Το φως της μέρας μεγαλώνει, ο καιρός αρχίζει να ζεσταίνει και τα «βαριά» ρούχα αδειάζουν την ντουλάπα. H ψυχολογία αλλάζει καθώς ο ήλιος γίνεται πιο λαμπερός και κυριαρχεί στη φύση το πράσινο χρώμα. Όλες αυτές οι επιπτώσεις οφείλονται στον ερχομό της άνοιξης που έφτασε επίσημα σήμερα, 21 Μαρτίου στις 00:45 τα ξημερώματα Σαββάτου όπου πραγματοποιήθηκε η εαρινή ισημερία στο βόρειο ημισφαίριο, που ανήκει και η χώρα μας.
Ο μύθος της Περσεφόνης
Τη σημερινή μέρα οι αρχαίοι Έλληνες, που απέδιδαν τα φυσικά φαινόμενα σε θεϊκή παρέμβαση, την είχαν ταυτίσει με το μύθο της Περσεφόνης και συγκεκριμένα με την άνοδο της στη Γη από τον κάτω κόσμο. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Πλούτωνας, ο θεός του κάτω κόσμου, ερωτεύτηκε και απήγαγε την Περσεφόνη, κόρη της θεάς Δήμητρας, προστάτιδα της φύσης, της καρποφορίας και της γονιμότητας και κόρη του Δία.
Θλιμμένη η Δήμητρα που έχασε το παιδί της άφησε τη φύση να πεθάνει, με αποτέλεσμα να μαραθούν τα λουλούδια και να σαπίσουν οι σοδιές. Με την παρότρυνση του Ήλιου, κατέβηκε στον κάτω κόσμο και ζήτησε από τον Πλούτωνα να ελευθερώσει τη κόρη της. Εκείνος, όμως, μη θέλοντας να χάσει την αγαπημένη του, έκανε έναν διακανονισμό μαζί της˙ τον μισό χρόνο η Περσεφόνη θα βρίσκεται μαζί του και τους υπόλοιπους 6 μήνες θα ανεβαίνει στη Γη να είναι μαζί με τη μητέρα της.
Έτσι, τη περίοδο που η Περσεφόνη ήταν στον κάτω κόσμο, η Δήμητρα ήταν δυστυχισμένη, πάγωνε τη πλάση και τα δέντρα δεν καρποφορούσαν, κυριαρχούσε ο χειμώνας˙ τους υπόλοιπους μήνες η θεά ήταν ευτυχισμένη και επικρατούσε περίοδος ανθοφορίας και καλοκαιρίας.
Εν κατακλείδι, σαν σήμερα, η Περσεφόνη ανέβαινε στη Γη και ξεκινούσε η περίοδος της άνοιξης και του εορτασμού της φύσης. Σύμφωνα με τους Στωικούς φιλόσοφους «η Περσεφόνη ταυτίζεται με τα δημητριακά και η απουσία της με τη φύλαξή τους στο υπέδαφος, ενώ η απαγωγή της είναι η αλληγορία του κύκλου της ευφορίας της φύσης: η κάθοδος της Κόρης στον Κάτω κόσμο κάθε φθινόπωρο ταυτίζεται με την απουσία των καρπών, οι οποίοι αναφύονται την άνοιξη με την άνοδό της».
Επιστημονική εξήγηση εαρινής ισημερίας
Στη σύγχρονη κοινωνία που δεν κυριαρχεί το δωδεκάθεο, η εαρινή ισημερία εξηγείται επιστημονικά. Όπως μαρτυρά η ίδια η λέξη, στην ισημερία η διάρκεια της μέρας είναι ίση με αυτή τη νύχτας. Αυτό συμβαίνει γιατί εκείνη τη χρονική στιγμή ο άξονας της Γης ευθυγραμμίζεται με τον άξονα του Ήλιου. Έπειτα από αυτή τη «συνάντηση» η μέρα αρχίζει να μεγαλώνει αφού η Γη συνεχίζει το ταξίδι της γύρω από τον φωτεινό πλανήτη μέχρι το θερινό ηλιοστάσιο στις 21 Ιουνίου όπου η διάρκεια της μέρας είναι μέγιστη και σταδιακά αρχίζει να μικραίνει.
Οι αλλαγές των εποχών οφείλονται σε δύο φυσικά φαινόμενα τα οποία εξαρτώνται από τη θέση της Γης σε σχέση με τον Ήλιο. Οι ισημερίες - η εαρινή τον Μάρτιο και η φθινοπωρινή τον Σεπτέμβριο- σημαίνουν την αρχή των αντίστοιχων εποχών, ενώ τα ηλιοστάσια- θερινό και χειμερινό, καθορίζουν την έναρξη του καλοκαιριού τον Ιούνιο και του χειμώνα τον Δεκέμβριο.
Η άφιξη, όμως, της άνοιξης δεν γίνεται πάντα την ίδια μέρα. Η εαρινή ισημερία μπορεί να συμβεί στις 19, 20 ή 21 Μαρτίου ανάλογα με το έτος, αφού υπάρχουν και τα δίσεκτα έτη, αλλά και γιατί η τροχιά της γης σε συνδυασμό με την έλξη των άλλων πλανητών αλλάζουν τον προσανατολισμό μας απέναντι από τον Ήλιο. Ακόμα και οι εποχές δεν έχουν την ίδια διάρκεια. Σήμερα, στο βόρειο ημισφαίριο ο χειμώνας διαρκεί περίπου 89 μέρες, το καλοκαίρι 94 μέρες (περισσότερες από όλες τις εποχές), το φθινόπωρο 90 μέρες και η άνοιξη 93 μέρες.
Συνολικά, οι ζεστοί μήνες διαρκούν μια εβδομάδα περισσότερο από τους ψυχρούς. Όσο περνάνε τα χρόνια, η διάρκεια της άνοιξης μειώνεται κατά ένα λεπτό το χρόνο ενώ το καλοκαίρι αυξάνεται κατά ένα λεπτό. Το ίδιο συμβαίνει και με τον χειμώνα, χάνει κάθε χρόνο μισό λεπτό αλλά το κερδίζει το φθινόπωρο.
Κάλαντα που καλωσορίζουν την άνοιξη
Τα κάλαντα δεν είναι προνόμιο μόνο των Χριστουγέννων και των Φώτων. Με τις ρίζες του εθίμου στην αρχαία Ελλάδα, σε πολλές περιοχές της χώρας μας τη μέρα της εαρινής ισημερίας τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους κρατώντας ένα ψεύτικο ομοίωμα χελιδονιού, φτιαγμένο από ξύλο ή χαρτόνι, τη «χελιδώνα», και τραγουδούν τα χελιδονίσματα, δηλαδή κάλαντα που χαιρετούν την άνοιξη, καλωσορίζουν τα χελιδόνια και διώχνουν τον χειμώνα.
Σε κάποια μέρη η «χελιδώνα» είναι στολισμένη με λουλούδια, κουδουνάκια και φύλλα κισσού που συμβολίζει την αειθαλή βλάστηση, ενώ οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά διάφορα προϊόντα και χρήματα τα οποία τα χάριζαν στην εκκλησία. Ακόμα και στην Κρήτη τα χελιδονίσματα υμνούσαν τον Μάρτιο και εύχονταν υγεία στις οικογένειες.
«Ο Μαρτης ήρθε με χαρές και δροσιές γεμάτος, όλα τα έχνη τα κακά να μη φανεί η φανιά ντως, όξω ψύλλοι και κοργοί, όφιδες και μποντικοί κολισαύρες και λαικόνια, όξω απού τα’ αφεντικού το στρώμα. Το χελιδόνι να΄ρχεται, στο σπίτι να φωλεύγει, και να του δίδετε τροφή να παίρνει να μισέβγει να πηαίνει εις την έρημο, να είναι φορτωμένο, να τρώει να ευφραίνεται κι αυτό το βλοημένο. Δώτε και μας τον κόπο μας, ό,τι είναι ο ορισμός σας και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι ο βοηθός σας, χρόνους πολλούς να ζήσετε, πάντα ευτυχισμένοι, σωματικά και ψυχικά να είστε ευτυχισμένοι».
Το τραγούδι του χελιδονάσματος στην αρχική μορφή του απέβλεπε στην εκδίωξη των κακών που προκαλεί ο χειμώνας˙ συγχρόνως ήταν και τραγούδι λατρευτικό προς τη θεότητα της αναζωογόνησης της βλάστησης.
ΣΤΕΛΛΑ ΚΟΥΚΟΥΡΙΤΑΚΗ
