Α’ ΔΕΔΟΜΕΝΑ:
1) «Πολλὰ τὰ δεινὰ, κοὐδέν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει»: πολλά φοβερά όντα υπάρχουν στον κόσμο και το φοβερότερο απ’ όλα είναι ο άνθρωπος (και για τα ύψιστα και για τα χείριστα), Σοφοκλής-«Αντιγόνη».
2) «Τήν μέν γάρ κακότητα ἰλαδὸν ἐστιν ἑλέσθαι, τῆς δ’ ἁρετής ἱδρώτα προπάροιθεν ἔθηκαν ἀθάνατοι» Ἠσίοδος. (την κακία, την κακεντρέχεια, τον πρωτογονισμό συναντά κάποιος στην ανθρώπινη κοινωνία σε αφθονία, με το σωρό, ενώ για την αρετή οι αθάνατοι θεοί έβαλαν ως προϋπόθεση πολύν ιδρώτα, κόπο, αγώνα).
3) Ο Αρίων ο Μηθυμναίος, κατά την ελληνική μυθολογία, με τη μουσική της λύρας του ημέρευε τα άγρια ζώα, ακόμα και τα λιοντάρια.
4) Κατά τη βυζαντινή εποχή ο θρύλος του Κουκουζέλη (προσώπου υπαρκτού) υποστηρίζει ότι με το τραγούδι του εξημέρωνε τα θηρία, που τον πλησίαζαν όχι για κατασπαράξουν αλλά ν’ ακούσουν τη μουσική-μελωδική ψαλμωδία του.
5) Έχει ευρύτατη εφαρμογή η χρισιμοποίηση κατάλληλης μουσικής για θεραπευτικούς σκοπούς στην ιατρική (από την αρχαιότητα στα Ασκληπιεία, για ανάρρωση από εγχειρίσεις ή άλλες επεμβάσεις, για θεραπείες ασθενειών ψυχιατρικής παρέμβασης σε «κανονικά» ή και «προβληματικά» άτομα, στις εγκύους για τις ίδιες και για τα έμβρυα τους, σε χώρους εργασίας σε όλο τον κόσμο, ακόμα και στη Βιολογία, στη Γενετική, αλλά και στη Γεωπονία.
6) Το bullying μας ήρθε ως μόδα από το εξωτερικό. Το θεωρώ «φρούτο» της αλλοπρόσαλλης εποχής μας, που δεν θα εκλείψει εύκολα, επειδή είναι δυσκολοπολέμητες οι αιτίες που το προκαλούν. Γι’ αυτό χρειάζεται συστηματική παρέμβαση στη σχολική ζωή, χωρίς τυμπανοκρουσίες και με ηρεμία, υπομονή, επιμονή, όπως απαιτείται στο εκπαιδευτικό έργο, το οποίο γίνεται κάθε μέρα δυσκολότερο, λόγω πολυποίκιλων επιδράσεων της κοινωνίας και της τεχνολογίας στους μαθητές- μαθήτριες. Στη Χώρα μας η ενδοσχολική βία (bullying) επιτείνεται από την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική κρίση σε συνδυασμό με την χαλάρωση μέχρι διαλύσεως του θεσμού της οικογένειας και πολλών παραδοσιακών αξιών της κοινωνίας μας. Νομίζω ότι είναι σύμπτωμα της τεχνολογικής επανάστασης του διαδικτύου, που θα φέρει ανυπολόγιστες αλλαγές στην ανθρώπινη κοινωνία, όπως η τυπογραφία πολλαπλασίασε τη γνώση και έφερε την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό και τη Γαλλική επανάσταση…
7) Στα 42 Μουσικά Γυμνάσια- Λύκεια και στα 3 Καλλιτεχνικά Σχολεία της Χώρας δεν παρατηρείται ενδοσχολική βία (bullying) με τη μορφή της ψυχολογικής-σωματικής-διαδικτυακής βίας, που συμβαίνει σε άλλα δημόσια Γυμνάσια, Λύκεια και σχολεία τεχνικής εκπαίδευσης. Εκτιμώ ότι η Μουσική αποτελεί την ειδοποιό διαφορά στο σχολικό πρόγραμμα, που φέρνει αυτό το θετικότατο αποτέλεσμα και επιβεβαιώνει την διαχρονικά ευεργετική επίδραση της Μουσικής για αισθητική και καλλιτεχνική αγωγή, καθώς και για τη διαμόρφωση ευαίσθητων ακροατών ποιοτικής μουσικής, ως ανάχωμα στους ηχητικούς ρύπους και την αισθητική της κόρνας και των θορύβων της εποχής μας.
Β’ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ BULLYING ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ: Με βάση τα παραπάνω δεδομένα αποτολμώ την πρόταση να εισαχθεί στο καθημερινό σχολικό πρόγραμμα η δοκιμασμένη και διαχρονικά αποτελεσματική μέθοδος της μουσικής «θεραπείας», με πρώτη φάση στα Γυμνάσια της χώρας, μουσική κατάλληλη για την ηλικία των δώδεκα έως δεκαπέντε ετών, επειδή με την εφηβεία τα παιδιά συχνά γίνονται πραγματικά θηρία, χωρίς να έχουν αυτήν την πρόθεση, επειδή βιολογικά αλλάζει απότομα ο οργανισμός και ο ψυχισμός τους.
Η μουσική-παιδαγωγική παρέμβαση μπορεί να γίνει με πρωτεργάτες τα 42 διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα Μουσικά Σχολεία. Αυτά τα σχολεία έχουν την σχετική γνώση και το προσωπικό, το οποίο έχει τη δυνατότητα να ετοιμάσει το πρόγραμμα της μουσικής- παιδαγωγικής παρέμβασης που θα υιοθετηθεί σιγά- σιγά από τα άλλα δημόσια σχολεία. Είναι δυνατόν να μπει μέσα στο σχολικό πρόγραμμα μουσική κατάλληλη, η οποία θα δράσει καταλυτικά με την πάροδο του χρόνου στην ψυχή και στο πνεύμα των μαθητών-μαθητριών.
Ας σημειωθεί ότι όλα τα Σχολεία της Ελλάδας έχουν ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πολλά από αυτά έχουν και μικροφωνικές εγκαταστάσεις. Με λίγα έξοδα μπορούν να προμηθευτούν, ίσως με συνεισφορά των γονέων των μαθητών, τα απαιτούμενα για να ακούεται κατά τα διαλείμματα στους διαδρόμους, στις αίθουσες και στην αυλή του Σχολείου κατάλληλα επιλεγμένη μουσική κάθε μέρα λειτουργίας του Σχολείου. Εκτός από τα διαλείμματα μπορεί να ακούεται και μουσική στις λεγόμενες «κενές» ώρες, κατά την επιστροφή από εκπαιδευτικής επισκέψεις, κατά τον εορτασμό εθνικών και τοπικών εορτών, ίσως και σε άλλες ευκαιρίες που θα επιλέξει το Σχολείο ή θα προκύψουν απρόβλεπτα.
Προτείνω από το μουσικό αυτό πρόγραμμα να μη λείπει η μουσική του Vivaldi: «Τέσσερις εποχές», του Mozart και άλλων παγκόσμιας αποδοχής συνθετών, η μουσική του Θεοδωράκη, Χατζηδάκη, Κουμεντάκη, Τσιτσάνη και η ηχογραφημένη απαγγελία ποίησης από τους ίδιους τους ποιητές μας. Επίσης δημοτική μουσική της περιοχής στην οποία λειτουργεί το Σχολείο (Ήπειρος, Θράκη, Επτάνησα, Κρήτη κ.λπ.) πράγμα που θα αναδείξει καθένα Μουσικό Σχολείο ως μουσικό φάρο της περιοχής. Έτσι τα Σχολεία καθεμίας Δ.Δ Εκπαίδευσης θα έχουν το «δικό» τους πρόγραμμα, το προσαρμοσμένο στη δική τους περιοχή με βάση τα ακούσματα των μαθητών τους. Από το πλούσιο μουσικό υλικό της δισκοθήκης καθενός Μουσικού Σχολείου οι καθηγητές μουσικής έχουν τη δυνατότητα και τη γνώση να αντλήσουν τα ενδεδειγμένα μουσικά κομμάτια, ακόμα και για κάθε ζώνη του ημερήσιου προγράμματος. Σκόπιμο είναι να ακούγεται σε καθένα σχολείο δημοτική μουσική και από άλλα διαμερίσματα της Χώρας. Αυτή η ποικιλία θα εξασφαλίζει και την ευκολότερη αποδοχή του από τους μαθητές ως ευχάριστο καλλιτεχνικό άκουσμα καθεμίας ημέρας του διδακτικού έτους. Το προτεινόμενο μουσικό πρόγραμμα μπορεί να είναι το ίδιο κάθε μέρα επί μία εβδομάδα. Τις επόμενες εβδομάδες μέχρι τη συμπλήρωση του μήνα να ακούεται άλλη μουσική, μέχρι το τέλος του πρώτου τετραμήνου. Κατά το δεύτερο τετράμηνο μπορεί να επαναληφθεί με την ίδια σειρά η μουσική των εβδομάδων του πρώτου τετραμήνου. Οπωσδήποτε το πρόγραμμα πρέπει να είναι συνεχώς βελτιούμενο με προσθήκες άλλων μουσικών κομματιών, τα οποία θα προτείνουν οι μαθητές, οι καθηγητές και οι γονείς. Ειδικά οι μαθητές να προτείνουν μουσικά κομμάτια καθοδηγούμενοι κατάλληλα, σύμφωνα με την παραγγελία του Σοφοκλή στην κατεξοχήν παιδαγωγική του τραγωδία Φιλοκτήτης : «κοινά δ’ ἐξ ἀμφοῖν εἴη» (= μαζί θα τα ετοιμάσουμε οι δύο πλευρές, με δημιουργική συνεργασία θα πορευτούμε), για να θεωρούν «δικό» τους δημιούργημα το όλο μουσικό- καλλιτεχνικό πρόγραμμα, παρέμβαση στη σχολική ζωή.
Η πρόταση στοχεύει στην ύπαρξη- απόλαυση κατάλληλης μουσικής κάθε μέρα λειτουργίας του σχολείου. Παρέμβαση για ένα μήνα ή για μισό διδακτικό έτος εκτιμώ ότι θα προσφέρει πολύ λίγη ψυχική ωφέλεια στους μαθητές. Η καθημερινή απόλαυση μουσικής εκτιμώ ότι θα βοηθήσει τους μαθητές να αγαπήσουν το Σχολείο τους, θα περιορίσει βαθμιαία το bullying και θα αλλάξει προ το καλύτερο τη σχολική ζωή.
Η πρόταση απευθύνεται στα 42 Μουσικά Γυμνάσια-Λύκεια που είναι διάσπαρτα σε όλη τη Χώρα και έχουν ήδη συσσωρευμένη πλούσια εμπειρία. Μελλοντικά μπορούν να συνεισφέρουν στη βελτίωση του μουσικού προγράμματος οι καθηγητές μουσικής από όλα τα Σχολεία (Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια, Τεχνικά), από τα Ωδεία και τις Σχολές μουσικών σπουδών των Πανεπιστημίων. Η προτεινόμενη μουσική-παιδαγωγική παρέμβαση ανοίγει «πεδίον δόξης λαμπρόν», τις δάφνες του οποίου μπορούν να δρέψουν όλοι.
Προτείνω συγκεκριμένα: Καθένα Μουσικό Σχολείο να ετοιμάσει ένα πρόγραμμα και να το θέσει στη διάθεση του οικείου προϊσταμένου της διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Εκείνος με τη σειρά του να το προωθήσει για εθελοντική εφαρμογή στα Γυμνάσια, στα Τεχνικά Σχολεία-Σχολές (π.χ. ΟΑΕΔ) και στα Λύκεια της περιοχής του και στις όμορες περιφερειακές Δ.Δ. Εκπαίδευσης, οι οποίες δεν έχουν Μουσικό Σχολείο. Ταυτόχρονα να ενημερώσει την Περιφέρεια και υπουργείο Παιδείας.
Παρακαλώ θερμά τον δραστήριο διευθυντή του Μουσικού Σχολείου Ρεθύμνου κ. Σπύρο Ραφτάκη να γίνει συντονιστής της πρωτοβουλίας με το να προωθήσει την παραπάνω πρόταση σε όλα τα Μουσικά Σχολεία. Ελπίζω από τον Σεπτέμβρη του 2015 να αρχίσει σταδιακά η εφαρμογή, η οποία εκτιμώ ότι μόνο καλά, θετικά, ψυχωφελή αποτελέσματα θα φέρει, βαθμιαία όχι μόνο για το bullying αλλά σε όλη τη σχολική ζωή. Οι περιφερειακές και κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΕΠΘ παρακαλώ να μη θεωρήσουν ότι τις αγνοεί-παραμερίζει η υλοποίηση και διάδοση της παραπάνω πρότασης. Σκόπιμα κινείται «από κάτω προς τα πάνω», γιατί είναι καλύτερο να γίνουν οι μαθητές συνδιαμορφωτές της μουσικής παρέμβασης, να την θεωρήσουν δηλαδή δικό τους δημιούργημα και να το υιοθετήσουν-στηρίξουν για τη βελτίωση της σχολικής ζωής και του όλου έργου του ελληνικού δημόσιου σχολείου. Πιστεύω ότι αν αυτή η πρόταση απευθυνόταν από το ΥΠΕΠΘ στα σχολεία, οι έφηβοι μαθητές πιθανόν να την απέρριπταν ή να την αποδεχόταν δυσκολότερα.
Όσο για την πρωτοβουλία μου να προτείνω αυτήν την παρέμβαση στα Σχολεία, παρακαλώ τους εν ενεργεία εκπαιδευτικούς να μου δικαιολογήσουν το ενδιαφέρον για την εκπαίδευση, την οποία υπηρέτησα 35+ χρόνια, από τα οποία 7+ ως προϊστάμενος Δ.Δ.Ε. στο Ρέθυμνο. Ας μου συγχωρέσουν το τόλμημα να καταθέτω ένα λιθαράκι στην καταπολέμηση του bullying, το οποίο φαντάζομαι ότι δηλητηριάζει το παιδαγωγικό και μαθησιακό κλίμα του Σχολείου. Επίσης, να βοηθήσω το έργο του εκπαιδευτικού, το οποίο κατά τον Εμμανουήλ Γενεράλι (1860-1943) είναι «το τιμιώτατον τῶν ἔργων» (η πιο πολύτιμη από όλες τις εργασίες-δουλειές-επαγγέλματα-λειτουργήματα-έργα του ανθρώπου).
Ξέρω ότι δεν λείπει μόνο η Μουσική από τα Σχολεία. Λείπουν πολλά και η Πολιτεία έχει τη συνταγματική υποχρέωση να μεριμνήσει.
Πιστεύω στη δύναμη της Μουσικής, όπως και όλοι όσοι την αξιοποιούν για ηρεμία ψυχής και σώματος του ανθρώπου όλο τον κόσμο και διαχρονικά. Με αυτήν την εύκολη και με ελάχιστα έξοδα μουσική-παιδαγωγική παρέμβαση στα Σχολεία μπορούμε να πετύχουμε σημαντικότατα αποτελέσματα και να χαιρόμαστε όπως ο Περικλής στον Επιτάφιο, «Φιλοκαλοῦμεν μετ’ εὐτελείας» (Θουκυδίδης). (= αγαπούμε και καλλιεργούμε το ωραίο με απλά μέσα).
Το ξέρω ότι πολλοί θα δείξουν δυσφορία με την παραπάνω πρόταση. Σε πολλούς θα γίνει αφορμή για ειρωνικά σχόλια… Άλλοι πάλι μπορεί να αντιδράσουν για το έτσι θέλω. Δεν με πειράζει όμως. Μπορεί να τελείωσαν οι ημερίδες και οι εκδηλώσεις για το bullying να ολοκληρώθηκαν, τα σχολεία να πέρασαν στη φάση των εξετάσεων, ενδοσχολικών και πανελλήνιων, αλλά το πρόβλημα καραδοκεί και θα κάμει την επανεμφάνισή του στα σχολεία, από την έναρξη των μαθημάτων του επόμενου διδακτικού έτους, επειδή οι αιτίες που το προκάλεσαν ζουν και βασιλεύουν. Γι’ αυτό η σχολική κοινότητα (καθηγητές-μαθητές- γονείς) οφείλει να δράσει.
Ας έρχονται σε λίγες εβδομάδες οι θερινές διακοπές μαθημάτων. Το Σχολείο όμως, ως άλλη υψικάμινος, δεν σταματά να λειτουργεί ως πνευματικός οργανισμός, ακόμη και κατά τις ημέρες διακοπών. Σ’ αυτό το ήρεμο διάστημα παρακαλώ τους Μουσικούς των Μουσικών Γυμνασίων-Λυκείων της Χώρας να ετοιμάσουν το προτεινόμενο μουσικό-παιδαγωγικό πρόγραμμα με αξιοποίηση της πλούσιας δισκοθήκης του Σχολείου τους.
Παρακαλώ να θεωρηθεί η παραπάνω πρόταση ως συνεισφορά μου σ’ αυτό το χρέος προς τη νεολαία για συστηματική αντιμετώπιση του bullying.
*Ο Θεόδωρος Πελαντάκης, φιλολόγος, επίτιμος προϊστάμενος διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ρεθύμνου
