Επιμέλεια Θοδωρής Ρηγινιώτης
Η ομιλία στην παρουσίαση του βιβλίου, Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου 12.10.14
Όταν ο παλαίμαχος Ρεθεμνιώτης δάσκαλος κ. Κωστής Ταταράκης μου πρότεινε ν’ αναλάβω την επιμέλεια του βιβλίου που σχεδίαζε να εκδώσει, δέχτηκα με χαρά – χαρά, επειδή θα συνεργαζόμουν με έναν πνευματικό άνθρωπο, έναν καλό φίλο, έναν ευγενή του παλιού καιρού, που η αρχοντιά και η σεμνότητά του φανερώνονται ανεπιτήδευτα σε κάθε πράξη του, ακόμη και στον απλό καθημερινό χαιρετισμό. Όταν όμως πήρα στα χέρια μου τα κείμενα που επρόκειτο να απαρτίσουν το βιβλίο, ένιωσα μια ευχάριστη έκπληξη, συγκίνηση και γοητεία από το περιεχόμενό τους και πρόσφερα ενθουσιωδώς τις μικρές μου δυνάμεις, συνεργαζόμενος με τα παιδιά του συγγραφέα (αξιόλογους ανθρώπους του πνεύματος επίσης, καταξιωμένους στην κοινωνία μας), για την πραγματοποίηση της έκδοσης.
Αυτά τα συναισθήματα που ένιωσα, διαβάζοντας το βιβλίο πριν ακόμη εκδοθεί, έχω την τιμή και την ευχαρίστηση να μοιραστώ απόψε μαζί σας. Όσα θα πω αποτελούν επίσης την εγκάρδια ευχαριστία μου στον κ. Ταταράκη και την οικογένειά του για την εμπιστοσύνη τους.
«Ιστορικές αθιβολές»
Το βιβλίο, που φέρει το νοσταλγικό τίτλο «Στιγμές που περνούν… Σκιές που μένουν» (τίτλο που, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, εμπνεύστηκε από τη σύζυγό του, δασκάλα, κυρία Θεανώ Ταταράκη), περιέχει ένα μεγάλο μέρος της πολύχρονης συγγραφικής παραγωγής του δημιουργού του, κείμενα που τα περισσότερα έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς στον τοπικό ρεθεμνιώτικο τύπο και στο διαδίκτυο. Εντός γίνονται συγκεκριμένες αναφορές στις πρώτες τους δημοσιεύσεις. Είναι γραμμένο με μια γλαφυρή, αλλά και ευθύβολη πέννα, που φανερώνει την ευαισθησία, την ευθύτητα, αλλά και την ευθυκρισία του δημιουργού του. Διακρίνεται σε τρία μέρη.
Το πρώτο μέρος, τιτλοφορούμενο «Ιστορικές αθιβολές», περιέχει άρθρα κυρίως ιστορικού και λαογραφικού περιεχομένου, βιβλιοπαρουσιάσεις, καθώς και ολίγα για τις μεγάλες γιορτές του ορθόδοξου λαού μας, τα Χριστούγεννα, τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα, που αποτελούν όχι μόνο θρησκευτικά γεγονότα, αλλά και σημαντικές πτυχές στον πολιτισμό του έθνους μας και όλων των ορθόδοξων εθνών που βρίσκονται γύρω μας, με τα οποία και μας συνδέουν.
Εδώ βλέπουμε και πανέμορφα οδοιπορικά στο Γερακάρη (το χωριό του συγγραφέα – γράφει μάλιστα «ο Γερακάρης», όπως λέγεται το χωριό στο τοπικό ιδίωμα όλων των Αμαριωτών) και κείμενα ομιλιών για το ολοκαύτωμα των χωριών του Κέντρους κατά τη ναζιστική Κατοχή και για το Γερακαριανό Τουρκομάχο Ιωάννη Τάταρη, ένα αφιέρωμα στην αγροτική ζωή των χωριών μας (με άφθονα λαογραφικά στοιχεία), αλλά και παραδοσιακές μαντινάδες και αμαριώτικες ρίμες (πλήρεις ή τμήματα) σχετικές με τα θέματά του, καθώς και δικές του στιχουργικές ανησυχίες προσφερόμενες σε μια σημαντική στιγμή της οικογένειάς του.
Ας μνημονεύσουμε ιδιαίτερα τις ρίμες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, στιχουργημένες από σημαντικούς Αμαριώτες λαϊκούς ποιητές, το Γιώργη Λέκκα από το Φουρφουρά, τον αείμνηστο Νικόλα Αγγελάκη από του Γερακάρη και τον Πέτρο Ιωσήφ Παπαγιαννάκη (δε γνωρίζω από πού είναι), ενώ περιλαμβάνεται και ένα ποίημα του αείμνηστου Αμαριώτη ποιητή Σπύρου Λίτινα.
Για τα οδοιπορικά του συγγραφέα στο Γερακάρη, η έγκριτη και καταξιωμένη δημοσιογράφος της πόλης μας κυρία Εύα Λαδιά έγραψε στα Ρεθεμνιώτικα Νέα της 18ης Σεπτεμβρίου 2014: «Ενώ έχουν γραφτεί τόσα για το χωριό, μόνο στο βιβλίο αυτό γοητεύεσαι, καθώς χάνεσαι σε μια ατμόσφαιρα μαγευτική, θέλοντας να γνωρίσεις περισσότερο το Γερακάρη. Δεν χρειάζεται, πιστεύω, καλύτερο οδηγό ο επισκέπτης από τη σπουδαία αυτή δημιουργία του κ. Ταταράκη».
«Στις σχολικές επάλξεις»
Το δεύτερο μέρος, τιτλοφορούμενο «Στις σχολικές επάλξεις», περιέχει κείμενα ομιλιών που εκφώνησε ο συγγραφέας τα χρόνια της διδασκαλικής του υπηρεσίας, κυρίως από το 1961 ώς το 1980, σε διάφορα σχολεία του νομού Ρεθύμνης, όπως των χωριών Βάτος, Κισσός, Ελένες, Φουρφουράς και Πηγή. Τα θέματά τους ποικίλουν: ομιλίες για την έναρξη και το κλείσιμο της σχολικής χρονιάς, για τις εθνικές επετείους της 25ης Μαρτίου και της 28ης Οκτωβρίου, για τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών, τη γιορτή της Μητέρας, αλλά και για σπουδαία παιδαγωγικά θέματα, όπως η κοινωνικοποίηση των παιδιών, ο παιδικός φόβος, η ενθάρρυνση των παιδιών και τα πιο διαδεδομένα παιδαγωγικά λάθη των γονέων, στην προσπάθειά μας ν’ αναθρέψουμε τα παιδιά μας.
Οι ομιλίες αυτές μου αποκάλυψαν μια άγνωστη σε μένα πλευρά του πνευματικού βάθους, της κατάρτισης και της τόλμης του ανθρώπου που γνώριζα ως εκλεκτό οικογενειακό φίλο και ευγενή γείτονα. Όντας νέος γονιός, ομολογώ ότι διδάχτηκα πολλά διαβάζοντας τις σοφές του σκέψεις και τώρα συχνά συμμορφώνομαι με τις υποδείξεις του σε δεδομένες στιγμές, για τη συμπεριφορά μου απέναντι στο παιδί μου. Είμαι δηλαδή διαφορετικός γονιός τώρα απ’ ό,τι ήμουν πριν διαβάσω το βιβλίο του κ. Ταταράκη – και τον ευχαριστώ γι’ αυτό εκ μέρους της δικής μου οικογένειας. Επισημαίνω δε με ειλικρίνεια ότι αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι το σημαντικότερο μέρος του βιβλίου του, που θεωρώ ότι πρέπει να μελετηθεί από κάθε γονιό και εκπαιδευτικό.
Μιλώντας προς τους γονείς και τα παιδιά, με αφορμή το άνοιγμα και το κλείσιμο των σχολείων και τις εθνικές και θρησκευτικές επετείους, ο συγγραφέας δε δίσταζε να προβεί σε υποδείξεις παιδαγωγικού και κοινωνικού χαρακτήρα, που έδιναν κατευθύνσεις για την ορθή συμπεριφορά μεγάλων και μικρών, αποσκοπώντας στην άριστη ψυχοσωματική και μορφωτική ανάπτυξη των αγαπημένων του μαθητών, η αγάπη και η ανησυχία του για τους οποίους ξεχειλίζει ευχάριστα και συγκινητικά σε κάθε σελίδα αυτού του τμήματος.
Ιδιαίτερα θα σταθώ στην ομιλία του για τη γιορτή της Μητέρας, όπου ξεφεύγει εντελώς από τα τριμμένα υποδεικνύοντας με ευγένεια, αλλά και σοβαρότητα, στις μανάδες την ευθύνη τους για την ορθή και ισορροπημένη ανατροφή των παιδιών τους. Ευθύνη, που τις βαραίνει, όπως σε πολλά σημεία τονίζει ο συγγραφέας, όχι μόνο απέναντι στα ίδια τα παιδιά τους, αλλά και απέναντι στην κοινωνία και την πατρίδα μας, την τύχη της οποίας έχουν στα χέρια τους οι Ελληνίδες μάνες. Γράφει:
Έχετε τεράστια δύναμη στα χέρια σας. Πλάθετε τα παιδιά σας όπως εσείς θέλετε. Από σας θα εξαρτηθή ο χαρακτήρας τους, η συμπεριφορά τους, η ζωή τους ολόκληρη. Είστε το ζωντανό παράδειγμα. Προσέχετε τα λόγια σας και τις πράξεις σας. Από σας θα εξαρτηθή αν το παιδί σας γίνη ένας τίμιος και ηθικός άνθρωπος. Οι πράξεις σας, οι τρόποι σας και η εν γένει συμπεριφορά σας θα δείξουν στο παιδί το δρόμο που θα ακολουθήση. (…) Τεράστια είναι η δύναμή σας. Όμως τεράστια και η ευθύνη σας. Ευθύνη απέναντι των παιδιών σας, ευθύνη απέναντι της κοινωνίας, ευθύνη απέναντι του συνόλου. Σεις θεμελιώνετε την κοινωνία, γιατί σεις θα δώσετε τους αυριανούς πολίτες».
Ένα ιδιαίτερα αξιομνημόνευτο σημείο θεωρώ ότι αποτελεί η σύσταση του συγγραφέα στους γονείς της δεκαετίας του 1960 για το πώς να παρακινήσουν τα παιδιά τους να διαβάζουν βιβλία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Γράφει:
«Ένας παιδαγωγικός νόμος λέει ότι πρέπει να προλαμβάνωμε τις πράξεις των μικρών, δίδοντάς τους τις κατάλληλες ασχολίες. Όταν τα αφήσωμε ελεύθερα στους δρόμους, εκείνα οπωσδήποτε θα ατακτήσουν. Γι’ αυτό πρέπει να φροντίσουμε ύστερα από μερικές μέρες να δώσουμε στα παιδιά μας το κατάλληλο βιβλίο, με το οποίο θα τα απασχολήσουμε κατά το διάστημα των θερινών διακοπών. Να προσπαθήσετε να βρεθούνε στο σπίτι σας μερικά παιδικά βιβλία, που πουλιούνται στα βιβλιοπωλεία. Παραμύθια, διηγήματα, βιογραφίες, μυθιστορήματα, είναι τα καλύτερα, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Δεν υπάρχει λόγος να τους πήτε να τα διαβάσουν. Βάλετέ τα σε κάποιο μέρος που να φαίνονται. Μόλις εκείνα τα δουν, θα τ’ αρπάξουν στα χέρια τους και θ’ αρχίσουν να τα ξεφυλλίζουν.
Τον πρώτο μήνα, αποφύγετε να τους συστήσετε να διαβάσουν τα σχολικά τους βιβλία, τα παραπάνω βιβλία που είπαμε είναι περισσότερο ευχάριστα, διδακτικά και μορφωτικά. Όσο πλησιάζει ο καιρός όμως και θα ανοίξει το σχολείο, πρέπει να προσπαθήσουμε με κατάλληλο τρόπο να τα επαναφέρουμε στα σχολικά τους βιβλία. Στην αρχή ας περιοριστούν να τα φυλλομετρήσουν. Κάθε σελίδα θα τους ζωντανέψη μια ανάμνηση από την περσινή τους σχολική ζωή. Θα παρελάσουν από τη φαντασία τους θρανία, πίνακες, χάρτες, γιατί έχουν και τα άψυχα τη γλώσσα τους, που μιλάνε στην ψυχή καλύτερα πολλές φορές κι από τα έμψυχα. Ξαναφέρνουν στην μνήμη τους τα όσα έμαθαν, διορθώνονται σε διάφορα σημεία και έτσι είναι έτοιμα να ξαναρχίζουν πάλι τα μαθήματα κατά το άνοιγμα των σχολείων.
Να λοιπόν πώς θα απασχολήσομε τα παιδιά το καλοκαίρι. Το βιβλίο πρέπει να τους γίνει ο καλύτερος φίλος…».
Μήπως πρέπει να σχολιάσω το είδος της σχέσης γονιών και παιδιών, αλλά και το πνεύμα της κοινωνίας που περιγράφουν τα παραπάνω;
Δεν ξέρω αν έχω δίκιο ή παρασύρομαι από τον ονειροπαρμένο ρομαντισμό μου, που τον θεωρώ το μεγαλύτερο θησαυρό της ψυχής μου, πάντως αυτά τα λόγια με άγγιξαν βαθύτατα – σχεδόν με συνεπήραν. Στα μάτια μου, δεν πρόκειται απλώς για ένα ιστορικό ντοκουμέντο μεγάλης αξίας ή μια σειρά παιδαγωγικών συμβουλών, αλλά για μια εκρηκτική επαναστατική προκήρυξη – και δεν είναι η μόνη στο ανά χείρας έργο. Μια εξαιρετικά επίκαιρη προκήρυξη αντίστασης, για την υπεράσπιση των σημερινών παιδιών, που τα βιβλία γύρω τους κάνουν παρέλαση, αλλά αυτά – απαξιώνοντας και το ίδιο το σχολείο, που συχνά γίνεται πράγματι φορτικό και μισητό – κρατούνται αιχμάλωτα με καλώδια που ξεκινούν από τον εγκέφαλο και την καρδιά τους και καταλήγουν στο κινητό και το tablet, με τα οποία εμείς τα εφοδιάζουμε σχεδόν από την κούνια τους.
Δεν «δαιμονοποιώ» τη χρήση της τεχνολογίας από τους εφήβους. Απλά, είναι μια βόμβα, που προσφέρεται ανεξέλεγκτα σε ανώριμα χέρια – όχι τυχαία, αλλά επειδή κάποιοι έχουν συμφέρον. Εκτός αν νομίζετε πως τα iPad, τα smartphones, τα tablets και όλα τα υπερσύγχρονα gadgets, που κατακλύζουν την καθημερινότητά μας, εφευρέθηκαν από τους παγκόσμιους οικονομικούς κολοσσούς για να κάνουν τη ζωή μας καλύτερη…
Ο γονιός χρειάζεται μια πανοπλία για να πολεμήσει εκείνους που παίρνουν τα παιδιά του από τα χέρια του. Και ένα μέρος αυτής της πανοπλίας, που θα τον εμπνεύσει και θα τον εμψυχώσει, θα βρει στο βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα.
«Κεράκια μνήμης»
Και περνάμε στο τρίτο μέρος, με τον τίτλο «Κεράκια μνήμης», όπου παρουσιάζονται επικήδειοι και επιμνημόσυνοι λόγοι γραμμένοι στη μνήμη εκλεκτών ανθρώπων του τόπου μας. Με αφορμή την κοίμηση των συνανθρώπων μας (δε λέω «το θάνατο», γιατί μετά την ανάσταση του Χριστού δεν υπάρχει θάνατος), ο συγγραφέας πραγματοποιεί κι εδώ μια, κατά τη γνώμη μου, καινοτομία:
Δε μας δίνει τυποποιημένες ή αναιμικές νεκρολογίες (παρότι έχει κάποια αναγκαία μοτίβα επαναλαμβανόμενα), αλλά μερικές σπουδαίες και λακωνικές βιογραφίες, που τοποθετούν τους βιογραφούμενους εντός του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, αλλά και εντός του κοινωνικού πλαισίου, στο οποίο έζησαν και πρόσφεραν, ο καθένας από τον τομέα του. Ευσυνείδητοι εκπαιδευτικοί (άντρες και γυναίκες), έντιμοι επιχειρηματίες, δημιουργικοί αγρότες, άξιοι ιερείς, μαθητές, πρεσβυτέρες, μητέρες και σύζυγοι – συχνά γνωστοί μας, αλλά παρουσιαζόμενοι τώρα σε βάθος – περνούν από τις σελίδες του βιβλίου, σε μια σημαντική ιστορική καταγραφή, αξιοπρόσεκτη από τους μελετητές της ιστορίας και της κοινωνίας του τόπου μας.
Συνθέτει έτσι ο έμπειρος συγγραφέας μια ανθολογία ή μάλλον μια ανθοδέσμη ευωδιαστών ανθέων του αγαπημένου μας Ρεθέμνους, μια πινακοθήκη αξιοσημείωτων προσωπογραφιών, «κτήμα ες αεί», δωρίζοντάς μας έναν ακόμη θησαυρό: το ήθος μιας άλλης γενιάς, καθόλου μακρινής, τη φυσιογνωμία ενός άλλου κόσμου, που συνυπάρχει με το δικό μας, συχνά αόρατος καθώς τρέχουμε ασθμαίνοντας, κουβαλώντας τα άπειρα φορτία μας, ενός κόσμου που συνυπάρχει με το δικό μας «τόσο μακριά, αλλά και τόσο κοντά».
Νομίζω ότι είναι φανερή η αξία αυτής της καταγραφής και συνδέεται άμεσα με όσα είπαμε προηγουμένως για τα παιδιά μας, το παρόν και το μέλλον τους.
Τα πρόσωπα που βιογραφούνται στο τρίτο μέρος είναι οι συμπολίτες και συνεπαρχιώτες μας Στέλλα Ακουμιανάκη, Μανώλης Κατριτζιδάκης, Αλέκος και Μερόπη Γενεράλη, Σήφης Γενεράλης, Γιάννης και Μανόλης Παπαδόσηφος, Νίκος Σοφουλάκης, Μανόλης Μανιουδάκης, Γιάννης Γιουλούντας, Δέσποινα Χριστοδουλάκη, Μανόλης Ταταράκης, Μαρία Ταταράκη Σμυρνάκη, Ηλίας Ταταράκης, Γιάννης Φιντίκης, Γιώργος Ψωμάς, Μιχάλης Ζαμπετάκης, Ειρήνη Λαμπίρη, Θεοχάρης Δουκάκης, Μανόλης και Δέσποινα Σαριδάκη, Δημήτρης Πάγκαλος, Γιώργης Κραουνάκης (ή Χρηστακογιώργης) και η σύζυγός του Μαρία, Καλλιόπη Ταταράκη, Γεωργία Φραδέλλου, Γιάννης Τσουπάκης, Ιουλία Δρανδάκη και π. Ιωάννης Ξέκαλος. Το όλον 29 – 29 ταξίδια στον αεροδιάδρομο της ζωής, 29 πνευματικοί πίνακες.
Το βιβλίο διακοσμείται με τρία συμβολικά σκίτσα της μικρής Θεανώς-Μαρίας Μιχαήλ Ταταράκη (εγγονής του συγγραφέα) και δυο μαντινάδες του αδελφού του Δημοσθένη (χωρίς το όνομά του, κατ’ επιθυμίαν του ίδιου), αρκετές φωτογραφίες και όλα τα άλλα απαραίτητα.
Νομίζω πως είπαμε αρκετά. Η συνέχεια… στην οθόνη, όπως λένε για τις κινηματογραφικές ταινίες, ή μάλλον στις σελίδες ενός βιβλίου, που αποτελεί το πολύτιμο απόσταγμα σοφίας, γνώσεων, πείρας και αγάπης.
Δόξα τω Θεώ. Καλή ανάγνωση.
