Η δάφνη είναι ένας θάμνος αυτοφυής σ’ όλες τις χώρες της Μεσογείου φτάνει στα 15-20 μέτρα ύψος και ζει ως και 100 χρόνια. Βρέθηκαν ίχνη δάφνης σε απολιθωμένους βράχους ηλικίας 60 εκατομμυρίων ετών.
Η μυθολογία αναφέρει ότι η Δάφνη ήταν κόρη της γαίας και του ποταμού Πηνειού.
Ήταν μια πανέμορφη νύμφη και ζούσε στα δάση γύρω από τον Πηνειό. Εκεί τη συνάντησε ο Θεός Απόλλωνας, ο γιος του Δία και της Λητούς, όταν πήγε να εξαγνιστεί. Είχε σκοτώσει το μυθικό τέρας, το φοβερό δράκοντα με τα 10 χέρια και τα τέσσερα μάτια, που απειλούσε τη ζωή του, αλλά και τη ζωή των ανθρώπων που κατοικούσαν στη περιοχή των Δελφών. Όταν έτρεξε ο θεός Απόλλωνας να την πάρει μαζί του θαμπωμένος από την ομορφιά της, την κατάπιε η μάνα της η γαία και την είχε μαζί της. Στη θέση της φύτρωσε μια δάφνη. Έκοψε κλαδιά και έκανε ένα στεφάνι που το φορούσε πάντα στο κεφάλι του ο θεός Απόλλωνας, ένδειξη αιώνιας θύμησης και ανεκπλήρωτης αγάπης προς τη νύμφη. Επειδή ο θεός Απόλλωνας σκότωσε τον Πύθωνα στην περιοχή των Δελφών γινόταν προς τιμήν του αγώνες τα Πυθύα και στεφάνωναν τους ήρωες με φύλλα δάφνης. Στο Μαντείο των Δελφών που έγινε προς τιμή του Απόλλωνα η ιέρεια του η Πυθία εισέπνεε καπνούς από αρωματικά βότανα και μασούσε φύλλα δάφνης μέχρι να περιέλθει σε κατάσταση θεϊκής μέθης, να δώσει τους διφορούμενους χρησμούς. Τα δάφνινα στεφάνια υποδηλώνουν δόξα. Οι Καίσαρες της Ρώμης φορούσαν στεφάνια δάφνης, στο κεφάλι τους. Τα απανταχού ηρώα στις Εθνικές γιορτές στεφανώνομε με δάφνινα στεφάνια.
Στη θρησκεία μας, τα φύλλα φοίνικα και δάφνης υποδηλώνουν δόξα. Το δρόμο του Μεσσία είχαν στρωμένο με δάφνες και στα χέρια κρατούσαν κλαδιά δάφνης και ελιάς οι άνθρωποι όταν έμπαινε θριαμβευτής στα Ιεροσόλυμα, και τον καλωσόριζαν φωνάζοντας «Ωσαννά ο εν τοις Υψίστοις ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου». Στα εγκαίνια- θυρανοίξια των εκκλησιών στολίζομε το δάπεδο με δάφνες για να περάσει ο Μητροπολίτης εις ανάμνηση της εισόδου του θεανθρώπου Ιησού στην Ιερουσαλήμ. Τη λειτουργία της πρώτης Ανάστασης ραίνει ο Πάπας τις εικόνες και το εκκλησίασμα με φύλλα δάφνης. Αυτά τα φύλλα βράζουν στο νερό και αναπιάνουν το πρώτο προζύμι και είναι ευλογημένο.
Επισκέφτηκα στο χωριό Τζιτζιφέ Αποκορώνου τον κύριο Βαγγέλη Μποτζολάκη γιο οικογένειας καραμπασάδων μου μίλησε ο ίδιος για το καραμπάσι, μου έδωσε να διαβάσω ένα κατατοπιστικό βιβλίο του Συλλόγου των εν Αττική και απανταχού Τζιτζιφιανών. Από αυτό το βιβλίο σας μεταφέρω αρκετά στοιχία για το καραμπάσι. Καραμπάσι είναι Τούρκικη λέξη, σύνθετη από τη λέξη καρά που σημαίνει μαύρο και μπάσι που σημαίνει κεφαλή. Μεταφορικά είναι ο μαύρος καρπός της δάφνης.
Τη λεπτή, παραδοσιακή τέχνη της απόσταξης του καραμπασιού γνώριζαν μόνο οι καραμπασάδες του χωριού Τζιτζιφέ. Τα μυστικά και την τεχνική μάθαιναν από τους πατεράδες τους. Τα παλιά χρόνια στον Τζιτζιφέ υπήρχαν περίπου δέκα οικογένειες καραμπασάδων. Ήταν συστηματικοί επαγγελματίες και έβγαζαν άδεια, σύμφωνα με το νόμο 971 «Περί φορολογίας οινοπνεύματος όπως γίνεται και με τα ρακοκάζανα. Το καραμπάσι προέρχεται από την απόσταξη των φύλλων της δάφνης όπως ακριβώς η ρακή: καζάνι με νερό, δαφνόφυλλα, καπάκι, λουλάς, δεξαμενή νερού, λαΐνι και μετά φωτιά κάτω από το καζάνι, παράγονται υδρατμοί, ψύχονται και το καραμπάσι περνά από το λαμπίκο (διάτρητοι δίσκοι) και χύνεται στο λαΐνι. Το καραμπάσι έχει χρώμα υποκίτρινο με λεπτή υφή. Είναι αιθέριο έλαιο.
Υπήρχε και το κουκουδόλαδο που έβγαινε από τους καρπούς της δάφνης ύστερα από βρασμό. Τοποθετούσαν σ’ ένα καζάνι τους ώριμους καρπούς (τα κουκούτσια) έριχναν νερό, τους έβραζαν τρεις τέσσερεις ώρες και το κουκουδόλαδο έπλεε στην επιφάνεια. Το μάζευαν μ’ ένα ειδικό μπρίκι. Το κουκουδόλαδο ήταν μαύρο και είχε έντονο άρωμα. Η καλύτερη εποχή για τη συλλογή των φύλλων και των κουκουτσιών είναι από το τέλος Ιουλίου ως τις τελευταίες ημέρες του Σεπτεμβρίου.
Χημικές αναλύσεις που έγιναν απέδειξαν ότι το καραμπάσι περιέχει 15 χρήσιμες ουσίες. Αναφέρω μόνο τέσσερεις: την ευγενόλη, που είναι αναισθητική, αντισηπτική και παυσίπονη στον πονόδοντο, το Α-πινενιο, μια ουσία που καταπολεμά τους ρευματισμούς, ανακουφίζει τους πόνους, την κινεόλη, που χρησιμοποιείται σε παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, και το καρυοφυλλένιο που έχει αντιμικροβιακή δράση. Δεν υπονοούμε ότι το καραμπάσι ήταν φάρμακο, ωστόσο δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι σε εποχές επιστημονικής φτώχιας και οικονομικής δυσπραγίας, το καραμπάσι ήταν χρησιμότατο. Από το βιβλίο αντιγράφω μια συνταγή πρακτική της κυρίας Ευαγγελίας Φραγκάκη για παρασκευή ενός είδους δαφνόλαδου, πολύ εύκολης.
Παίρνω από τη δάφνη ώριμα μαύρα κουκούτσια, τα συνθλίβω και τα τοποθετώ σ’ ένα βάζο λάδι, το κλείνω καλά και το αφήνω στον ήλιο σαράντα ημέρες.
Τελειώνοντας αναφέρω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του δασκάλου κ Δαφέρμου Αντώνη «Παραδοσιακά επαγγέλματα που χάνονται» ο Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος, που έζησε τον 1ο αιώνα μ.Χ, κατέγραψε 600 βότανα. Για το δαφνόλαδο γράφει:
…δύναμιν δεν έχει θερμαντικήν, μαλακτικήν, αναστομωτικήν, κόπων λυτικήν, αρμόζει και τοις περί τα νεύρα πάθεσι πάσι και φρίκαις και ωταλγίαις και κατάρροις και κεφαλαλγίας.
