ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
MENOY
ΑΠΟΨΕΙΣ

Φωνολογική συνειδητότητα και γραπτός λόγος του Μανόλη Η. Θεοδοσόπουλου

0

 Γράφει ο Μανόλης Η. Θεοδοσόπουλος- Λογοθεραπευτής

Ο όρος «φωνολογική συνειδητότητα» δηλώνει την ικανότητα του παιδιού να συνειδητοποιήσει ότι ο προφορικός λόγος αποτελείται από μικρότερα τμήματα όπως προτάσεις, φράσεις λέξεις, συλλαβές και τέλος φωνήματα. Η φωνολογική συνειδητότητα θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια ικανότητα που έχει διαφορετικά επίπεδα κατάκτησης. Το πιο πολύπλοκο επίπεδο της φωνολογικής συνειδητότητας ονομάζεται «φωνημική συνειδητότητα». Η φωνημική συνειδητότητα αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου αφενός μεν στο να έχει συνειδητοποιήσει ότι οι λέξεις του προφορικού λόγου αποτελούνται από φωνημικά δομικά στοιχεία, αφετέρου δε να μπορεί να χειρίζεται (δηλαδή να αναλύει και να συνθέτει) αυτά τα στοιχεία, που είναι τα φωνήματα(γράμματα).

Ανάμεσα στο γενικότερο όρο, αυτής της φωνολογικής συνειδητότητας και τον πιο εξειδικευμένο όρο αυτής της φωνημικής συνειδητότητας υπάρχουν δραστηριότητες με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας. Οι πιο απλοϊκές δραστηριότητες είναι οι ασκήσεις ομοιοκαταληξίας καθώς και ο διαχωρισμός των προτάσεων σε λέξεις. Η ικανότητα των παιδιών να χειρίζονται την έννοια της ομοιοκαταληξίας εμφανίζεται περίπου στην ηλικία των τεσσάρων ετών Η διαδικασία αναγνώρισης ομοιοκατάληκτων λέξεων, πραγματοποιείται αβίαστα και ασυνείδητα μέσα από την καθημερινή επαφή των παιδιών με απλά καθημερινά τραγουδάκια ή δίστιχα .

Παρόλο που η γνώση αυτή φαίνεται ν’ αναπτύσσεται εύκολα, στην πραγματικότητα η όλη διαδικασία είναι πιο πολύπλοκη κι αυτό γιατί για να πει ένα παιδί ότι δυο λέξεις είναι ομοιοκατάληκτες θα πρέπει να στρέψει την προσοχή του στο πως αυτές ηχούν και όχι στο μήνυμα που μεταφέρουν. Επιπλέον, θα πρέπει να δώσει βαρύτητα, όχι σε ολόκληρη τη λέξη αλλά σε ένα μόνο μέρος της.

Ακολουθούν πιο σύνθετες δραστηριότητες σχετικές τόσο με τη διάσπαση των λέξεων σε συλλαβές όσο και με τη σύνθεση συλλαβών σε λέξεις. Τέλος φτάνουμε στο πιο εξειδικευμένο επίπεδο της φωνολογικής συνειδητότητας, αυτό της φωνημικής συνειδητότητας όπου ο μαθητής προβαίνει σε δραστηριότητες απαλοιφής, σύνθεσης, διάκρισης και χειρισμού των φωνημάτων της λέξης. Στο τέλος του νηπιαγωγείου τα νήπια είναι σε θέση να καταλαβαίνουν κατά πόσο δύο ή και περισσότερες λέξεις αρχίζουν με την ίδια συλλαβή ή φώνημα

Είναι αδιαμφισβήτητο επομένως το γεγονός, ότι η ικανότητα φωνολογικής επεξεργασίας του λόγου είναι απαραίτητη δεξιότητα σε μια αλφαβητική και με διαφανή ορθογραφία γλώσσα (δηλαδή ότι διαβάζονται τα γράμματα όπως ακριβώς είναι, αντίθετα από ότι με τα Αγγλικά, για παράδειγμα) όπως η ελληνική . Κι αυτό γιατί ο γραπτός λόγος στα αλφαβητικά συστήματα γραφής, αναπαριστάνει τον προφορικό λόγο στο επίπεδο των φωνημικών μονάδων. Επομένως, το μικρό παιδί που μαθαίνει να διαβάζει και να γράφει πρέπει να βρει έναν τρόπο να συνταιριάξει τη γραφημική αναπαράσταση της λέξης με την αντίστοιχη φωνολογική δομή της. Η ικανότητα των παιδιών να καταλάβουν ότι οι λέξεις αποτελούνται από διακριτά μέρη τα οποία μπορούν να χειριστούν αποτελεί μια μεταγλωσσική δεξιότητα με την οποία το άτομο υπερβαίνει την επικοινωνιακή πρόθεση της γλώσσας και κατανοεί την εσωτερική γλωσσολογική της δομή. Έτσι, η προσοχή θα πρέπει να εστιάζεται ταυτόχρονα και στο σημασιολογικό και στα γλωσσολογικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου. Για παράδειγμα για να μπορέσει το παιδί να γράψει και να διαβάσει τη λέξη «φως» θα πρέπει να κατανοήσει ότι η λέξη αποτελείται από τρία φωνήματα (/f/, /o/, /s/) τα οποία αντιστοιχούν σε τρία γραφημικά σύμβολα (φ, ω, ς). Οι αντιστοιχίες βέβαια αυτές δεν είναι πάντα μονοσήμαντες. Στη λέξη «που» αναγνωρίζουμε δύο φωνήματα (/p/, /u/) και τρία γράμματα. Ακόμη το φώνημα /i/ στην ελληνική γλώσσα δηλώνεται με περισσότερα από ένα γράμματα ή συνδυασμούς γραμμάτων (η, ι, υ, ει, οι, υι)

Ο βαθμός συσχέτισης της φωνολογικής συνειδητότητας με την αναγνωστική δεξιότητα έχει διαπιστωθεί σε πλήθος ερευνητικές εργασίες. Επιπρόσθετα έχει διαπιστωθεί, πως παιδιά με ειδικές μαθησιακές διαταραχές έχουν ελλιπή φωνολογική επίγνωση. (πηγή: specialeducation.gr – Κολαρά Ευτέρπη)

 

Για απορίες, σχόλια, παρατηρήσεις μπορείτε να επικοινωνείτε στο [email protected] ή στο 693 60 60 070

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ