο παράδοξον αν έμεινε εκείνο έξω από τον Παράδεισον τόσο δημοκρατικής μόδας..».
Επίδειξις κνημών...
Το 1927 μπορεί να χαρακτηριστεί ως ορόσημο «φθοράς» της αθηναϊκής κοινωνίας. Πάντα οι παλιοί γκρίνιαζαν και σχολίαζαν τους νέους, αλλά αυτή τη χρονιά τα πράγματα έγιναν χειρότερα.
Η βασικότερη αιτία ήταν η κοντή φούστα. Κορίτσια πολλών καλών οικογενειών είχαν συλληφθεί στο δρόμο, είχαν οδηγηθεί στο Πταισματοδικείο, είχαν διαπομπευθεί, γιουχαϊστεί, καταδικαστεί και φωτογραφηθεί για τις εφημερίδες για τις γυμνές τους γάμπες. Ένα μέτρο βάρβαρο, που ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών, με αποτέλεσμα η Αστυνομία πολύ γρήγορα να το εγκαταλείψει. Οι αρμόδιοι μάλιστα, για να μην εκτεθούν, έβγαλαν ανακοίνωση στις εφημερίδες ότι η συγκεκριμένη αστυνομική διάταξη δεν ισχύει άλλο, αφού οι γυναίκες συμμορφώθηκαν και έτσι ήταν περιττό το μέτρημα της φούστας στους δρόμους. Η αστυνομική διάταξη όριζ
η απόσταση από το έδαφος μέχρι το κάτω μέρος της φούστας να είναι τουλάχιστον 35 πόντους...
Χρώμα προσώπου ροδαλόν
Η γυναίκα απονέμει μεγάλην σημασίαν εις το ανθηρόν χρώμα του προσώπου της και ευλόγως, διότι αποτελεί αυτό μια από τας καλλονάς του προσώπου και εν τούτοις πολλοί από αυτάς παραμελούν πολλάκις την περιποίησιν και προσέχουν μόνον εις την επιφάνειαν ζητούσαι από την χημείαν και τα αφεψήματα (μαντζούνια) συνδρομήν».
Όταν αυτά τα αιμοφόρα αγγεία εμπεριέχουν υγρόν πλούσιον εις αιμοσφαίρια, είναι απαύστως ανανεούμενα. Το χρώμα είναι ροδαλόν, μια ανθηρότης απλούται επί του προσώπου, η οποία πολλάκις προξενεί την εντύπωσιν της καλλονής, την οποίαν ονομάζουν «καλλονήν του διαβόλου».
Το πενιχρόν και αναιμικόν αίμα, δίδει, επ' εναντίας, εις το χρώμα εκείνην την ασθενικήν ψυχρότητα η οποία εξωτερικεύεται δια των πρασινωπών ή κιτρινωπών ανταυγειών, αναλόγως της χολερικής ή νευρικής κράσεως του προσώπου.
Καπέλλα και ομβρέλλες
Η μεγάλη μόδα της εποχής είναι οι βελούδινες ομβρέλλες και τα βελούδινα καπέλα. Πράγματι οι εύμορφες βελούδινες ομβρέλλες που η μόδα υποστηρίζει είναι τόσον εύμορφες, και συμπαθείς, ώστε αναγκαζόμεθα να τους συγχωρήσωμεν τα άλλα των μειονεκτήματα.
Όσον αφορά τα καπέλλα, συνηθίζονται όχι όσον τα βελούδινα αλλά τα γαρνιρισμένα με βελούδινες κορδέλλες. Από την εποχήν προτιμώνται τα μεγάλα κανοτιέ ή οι καπελλίνες. Η βελούδινη κορδέλλα έρχεται και δένει με αφέλειαν έναν εύμορφο φιόγκο ή συμπληρούται από εύμορφα βελούδινα άνθη.
Ουρά για .. μανικιούρ
Τώρα κάμνουν ουράν οι Αθηναίοι και εις την μανικύρ. Περιμένουν την αποδίδουν οι αισχροκερδείς εις τα στιλπνά νύχια των. Βλέπει δε κανείς εκεί και γερομπαμπαλήδες να τείνουν τα ρικνά χέρια και προς τα κορτσόπουλα παραδωμένους με ευχαρίστησιν εις τας μαλακάς θωπείας.
Η γενική συνήθεια της μανικύρ, συνέτεινε ώστε πολλοί ομοπολίται να περπατούν με τεντωμένα τα χέρια, όπως επιδεικινύουν τα δάκτυλα των με τα στιλπνά νύχια των. Μερικοί, δια να τα επιδείξουν, καταφανέστρον, ξύνουν με τα δάκτυλα την μύτη των. Θαυμάζεις τις όλας αυτάς σημερινάς προόδους,, αλλά πολύ περισσότερο θαυμάζεις που ευρίσκουν καιρόν οι άνθρωποι να περιμένουν τόσον πολύ και δια την μανικύρ των.
Πράγματι η φιλοκαλλία έχει αναπτυχθεί τεραστίως και εις τους χωρικούς, τους ποιμένας σήμερον. Δεν έχουν μόνον χρυσόν ρολόγι, αλλά και χρυσά δακτυλίδια, χρυσά δόντια. Παρακολούθησα τον εξωραϊσμόν του γίγαντος τσέλιγκα. Αι χερούκλες του εις τα χεράκια της νεανίδος ωμοίαζαν με παλαμάρια εις μεταξωτόν μανδηλάκι. Η νεανίς κατέβαλε πάσαν προσπάθειαν δια τον εξωραϊσμόν των γαμψών ονύχων του ορεσιβίου...
Ενδύματα θαλασσίου λουτρού για τις αναδυόμενες Αφροδίτες
Ένα άκομψο βαρύ και φαρδύ παντελόνι που κάλυπτε ακόμη και τον αστράγαλο ήταν το πρώτο μαγιό των αρχών του 20ου αιώνα. Οι πιο τολμηρές γυναίκες φορούσαν μαγιό, με μπούστο και σούρες, ζώνη στη μέση και ζατεκάκι από χοντρό μαύρο πλεκτό.
Η γυναικεία επιδειξιομανία και η αντρική οφθαλμολαγνεία ήταν τα κίνητρα που ώθησαν τους σοφούς εμπόρους της εποχής να..ξηλώνουν σιγά σιγά τη θαλάσσια πανοπλία. Κάθε ψαλιδιά στα μαγιό - κοστούμια της εποχής προκαλούσε έντονες αντιδράσεις και η σεμνότυφη κοινωνία οδηγούσε τα μαγιό στα δικαστήρια. Πρώτα αποκαλύφθησαν οι ώμοι, μετά οι αστράγαλοι και μετά ήρθε στη μόδα η ροδαλή επιδερμίδα καθιερώνοντας την ηλιοθεραπεία...
Τη δεκαετία του 1920 οι γυναίκες ανακάλυψαν την ευκολία του μονοκόμματου μαγιό. Με τη λήξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου, η έκρηξη ατομικής βόμβας σ’ ένα μικρό νησί του Ειρηνικού, το Μπικίνι, ενέπνευσε το Λουκί Ρεάρντ, πολιτικό μηχανικό που ασχολούνταν με τη μόδα ως χόμπι, να δημιουργήσει και να παρουσιάσει το μπικίνι.
Από τη ζωή των Ατθίδων - Κοσμική κίνηση
Ήρχισαν οι πρώται συγκεντρώσεις στην υπαίθρια ντάνσιν. Τρίτη, Πέμπτη Σάββατο εις τον Παράδεισον. Τουαλέττες εαρινές, κόσμος κομψοντυμένος.
Εις το παρά τους στύλους του Ολυμπίου Διός Τένις Κλαμπ, κάθε απόγευμα εκτός των τενιστών και τενιστριών συγκεντρώνονται και παίρνουν το τσάι τους ή το παγωτό τους οι πλέον αριστοκρατίζουσσες.
Νέα μόδα επικρατεί τελευταίως εις τους κοσμικούς κύκλους. Καταρτίζονται φιλικαί συντροφιές και κάθε βράδυ φέρνουν βόλτα όλα τα εξοχικά αθηναϊκά και παρά θιν’ αλός ντάνσιν, συναγωνιζόμενοι ποια συντροφιά θα κατορθώσει να μεταβεί εις όλα και την ίδια βραδιά.
Η πρώτη Ελληνίδα «Μις Ευρώπη»
Το 1930 αναδεικνύεται η πρώτη Ελληνίδα «Μις Ευρώπη», Πρόκειται για την Αλίκη Διπλαράκου, με καταγωγή από τη Μάνη. Η καλλονή του Μεσοπολέμου ήταν καστανή, με μεγάλα μάτια, λεπτά χείλια, ύψος 1,68 και αδύνατη, σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής.
Για την κατάκτηση της πρώτης θέσης στο διαγωνισμό η εφημερίδα «Καθημερινή» έγραφε: «Ολόκληρος η ελληνική παροικία των Παρισίων πανηγυρίζει από της χθες τον ωραίον θρίαμβον της ελληνικής καλλονής. Η εκλογή της Ελληνίδος υποψήφιας ως «Μις Ευρώπη» αποτελεί το θέμα όλων των συζητήσεων, ιδίως μεταξύ των καλλιτεχνικών κύκλων, οι οποίοι αποδίδουν εις την θριαμβευτικήν νίκην της - την σημασίαν αισθητικού γεγονότος, συμβολίζοντας την επάνοδον της συγχρόνου τέχνης εις τα αιώνια και άφθαστα πρότυπα της αρχαίας ελληνικής παραδόσεως. Γενικώς τονίζεται ότι η χθεσινή νίκη της Ωραίας Ελληνίδος αποτελεί δια την Ελλάδα την ωραιοτέραν διαφήμισιν και πανηγυρικήν αναγνώρισιν της ελληνικής ευγένειας και συγχρόνως την λαμπροτέραν εισαγωγήν εις τας προσεχείς εορτάς της Εθνικής Εκατονταετηρίδος...»
Η οικονομική κρίση επηρεάζει τη μόδα...
Η οικονομική κρίση (1929), η ανεργία, αλλά και η παρουσία του εθνικοσοσιαλισμού επηρεάζουν τη δεκαετία του ’30 όλους τους τομείς της
κοινωνικής ζωής και φυσικά τη μόδα. Ο κινηματογράφος βέβαια και, ιδιαίτερα το Χόλιγουντ έχουν προλάβει να δημιουργήσουν σύμβολα κομψότητας, καθώς γυναίκες θέλουν να είναι λαμπερές και φινετσάτες, όπως οι αγαπημένες τους πρωταγωνίστριες.
Οι γυναίκες τη δεκαετία του 1930 εργάζονται περισσότερο και είναι πιο πολυάσχολες. Προτιμούν πιο απλή εμφάνιση με απλά και πρακτικά ρούχα, που τους δίνουν ελευθερία κινήσεων.
Τα πιο εντυπωσιακά και πολυτελή φορέματα τα φορούν στις βραδινές εξόδους. Τα φορέματα είναι λοξά κομμένα, καλύπτουν τις γάμπες αλλά συχνά αφήνουν την πλάτη έξω. Τα καπέλα, τα γάντια και τα γυαλιά ηλίου είναι τα απόλυτα αξεσουάρ, μαζί με τις τσάντες φακέλους, ή τα μικρά πουγκιά, τις γούνινες εσάρπες και ετόλ από ζώα. Τα παπούτσια είναι οι μυτερές γόβες, οι μπαλαρίνες, τα πέδιλα αλλά και οι πρώτες πλατφόρμες.
Η ηλιοθεραπεία αρχίζει πλέον να γίνεται μανία, ενώ για το πρόσωπο η μόδα θέλει βγαλμένα έντονα φρύδια και ψεύτικες βλεφαρίδες.
Αντί επιλόγου
Σήμερα συμπληρώνονται 32 χρόνια από το θάνατο του τζαμαϊκανού καλλιτέχνη της ρέγκε Μπομπ Μάρλεϋ, του οποίου τα τραγούδια παίζονται ανελλιπώς μέχρι και σήμερα. Ένα από αυτά είναι και το ανεπανάληπτο «no woman, no cry». Δηλαδή χωρίς γυναίκα δεν υπάρχει κλάμα. Είτε χαράς είτε λύπης, τουλάχιστον όμως ζεις… Οποιοδήποτε άλλο σχόλιο είναι περιττό…
Πηγή: «Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΜΑΣ Η ΠΑΛΙΑ»
Νάντια Σαραντοπούλου - Γιάννη Σαραντόπουλου
Εκδόσεις ΣΑΒΑΛΑΣ
