Του Θοδωρή Δουλουμπέκη Εθνικού Συντονιστή Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος
Το άρθρο αυτό είναι το πρώτο μέρος από μια έρευνα γύρω από τις συνέπειες που είχε η πολιτική λιτότητας που εφαρμόστηκε την τελευταία πενταετία στην Ένωση ως αντίδοτο στην οικονομική κρίση. Μέσα από την έρευνα θα προσπαθήσουμε να δούμε ποιες ήταν οι επιπτώσεις σε βασικά οικονομικά μεγέθη αλλά και σε κοινωνικούς δείκτες.
Οι εξαγωγές κάθε χώρας συγκριτικά μάλιστα με τις εισαγωγές της, αποτελούμενα σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο καθώς είναι άμεσα συνδεδεμένες με το ΑΕΠ κάθε χώρας μέγεθος κρίσιμο για τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής.
Στο διάγραμμα που παραθέτουμε φαίνεται ότι οι εξαγωγές στην ΕΕ παρουσίασαν σημαντική άνοδο το διάστημα 2008-2014, περίπου 11%, και ήταν σημαντικά μεγαλύτερες από τις εισαγωγές μετατρέποντας την Ένωση ως σύνολο σε περιοχή με καθαρό πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών συγκριτικά με τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτή η σημαντική αλλαγή, βέβαια, συνοδεύτηκε από συμπίεση της εσωτερικής ζήτησης αλλά και από περιορισμένη ζήτηση σε τρίτες χώρες.
Είναι εμφανές, όμως, ότι οι διαφορές στο ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών κάθε χώρας είναι εντυπωσιακά διαφοροποιημένη. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν εντυπωσιακά στις Βαλτικές χώρες, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία, ενώ στον αντίποδα η Ελλάδα παρουσίασε εκ των χειρότερων επιδόσεων μαζί με την Κύπρο και τη Φινλανδία, ενώ μικρή άνοδο παρουσίασαν στην Ιταλία και την Κροατία.
Η διαφορά αυτή δεν μπορεί εύκολα να εξηγηθεί από την κοινή πολιτική που εφαρμόστηκε στην Ένωση αλλά κυρίως από εθνικές πολιτικές ή από τη διαθεσιμότητα των προς εξαγωγή προϊόντων που είχε η κάθε χώρα.
Η Ελλάδα είναι σαφές ότι πάσχει από τη διαθεσιμότητα προς εξαγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, γεγονός που δεν μπορεί άμεσα να αποδοθεί στις πολιτικές λιτότητας αλλά κυρίως στο ότι δεν υπήρξε εθνική πολιτική για τη στροφή της εγχώριας παραγωγής σε τέτοια προϊόντα (π.χ. τεχνολογία). Οι περιορισμένες όμως εισαγωγές είναι άμεση συνέπεια των πολιτικών λιτότητας που εφαρμόστηκαν κι αυτό είναι φανερό καθώς η μεγαλύτερη πτώση εμφανίζεται σε Ελλάδα Ισπανία Κύπρο και Πορτογαλία. Ίσως βέβαια εδώ κρύβεται και μια μη ιδιαίτερα εμφανής σύνδεση εισαγωγών εξαγωγών. Οι εξαγωγές της Ελλάδας είναι άμεσα συνδεδεμένες με τα βασικά προϊόντα που εισάγει (εξαρτημένες εξαγωγές π.χ. πετρέλαιο, αγροτικά μηχανήματα κ.α.) με αποτέλεσμα η περιορισμένη ρευστότητα των επιχειρήσεων που συνδέεται άμεσα με την περιορισμένες εισαγωγές να συνδέεται με τη δυνατότητα παραγωγής και κατά συνέπεια εξαγωγής.
Με δεδομένο το κοινό νόμισμα και τη μη δυνατότητα υποτίμησης εθνικών νομισμάτων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχείρησε, με στόχο να αυξήσει τις εξαγωγές κάποιων χωρών (μέσα σε αυτές και η Ελλάδα), την εσωτερική υποτίμηση, μειώνοντας τους μισθούς με σκοπό να μειώσει το κόστος των εξαγώγιμων προϊόντων. Η πολιτική αυτή δε δούλεψε επηρεάζοντας μάλιστα τη ζήτηση αλλά και τους κοινωνικούς δείκτες. Στην Ελλάδα μάλιστα όπου στη βιομηχανία το μισθολογικό κόστος δεν ξεπερνάει το 20 % της παραγωγής η μείωση του ήταν ανεπαίσθητη στην τιμή των παραγόμενων προϊόντων. Τα προϊόντα στα οποία αυξήθηκε η εξαγωγική δυναμική, δεν ήταν όπως αποδείχτηκε τα φτηνά προϊόντα, αλλά τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας.
Η αύξηση των εξαγωγών της Ισπανίας βασίστηκε στους πυρηνικούς αντιδραστήρες και στην αεροναυπηγική, τομείς στους οποίους παρατηρήθηκε αύξηση του μισθολογικού κόστους, όπως και στην Ιρλανδία όπου οι εξαγωγές βασίστηκαν στην τεχνολογία των υπολογιστών τομέας με συνεχείς επίσης αυξήσεις στους μισθούς των απασχολούμενων.
Αντίθετα η μείωση των εξαγωγών στην Φινλανδία έχει ως βασική αιτία τη μη ικανότητα της NOKIA (συνεισέφερε 4% του ΑΕΠ της χώρας !)να ανταγωνιστεί τις Google και Apple σε προϊόντα καινοτομίας.
Τέλος, η σημασία της βελτίωσης της ποιότητας των προϊόντων εξαγωγής αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι σε χώρες με αύξηση εσόδων από τις εξαγωγές οι τιμές των εξαγώγιμων προϊόντων αυξήθηκαν σε σχέση με τις τιμές των αντίστοιχων προς εσωτερική κατανάλωση (π.χ Ιρλανδία αύξηση 7,5% τιμής εξαγώγιμων μείωση 2% τιμών προϊόντων εσωτερικής κατανάλωσης και αντίστοιχα 15% και 1,1% στη Λετονία).
Συμπερασματικά η πολιτική κατεύθυνση της μείωσης του εργατικού κόστους προκειμένου την αύξηση των εξαγωγών κρίνεται εντελώς λανθασμένη και με υψηλές κοινωνικές συνέπειες. Αύξηση εξαγωγών προκύπτει κυρίως από στροφή των εθνικών οικονομιών προς προϊόντα τεχνολογίας και καινοτομίας αλλά και από τη ζήτηση ως δυνατότητα να ξοδεύουν οι πολίτες της ίδιας της Ένωσης καθώς η οικονομία της είναι βασισμένη στην εσωτερική κατανάλωση.
