Ένας σοφός, εν ζωή, γέροντας μου είχε πει κάποτε: «Θανάση, δεν κάνουμε διαφήμιση στο κακό». Γνωρίζοντας, ως Θείο χάρισμα, το παρελθόν και, συχνά, το μέλλον αυτού που είχε απέναντί του, επέλεγε πάντοτε να χρησιμοποιεί μικρές προτάσεις, λίγα λόγια για να εκφραστεί. Αναλόγως σε ποιον αναφέρονταν, ακολουθούσε τελείως διαφορετική τακτική προσέγγισης. Ήξερε πως έπρεπε να μιλήσει για να τον καταλάβεις. Και φυσικά αυτό που εννοούσε ήταν να προσπαθώ, όσο περισσότερο μπορώ, να μην αναπαράγω οτιδήποτε θα μπορούσε να βλάψει, ό,τι θα μπορούσε να σταθεί ικανό να στεναχωρήσει τον οποιονδήποτε.
Αμέσως, μου ήρθε στον νου το πρώτο περιστατικό, το οποίο έλαβε τρομακτικές διαστάσεις, εξαιτίας της δημοσιότητας που δόθηκε σε αυτό παγκοσμίως, όταν ένας ανήλικος εισέβαλε οπλισμένος σε σχολείο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και άρχισε να πυροβολεί ανεξαιρέτως εναντίον των συμμαθητών και των καθηγητών του. Οι τηλεοράσεις έκαναν λόγο για «λουτρό αίματος», «τραγωδία» και ήταν ίσως η πρώτη φορά που οι χαρακτηρισμοί τους δεν ήταν στερεότυποι αλλά απέδιδαν την απλή πραγματικότητα. Μετά από το συμβάν αυτό, ακολούθησαν πολυάριθμα άλλα σε πολλές και διαφορετικές χώρες του κόσμου. Η υπερπροβολή της ενέργειας αυτής ενός ψυχικά διαταραγμένου ανηλίκου, βρήκε μιμητές σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ανθρώπινης ψυχοπαθολογίας. Αποτελούσε πλέον έναν ακόμη πιθανό τρόπο για να εκφράσει κάποιος την ανισορροπία ή την ψυχασθένειά του.
Η σοφία του γέροντα πήγαζε ακριβώς από το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ δογματικός στη ζωή του. Διατηρώντας τις αρχές και τα πιστεύω του, διέθετε μία αξιοζήλευτη ικανότητα να ελίσσεται ανάμεσα στις λέξεις και τα πράγματα. Την ίδια ακριβώς στιγμή που υπερασπίζονταν την διαλλακτικότητα και την καλοψυχία, με τον ίδιο ακριβώς σεβασμό, σε μάλωνε ευγενικά, σε σημείο που τον ευχαριστούσες. Και ήταν αυτό το χάρισμα της διάκρισης που είχε για το πότε και πως έπρεπε να συμπεριφερθεί, που σε βοηθούσε να καταλάβεις απόλυτα ότι, ορισμένες φορές, θα πρέπει να ευεργετείς αυτόν που σε αδικεί με τα λόγια ή τις πράξεις του και να προσέχεις αυτόν που σε χαϊδεύει.
Η φράση του αυτή για τη μη αναπαραγωγή του κακού άρχισε ολοένα και συχνότερα να αντηχεί μες το μυαλό μου διαπιστώνοντας, τελικά, πως ο γέροντας δεν μου είπε απλώς κάτι το αποφθεγματικό, μα μία πρακτική συμβουλή που στόχευε στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μου, η οποία έβρισκε εφαρμογή σχεδόν καθημερινά στην επαφή μου με τους άλλους ανθρώπους. Σύντομα, αντιλήφθηκα το πόσο συχνά εγώ ο ίδιος, αλλά και οι γύρω μου διαφημίζαμε αρνητικές συμπεριφορές, μέσα στην οικογένεια, στη δουλειά, στις σχέσεις με τους φίλους, τους γνωστούς και τους αγνώστους.
Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αποτελεί ο εργασιακός χώρος. Όλοι μας έχουμε βρεθεί σε περιβάλλον, όπου ο ένας συνάδελφος κατηγορεί τον άλλον: αυτός είναι έτσι, αυτός έκανε αυτό, εγώ του είπα αυτό, αυτός μου είπε το άλλο. Ένας φαύλος κύκλος που αναπαράγεται καθημερινά, δίχως απολύτως κανένα νόημα, μιας και, πάλι από αύριο, οι απαιτήσεις της εργασίας, όχι απλώς επιτάσσουν, αλλά υποχρεώνουν την μεταξύ μας συνεργασία.
Η μόνη υγιής λύση στο θέμα της αναπαραγωγής του κακού είναι μία ακόμη σοφή φράση του γέροντα. Κατά τη διάρκεια των, επί δεκαπενταετίας, πολύωρων συζητήσεών μας σε ό,τι χειρότερο του έλεγα πως είχα διαπράξει στη ζωή μου, μου έλεγε ελαφρώς χαμογελαστά, κοιτώντας το έδαφος: «δεν πειράζει, Θανάση, δεν πειράζει». Ήταν τόσο συχνή η χρήση της φράσης αυτής στις συζητήσεις που είχαμε μεταξύ μας, που, από ένα σημείο και μετά, άρχισαν να κυριαρχούν μες το μυαλό μου τα λόγια του. Σχεδόν μιμητικά, δίχως να αντιλαμβάνομαι καν που, σε ποιον και για ποιον λόγο το λέω, επαναλάμβανα διαρκώς, σε ό,τι με θύμωνε ή με στεναχωρούσε: «δεν πειράζει». Και σε ό,τι με αφορούσε, ακολουθούσα την τακτική: «αν δεν μπορείς να διορθώσεις την αδυναμία σου, κρύψε την». Με το πέρασμα του χρόνου, διαπίστωσα πως οι απλές αυτές συμβουλές βελτίωσαν σε εκπληκτικό βαθμό τη σχέση μου με τους άλλους, μα κυρίως με τον εαυτό μου, απαλλάσσοντάς με από άσκοπες τριβές και διενέξεις.
Αν κάποιος εμφανίζεται να γνωρίζει τα πάντα, να έχει λόγο για όλους και για όλα, να αδικεί αντικειμενικά - θεωρώντας μάλιστα πως είναι κάτι το φυσιολογικό ή πως αποδεικνύει την «εξυπνάδα» και την υπεροχή του έναντι των άλλων, να πιστεύει πως με τον τρόπο αυτό προσπαθεί να επιβιώσει επαγγελματικά ή κοινωνικά, έχοντας ως δικαιολογία στο μυαλό του πως κάνει το σωστό για τον εαυτό του και την οικογένειά του, η ωφελιμότερη αντίδραση απέναντί του είναι μόνο μία: «δεν πειράζει».
Αθανάσιος Τσολιάς- Δημοσιογράφος
