Παρουσίαση του βιβλίου στο κατάμεστο Ωδείο Ρεθύμνου
«Οι Διαφορετικοί» είναι το ένατο κατά σειρά βιβλίο του Ρεθεμνιώτη δικηγόρου και συγγραφέα Χάρη Ανδ. Παπαδάκη που εκδόθηκε και κυκλοφόρησε στο τέλος του 2014. Το βιβλίο αναφέρεται στους ανθρώπους με ψυχικές ή σωματικές ιδιαιτερότητες, άτομα κοινωνικά ανεκτά που αποτέλεσαν μέρος του «αποδεκτού περιθωρίου» της κοινωνίας του Ρεθύμνου. Αυτή, βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που ο συγγραφέας καταπιάνεται με «περιθωριακές ομάδες» της κοινωνίας μας και αυτό λόγω της ατέρμονης αγάπης του για τον τόπο και τους ανθρώπους του. Η παρουσίαση των «Διαφορετικών» πραγματοποιήθηκε στο ασφυκτικά γεμάτο από κόσμο Ωδείο Ρεθύμνου την π. Κυριακή το πρωί.
Για το βιβλίο των ανεκτών της πόλης μας μίλησαν ο Μανώλης Τζανάκης - επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο Θωμάς Λεχωβίτης - δικηγόρος και ο Μανώλης Καρνιωτάκης - συγγραφέας, ενώ το συντονισμό της εκδήλωσης ανέλαβε η σχολική σύμβουλος Δέσποινα Αγγελιδάκη – Πετσαγγουράκη, η οποία μίλησε με ιδιαίτερα ζεστά λόγια για τον συγγραφέα. Μετά το τέλος της παρουσίασης, προσφέρθηκε κέρασμα από την ομάδα «Τοξοκρόταλοι», στην οποία συμμετέχουν ο Χάρης Παπαδάκης και η συντονίστρια της εκδήλωσης στο Κυνήγι του Θησαυρού.
Ο επίκουρος καθηγητής του Π.Κ. Μανώλης Τζανάκης ξεκίνησε την ομιλία του παρομοιάζοντας την παρουσίαση ενός βιβλίου με μία γιορτή, γιατί όπως ανέφερε «η συγγραφή ενός βιβλίου μοιάζει με τον τρόπο με τον οποίο ανατρέφουμε ένα παιδί». Ο ίδιος μίλησε για το βιβλίο «οι Διαφορετικοί» από τη δική του οπτική γωνία ως καθηγητής της Κοινωνιολογίας, εστιάζοντας κυρίως στην ψυχιατρική και την ψυχική υγεία. Επεσήμανε, δε, τις αναφορές του βιβλίου για τον τρόπο με τον οποίο οι θρησκευτικές πεποιθήσεις επηρεάζουν το πώς ερμηνεύεται η παραφροσύνη, η τρέλα, η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά. Επίσης, ο κ. Τζανάκης τόνισε το «δισυπόστατο τρόπο με τον οποίο οι σύγχρονες κοινωνίες αντιμετωπίζουν τους “διαφορετικούς”, δηλαδή αυτούς που μαρτυρούν τη συχνά ανομολόγητη αλήθεια των τοπικών, εν προκειμένω, κοινωνιών» και συνέχισε «η λαϊκή παροιμία λέει “από παιδί και από τρελό θα μάθεις την αλήθεια” και οι άνθρωποι που λένε την αλήθεια, που συχνά δε θέλει να ακούσει κανείς, βασανίζονται και υπομένουν. Δεν είναι μόνο τα λόγια, αλλά και ο τρόπος που μια κοινωνία αντιμετωπίζει τους “διαφορετικούς” της και εν γένει τους ξένους. Ο τρόπος αντιμετώπισης των “διαφορετικών” τη χαρακτηρίζει και μαρτυρά τη βαθύτερη ποιότητά της».
Στη συνέχεια, το λόγο πήρε ο δικηγόρος Θωμάς Λεχωβίτης, ο οποίος τόνισε ότι ο Χάρης Παπαδάκης στο βιβλίο αυτό, όπως και στο προηγούμενο «Οίκοι ανοχής στην πολιτεία της ανοχής», πραγματεύεται το κοινωνικό περιθώριο, μια κοινωνική ανθρωπογεωγραφία η οποία όσο αγνοείται από την επίσημη ιστορική καταγραφή τόσο περισσότερο ουσιαστικές πληροφορίες παρέχει στην εκμάθηση και την προσέγγιση της διαδρομής μιας πολιτείας. Συνέχισε, μάλιστα, την ομιλία του σημειώνοντας: «Αν ιδιαίτερα με συγκινεί κάτι στα βιβλία του Χάρη Παπαδάκη είναι ότι η καταγραφή αυτού του κοινωνικού περιθωρίου γίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργεί στον αναγνώστη τη βεβαιότητα ότι τολμά να την αποθέσει εκτός των πυλών της πολιτείας. Ο τίτλος του βιβλίου με προβλημάτισε αρκετά, διότι η λέξη “διαφορετικοί” εκτείνεται εννοιολογικά πέραν του ορισμού των ψυχικά αποκλειόμενων και μπορεί να ενσωματώσει μειοψηφίες τελείως διαφορετικές. Κατέληξα στην άποψη ότι ο συγγραφέας με την επιλογή του τίτλου συμπαρατίθεται με τη ζωή αυτών που πραγματεύεται στο βιβλίο του, ότι αποκλείει τίτλους όπως ψυχικά νοσούντες ή τρελοί ή τροζοί ή κουζουλοί, γιατί ευσυνείδητα πραγματεύεται ένα είδος κοινωνικής διαφοροποίησης που δε θέλει να χαρακτηρίσει ψυχιατρικά». Κλείνοντας, αναφέρθηκε στη γοητεία που άφησε στον ίδιο η εξιστόρηση τόσων ζωών από τα πρόσωπα που ο συγγραφέας επέλεξε, «και αυτό γιατί ο Χάρης Παπαδάκης με την τρυφερότητα που μόνο συγγενής επιδεικνύει, αναλώθηκε σ’ ένα μνημολόγιο ανθρώπων που πέρασαν κάποτε από αυτήν την πολιτεία, χαρακτηρίζοντάς την. Σκεφτείτε μόνο πόσο δίκαια επιδοκιμάσθηκε η υπεροχή τους, ως “διαφορετικών”, έναντι όλων ημών, με αναφορές στο πρόσωπό τους είτε από τον Χάρη Παπαδάκη, είτε για ορισμένους, παλαιότερα και από άλλους Ρεθυμνιώτες συγγραφείς. Με άλλα λόγια, το βιβλίο αυτό δεν μνημονεύει και δεν μνημολογεί, ες αεί, τη φυσική και ηθική παρουσία ανθρώπων, οι οποίοι, όσο ζούσαν, εκτός των πυλών της πολιτείας μας, δεν θα μπορούσαν να πιστέψουν ποτέ ότι σήμερα τους μνημονεύουμε, τον καθένα χωριστά, χάρη σε αυτό το βιβλίο που επέβαλε τη μνήμη τους για πάντα, ως προαπαιτούμενο του δικού μας αυτοπροδιορισμού».
Ο συγγραφέας Μανώλης Καρνιωτάκης έκανε μια διαφορετική προσέγγιση για το βιβλίο με το δικό του γλαφυρό τρόπο. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, οι παρευρισκόμενοι είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν ένα βίντεο με «διαφορετικές» φωτογραφίες όχι μόνο του Ρεθύμνου, οι οποίες έδιναν την εικόνα των όσων αφηγούνταν ο κ. Καρνιωτάκης. Ο ίδιος «περπάτησε», μέσω της αφήγησής του, και βρέθηκε στο Ρέθυμνο, την Παλιά Πόλη, τα σοκάκια, την πλατεία των Τεσσάρων Μαρτύρων, τη Μεγάλη Πόρτα, το λιμάνι, το Κάστρο της Φορτέτζας. «Είδε» και μίλησε για τον Μιχάλη το Γάλα, την Ειρήνη την Κακομοίρα, τη Σαββάκενα, τον Πίου Πίου Νταν, τον Γαρμπή, τον Κακό Αέρα, τον Ηλία, τον Καλάκο, τον Κικίνο, την Κονσολίνα, τον Κράου, τον Πωλ, τον Πενταφούτη, τον Μπαλαρή, τον Λασπογιάννη και τους άλλους «διαφορετικούς» του Ρεθύμνου στους οποίους αναφέρεται ο συγγραφέας στο βιβλίο του.
Μετά τον κ. Καρνιωτάκη το λόγο πήρε ο συγγραφέας Χάρης Παπαδάκης, ο οποίος, αφού ευχαρίστησε όσους συνέβαλαν στην έκδοση αλλά και την παρουσίαση του βιβλίου του «οι Διαφορετικοί», μίλησε ιδιαίτερα συγκινημένος για αυτή την προσπάθειά του: «Η προσπάθεια μου στους “Διαφορετικούς” ήταν να συγκεντρώσω υλικό για την ιστορία της ψυχικής υγείας στην Κρήτη, κάτι που δεν είχε γίνει μέχρι σήμερα, να το παρουσιάσω απλοϊκά, παραπέμποντας στις πηγές μου και να δώσω την αιτία σε επιστήμονες για να ασχοληθούν με το θέμα περισσότερο. Προσπάθησα να καταγράψω τις ιστορίες των ξεχασμένων σπουργιτιών του Ρεθύμνου, αυτούς που τους αποκαλούσαμε με το άρθρο “το”, και το “ταυ” με μικρό, όπως το σπουργίτι, γιατί έτσι τους αποκαλούσαμε όπως: “το” Μπουλιό, “το” Νικολέλι, “το” Γιωργάκι και τους περισσότερους από αυτούς. Για το λόγο αυτό, σημειολογικά, στον τίτλο του βιβλίου μου “οι Διαφορετικοί”, το άρθρο “οι” έχει γραφεί με μικρά γράμματα. Κάθε ένα διαφορετικό σπουργίτι έχει τη δικιά του ιστορία, που αν σκύψει πάνω σε αυτή ένας λογοτέχνης, είμαι σίγουρος ότι θα γράψει μυθιστόρημα. Ο σκοπός του βιβλίου δεν ήταν να τους υποτιμήσω. Εξ’ ανάγκης και μόνο σε κομμάτια βιβλίων, που παραπέμπω, η λέξη τρέλα αναφέρεται μόνο τρεις φορές, και η λέξη τρελός μόνο τέσσερεις φορές. Αντίθετα, κατηγορήθηκα ότι τους ηρωοποίησα, ότι αφιέρωσα το βιβλίο μου στο Λασπογιάννη, τον μέντορα των παιδικών μου χρόνων, και όχι σε κάποιο συγγενικό μου πρόσωπο, όπως συνηθίζεται. Στο βιβλίο μου δεν αναφέρθηκα σε αρκετά σπουργίτια του Ρεθύμνου ακούσια, αλλά και εκούσια για διάφορους λόγους».
Στη συνέχεια, ως ένας «διαφορετικός», όπως αυτοαποκαλέστηκε, δεν ακολούθησε τον κανόνα και δε θέλησε να αναφερθεί στο πώς δημιούργησε το βιβλίο του. Αντί γι’ αυτό, κάλεσε τον φίλο του συνταξιούχο εκπαιδευτικό και συγγραφέα Γιώργο Φρυγανάκη, τον άνθρωπο που ήταν δίπλα του όταν αποφάσισε να γράψει το βιβλίο του σε μία δύσκολη στιγμή για τον ίδιο, να πει δυο λόγια και να διαβάσει το αντιποιητικό ποίημα του «Ένα βιβλίο γεννιέται» που γράφτηκε για τη βιβλιογέννηση των «Διαφορετικών» και με το οποίο ξεκινά το βιβλίο. Ο κ. Φρυγανάκης, μεταξύ άλλων, είπε: «Το συγκεκριμένο βιβλίο γράφηκε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο της ζωής του Χάρη Παπαδάκη, σε μια φάση ανάρρωσης από μια σοβαρή περιπέτεια υγείας, με όχι και τόσο αισιόδοξες ενδείξεις και προοπτικές. Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε για τον Χάρη ένα ψυχοθεραπευτικό αντίδοτο και λειτούργησε περισσότερο σαν ένα δεκανίκι που του έδωσε τελικά τη νίκη. Το τελευταίο του πόνημα, όπως και τα άλλα, το “ρούφηξα”, το έπιασα στα χέρια μου και δεν το άφησα παρά μόνο όταν το τελείωσα. Με συνεπήρε, με ταξίδεψε και ήθελα να δω ποια από τα σπουργίτια του είχα γνωρίσει».
Μαρία Ιερωνυμάκη
