Το άρθρο αυτό αποτελεί την εισήγηση που εκφωνήθηκε στα Ανώγεια, στις 19 Ιουνίου 2015, στο τριήμερο θεματικό σεμινάριο «Η σημασία της γεωποικιλότητας στα προγράμματα Π.Ε.: τα σπήλαια του Ψηλορείτη» που διοργάνωσαν το Κ.Π.Ε Ανωγείων και το Κ.Π.Ε. Βάμου, σε συνεργασία με τους Υπευθύνους Σχολικών Δραστηριοτήτων και το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη, στο πλαίσιο της συμμετοχής του ΚΠΕ Ανωγείων στο Εθνικό Θεματικό Δίκτυο «Τα σπήλαια της Ελλάδας στο Φως», Ανώγεια 18-20 Ιουνίου 2015.
Υπηρέτησα ως Διευθυντής στο 6/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Ρουσσοσπιτίου την τριετία 2008-2011.
Το Ρουσσοσπίτι είναι ένας χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός, που βρίσκεται σε απόσταση 5,5 χμ. από την πόλη του Ρεθύμνου, χτισμένος σε υψόμετρο 360 μ. στους πρόποδες του όρους Βρύσινας. Δίκαια χαρακτηρίζεται ως το μπαλκόνι του Ρεθύμνου, για τη μοναδική, εντυπωσιακή θέα που προσφέρει στο κρητικό πέλαγος.
Ο οικισμός αναφέρεται από την περίοδο της Βενετοκρατίας και διαθέτει εντυπωσιακά βενετσιάνικα αρχοντικά. Μοναδική είναι η βενετσιάνικη κρήνη του 17ου αιώνα, καθώς και ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, του 14ου αιώνα, με σωζόμενες τοιχογραφίες. Τέλος, στο κέντρο του οικισμού δεσπόζει το Δημοτικό Σχολείο, το οποίο θεμελιώθηκε το 1927, ενώ λειτούργησε για πρώτη φορά, σε άλλη θέση το 1889, όπως μαρτυρά το μαθητολόγιό του.
400 μ. από το κέντρο του οικισμού, στη θέση Λέσκα, σε ένα κατάρρυτο και κατάφυτο φαράγγι, μέσα από μια μαγευτική διαδρομή, βρίσκεται το Σπήλαιο της Λυγερής, σχηματισμένο σε νεογενή ασβεστόλιθο. Σύμφωνα με το θρύλο εκεί πέθανε μια λυγερή κοπέλα. Μια δεύτερη εκδοχή θέλει το σπήλαιο να πήρε το όνομά του από μια λεβεντογυναίκα, την οποία οι Τούρκοι, αφού την συνέλαβαν, την ανάγκασαν να αλλαξοπιστήσει και μετά την έστειλαν σκλάβα σε χαρέμι της Ανατολής. Στο σπήλαιο αυτό κατέφευγαν οι κάτοικοι του χωριού, σε εποχές δύσκολες, για να κρυφτούν.
Η επίσκεψη στο σπήλαιο ήταν κάτι παραπάνω από μοναδική εμπειρία για τα παιδιά, που δεν μπορεί να περιγραφτεί με λόγια. Τον αρχικό φόβο και δέος, αντικατέστησε η διάθεση για εξερεύνηση συνοδευόμενη από φωνές έκπληξης και εντυπωσιασμού, κάθε φορά που ανακάλυπταν κάτι από τον εντυπωσιακό, γι αυτά, διάκοσμο του σπηλαίου.
Σίγουρα, το Σπήλαιο της Λυγερής δεν μπορεί να συγκριθεί σε μέγεθος και μεγαλοπρέπεια, ούτε σε διάκοσμο με άλλα γνωστά και διάσημα σπήλαια της χώρας και της Κρήτης. Είναι ένα «ταπεινό» σπήλαιο, σαν τα εκατοντάδες σπήλαια που υπάρχουν διάσπαρτα στην ενδοχώρα του νησιού. Μπορεί, όμως, κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί σαν μια πρώτη επαφή των μαθητών με τον μαγικό κόσμο των σπηλαίων. Σε αυτό συνηγορούν κάποια πλεονεκτήματα που διαθέτει:
- Βρίσκεται, μόλις, 5,5 χμ. μακριά από την πόλη του Ρεθύμνου.
- Η διαδρομή από τον οικισμό μέχρι το σπήλαιο είναι μια μαγευτική φυσιολατρική διαδρομή.
- Το σπήλαιο είναι μικρής έκτασης, χωρίς επικίνδυνα σημεία για την ασφάλεια των επισκεπτών του.
- Η έλλειψη τεχνητού φωτισμού, δίνει την αίσθηση της εξερεύνησης και της πρώτης ανακάλυψης στον επισκέπτη, ειδικά όταν αυτός είναι μαθητής.
- Ο θρύλος της Λυγερής επιτείνει ακόμα περισσότερο τη μαγεία και το μυστήριο του Σπηλαίου.
Ο Ελευθέριος Πλατάκης, στο δελτίο της ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας του 1962, γράφει για το Σπήλαιο της Λυγερής ότι «παρουσιάζει ενδιαφέρον διά τοπικόν τουρισμόν». Καταθέτει και κάποιες προτάσεις, οι οποίες παραμένουν επίκαιρες και αναγκαίες ακόμη και σήμερα, ώστε το σπήλαιο να καταστεί επισκέψιμο και ασφαλέστερο:
- Να γίνει γενικός καθαρισμός του Σπηλαίου.
- Να γίνει λάξευση της βαθμίδας στη βάση της διόδου (α) που συνδέει τις αίθουσες 1 και 2, ώστε να αυξηθεί το ύψος της διόδου. (το ύψος τώρα είναι 1,3 μ.)
- Να γίνουν εκσκαφές στο δάπεδο δύο συγκεκριμένων στοών, (ι-κ, λ-μ) ώστε να γίνει ανετότερη η πρόσβαση από την αίθουσα 4 στην αίθουσα 5. (το ύψος των στοών είναι μικρότερο του 1 μ.)
Με αυτές τις ελάχιστες εργασίες, που έχουν μηδαμινό κόστος, οι οποίες ο Πλατάκης προτείνει να γίνουν με επίβλεψη σπηλαιολόγου, η κίνηση εντός του σπηλαίου γίνεται ανετότερη και εξασφαλίζεται η κυκλική κίνηση μεταξύ των αιθουσών 1-2-3-4-5-1. Η συνολική, δε διαδρομή, από τα 45 μ. αυξάνεται στα 60 μ.
Ακόμα, είναι απαραίτητη η κατασκευή μια μικρής πέτρινης σκάλας ώστε να γίνεται ανετότερα η είσοδος στο Σπήλαιο.
Επικουρικά θα προτείναμε τον καθαρισμό του μονοπατιού που οδηγεί στο σπήλαιο, την τοποθέτηση πινακίδων που να καθοδηγούν τον επισκέπτη, καθώς και την τοποθέτηση σχεδιαγράμματος του Σπηλαίου στην είσοδό του.
Τέλος, να αναλάβει η υπεύθυνη σχολικών δραστηριοτήτων του Ν. Ρεθύμνης, σε συνεργασία με το τοπικό τμήμα της Σπηλαιολογικής εταιρείας και την Εφορεία Αρχαιοτήτων, ενημερωτική ξενάγηση των εκπαιδευτικών του Ρεθύμνου στο Σπήλαιο της Λυγερής, ώστε σιγά σιγά να αποτελέσει το Σπήλαιο με τον περιβάλλοντα χώρο εκπαιδευτικών επισκέψεων.
Για όλα τα παραπάνω έχουμε έρθει σε επαφή με την τοπική κοινότητα του Ρουσσοσπιτίου, η οποία είναι πρόθυμη να βοηθήσει στην υλοποίηση των παραπάνω.
Θα μπορούμε, λοιπόν, από το επόμενο σχολικό έτος να έχουμε δίπλα στην πόλη του Ρεθύμνου ένα μικρό αλλά πανέμορφο σπήλαιο, που σε συνδυασμό με την ενδιαφέρουσα φυσιολατρική διαδρομή, να αποτελέσει τόπο εκπαιδευτικών επισκέψεων.
Νίκος Δερεδάκης
