Νέες πτυχές του παρασκηνίου πίσω από την απόφαση της υπηρεσιακής κυβέρνησης να μη ζητήσει την ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας για τη διαχείριση του μεταναστευτικού αποκαλύπτει η «Κ».
Η αρχική πρόθεση της κυβέρνησης ήταν υπέρ της ενεργοποίησης, κάτι για το οποίο είχε διαβεβαιώσει ο υπηρεσιακός υπουργός Εσωτερικών Αντώνης Μανιτάκης τον επίτροπο της Ε.Ε. για τη μετανάστευση Δημήτρη Αβραμόπουλο, κατά την επίσκεψη του τελευταίου στην Ελλάδα στις 4 Σεπτεμβρίου. Στη συνέχεια, ωστόσο, υπήρξε εμπλοκή, κυρίως λόγω της ανησυχίας της Αθήνας ότι ο απώτερος σκοπός της παροχής βοήθειας μέσω του μηχανισμού ήταν να παραταθεί επ’ αόριστον η παραμονή των προσφύγων και των μεταναστών στην ελληνική επικράτεια. Κρίθηκε ότι η παροχή βοήθειας μέσω του μηχανισμού θα καθιστούσε τα ελληνικά νησιά πιο θελκτικό προορισμό για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, αμβλύνοντας την ίδια στιγμή την πίεση για να απορροφηθούν από άλλα κράτη-μέλη. Στη στάση της κυβέρνησης, σύμφωνα με πληροφορίες, έπαιξε βαρύνοντα ρόλο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.
Παράλληλα, οι πιέσεις των Ευρωπαίων για να δεχθεί η Ελλάδα ευρωπαϊκή βοήθεια για επιτήρηση των συνόρων της, αλλά και για να συνεργαστεί πιο στενά με την Τουρκία, συνέβαλαν κι αυτές στην επιφυλακτικότητα με την οποία η υπηρεσιακή κυβέρνηση προσέγγισε το ζήτημα της πολιτικής προστασίας. Υπήρχε ο φόβος, όπως αναφέρει μία πηγή, ότι η στενότερη συνεργασία με την Αγκυρα σε θέματα έρευνας και διάσωσης θα λειτουργούσε σαν «Δούρειος Ιππος» για την προώθηση των τουρκικών θέσεων στο Αιγαίο.
Το ιστορικό
Λίγες μέρες μετά την επίσκεψη Αβραμόπουλου, στις 7 Σεπτεμβρίου, υπενθυμίζεται, το υπουργείο Εσωτερικών είχε ανακοινώσει ότι είχε καταθέσει το σχετικό αίτημα. Δημοσίευμα της «Κ» μάλιστα (8/9), επικαλούμενο στέλεχος της αρμόδιας Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, σημείωνε: «Στο αίτημα προς τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας καταγράφονται και οι εκτιμώμενες ανάγκες σε αναλώσιμα, φάρμακα και είδη διαβίωσης. Ενδεικτικά ζητούνται 40.000 ζευγάρια χειρουργικά γάντια, 80.000 συσκευασίες έτοιμου φαγητού, 80.000 οδοντόβουρτσες και απορρυπαντικά, βρεφικά έπιπλα, πυροσβεστήρες. Παράλληλα, γίνεται έκκληση για αποστολή γιατρών, νοσηλευτών και ψυχολόγων».
Ωστόσο, την ίδια μέρα –στις 8/9– η Κομισιόν διέψευδε ότι είχε κατατεθεί αίτημα ενεργοποίησης. Μία εβδομάδα μετά την ανακοίνωση του υπουργείου για την κατάθεση του αιτήματος, σε επιστολή του προς τον κ. Αβραμόπουλο στις 14 Σεπτεμβρίου, ο κ. Μανιτάκης σημείωνε, μεταξύ άλλων, ότι «η ελληνική κυβέρνηση εξετάζει την ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, στη βάση της αξιολόγησης των σχετικών αναγκών». Δύο μέρες μετά, ο αναπληρωτής υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας, σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ, διέψευσε κατηγορηματικά ότι υπάρχει πρόθεση της κυβέρνησης να ζητήσει την ενεργοποίηση του μηχανισμού.
Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς, από την πλευρά του, δήλωσε στις 14/9 ότι «οι ελληνικές αρχές ενημέρωσαν την Επιτροπή για την πρόθεσή τους να αποστείλουν επίσημο αίτημα για την ενεργοποίηση του μηχανισμού», κάτι που «είχαμε ζητήσει από την ελληνική πλευρά να κάνει νωρίτερα». Μέχρι σήμερα, πάντως, η Αθήνα δεν έχει καταθέσει σχετικό αίτημα.
Oι Βρυξέλλες πίεζαν για την ενεργοποίηση του μηχανισμού ήδη από τις μέρες της πρώτης κυβέρνησης Τσίπρα. Ωστόσο, αφού η Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής ξεκίνησε την καταγραφή των αναγκών, υπήρξαν ενστάσεις σε δύο κατευθύνσεις: της νομικής βάσης, καθώς η πολιτική προστασία αφορά συνήθως φυσικές καταστροφές ή επιδημίες, αλλά και της σύνθετης, γραφειοκρατικής φύσης της διαδικασίας. Η βαθύτερη ανησυχία, ωστόσο, αφορούσε το ενδεχόμενο μετατροπής της Ελλάδας σε μία «Τουρκία εντός της Ε.Ε.» – τόπο δηλαδή της επ’ αόριστον παραμονής των εισερχόμενων μεταναστών.
Το ζήτημα των συνόρων και των βλέψεων της Αγκυρας, παρότι διακριτό, έριχνε τη σκιά του πάνω στις διαβουλεύσεις. Είναι αλήθεια ότι τις τελευταίες εβδομάδες έχουν αυξηθεί, σε ρητορικό επίπεδο, οι πιέσεις από την Ευρώπη για να δεχθεί η Αθήνα εξωτερική συνδρομή για τη φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων της. Ωστόσο, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας δεν συνδέεται με τη φύλαξη των συνόρων (αυτό είναι αρμοδιότητα του Frontex και της Europol).
Επιπλέον, παρά την κριτική που δέχεται η Αθήνα, δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή συγκεκριμένη πρόταση των Ευρωπαίων για τη στενότερη συνεργασία με την Τουρκία ούτε θεωρείται άμεση προτεραιότητα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Η πολιτική προστασία και τα σύνορα
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας θεσπίστηκε το 2001 και, σύμφωνα με την τροποποιητική απόφαση 2007/779/EC, σκοπός του είναι να ενισχυθεί η συνεργασία των κρατών-μελών σε επεμβάσεις παροχής βοήθειας πολιτικής προστασίας σε περιπτώσεις φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών σε περιόδους ειρήνης. Κάθε χώρα, εντός και εκτός Ε.Ε., που πλήττεται από κάποια μείζονα καταστροφή μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή του ΕΜΠΠ και την κινητοποίηση των επιχειρησιακών μέσων που έχουν εθελοντικά παρασχεθεί στην Ενωση από τις χώρες του Μηχανισμού (τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. συν τέσσερις ακόμα χώρες). Η Ελλάδα έχει επανειλημμένως ζητήσει τη συνδρομή του μηχανισμού πολιτικής προστασίας για την κατάσβεση πυρκαγιών κατά τους θερινούς μήνες. Την περασμένη εβδομάδα, ωστόσο, η Σερβία αιτήθηκε την ενεργοποίηση του μηχανισμού ακριβώς για το ζήτημα διαχείρισης των προσφυγικών ροών. Οσο για τα σχέδια κοινής επιτήρησης των συνόρων, σε ομιλία του στις αρχές Σεπτεμβρίου ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έθεσε ως στόχο της δημιουργία μιας «ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία». Η Επιτροπή θα παρουσιάσει συγκεκριμένη πρόταση επ’ αυτού πριν από το τέλος του έτους. Αναμφίβολα, οι ελληνικές αρχές χρειάζονται βοήθεια στη φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων της χώρας. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε την περασμένη εβδομάδα το ΑΠΕ, στα περισσότερα νησιά που επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος των ροών (Κως, Λέρος, Σάμος, Κάλυμνος) δεν υπάρχουν αρκετοί λιμενικοί για να καλύψουν τις υφιστάμενες οργανικές θέσεις. Κι αυτά ενώ το Λιμενικό Σώμα πραγματοποιεί συστηματικά διψήφιο αριθμό διασώσεων την ημέρα στο ανατολικό Αιγαίο. Η ελληνική πλευρά είναι θετικά διακείμενη σε ενισχυμένες ευρωπαϊκες δομές επιτήρησης των συνόρων – και πολύ πιο καχύποπτη απέναντι στα σενάρια διμερούς συνεργασίας με την Τουρκία στο μέτωπο αυτό.
