Η τελευταία δεκαετία της παγκόσμιας οικονομικής ολοκλήρωσης συνοδευόταν από υποσχέσεις για κατάργηση των φραγμών, για αυξημένη κινητικότητα και για μεγαλύτερη ελευθερία. Ωστόσο, επί δεκατρία χρόνια μετά από την κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου, μας περιβάλλουν πάλι φράχτες που μας απομακρύνουν τον έναν από τον άλλο, μας αποκόβουν από τη γη και μας εμποδίζουν να φανταστούμε ότι είναι εφικτή μια αλλαγή.
Η οικονομική πρόοδος που συντελείται υπό τον ευφημισμό «παγκοσμιοποίηση» αγγίζει πλέον κάθε πτυχή τη ζωής μας, μετατρέποντας κάθε δραστηριότητα και κάθε πόρο σε ένα μετρήσιμο και ιδιόκτητο εμπόρευμα. Όπως επισημαίνει ο ερευνητής για τα εργασιακά ζητήματα Τζέραρντ Γκρίνφιλντ που ζει στο Χονγκ Κονγκ, το σημερινό στάδιο του καπιταλισμού δεν χαρακτηρίζεται μόνο από την εξάπλωση του εμπορίου στην παραδοσιακή μορφή του, δηλαδή της πώλησης περισσότερων προϊόντων στο εξωτερικό.
Χαρακτηρίζεται, επίσης, από την ακόρεστη ανάγκη την αγορών για επέκταση, η οποία τροφοδοτείται από την εμπορευματοποίηση ολόκληρων τομέων που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ότι ανήκαν στα «κοινά αγαθά» και ότι δεν ήταν προς πώληση.
Η εισβολή του ιδιωτικού τομέα στα δημόσια αγαθά δεν συντελείται πλέον μόνο σε τομείς όπως η υγεία και η παιδεία, αλλά επεκτείνεται και στις ιδέες, τα γονίδια και τους σπόρους που κατοχυρώνονται με πατέντες και περιφράσσονται, ενώ δεν μένουν στο απυρόβλητο ούτε τα φαρμακευτικά βότανα, τα φυτά, το νερό, ακόμα και τα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα.
Η παγκοσμιοποίηση δικάζεται επειδή στην άλλη πλευρά αυτών των εικονικών φραχτών βρίσκονται πραγματικοί άνθρωποι, που είναι αποκλεισμένοι από την παιδεία, από την υγεία, από την εργασία, από τα ίδια τους τα αγροκτήματα και τις κοινότητες. Οι μαζικές ιδιωτικοποιήσεις και απορρυθμίσεις γέννησαν στρατιές απόκληρων, που οι υπηρεσίες τους δεν είναι πλέον αναγκαίες, ο τρόπος ζωής τους απορρίπτεται ως «οπισθοδρομικός» και οι βασικές ανάγκες τους δεν καλύπτονται.
Αυτοί οι φράχτες κοινωνικού αποκλεισμού μπορούν να εξοβελίζουν ολόκληρες βιομηχανίες, αλλά και να διαγράφουν μια ολόκληρη χώρα, όπως συνέβη με την Αργεντινή.
Στην περίπτωση της Αφρικής, μια ολόκληρη ήπειρος εκτοπίστηκε στον κόσμο των σκιών, εκτός χάρτη και εκτός ειδήσεων, καθώς οι αφρικανικές χώρες αναφέρονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μόνο στη διάρκεια πολέμων, με τους πολίτες τους να θεωρούνται ύποπτοι ως εν δυνάμει μέλη πολιτοφυλακών, επίδοξοι τρομοκράτες ή φανατικοί αντιαμερικανοί.
Όλοι αυτοί οι φράχτες συνδέονται: Οι πραγματικοί, που είναι φτιαγμένοι από ατσάλι και συρματοπλέγματα, είναι αναγκαίοι για να υπάρχουν οι εικονικοί, οι οποίοι στερούν από τόσο πολλούς ανθρώπους την πρόσβαση στους φυσικούς πόρους και τον πλούτο.
Πολύ απλά, δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν τόσο πολλοί άνθρωποι από τον συλλογικό πλούτο χωρίς μια στρατηγική ελέγχου της δυσαρέσκειας και της κινητικότητας των λαών. Οι εταιρείες ασφάλειας κάνουν χρυσές δουλειές στις πόλεις όπου υπάρχει το μεγαλύτερο χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς -στο Γιοχάνεσμπουργκ, στο Σάο Πάολο, στο Νέο Δελχί-, πουλώντας σιδερένιες πόρτες, τεθωρακισμένα αυτοκίνητα και υπερσύγχρονα συστήματα συναγερμού και μισθώνοντας τις υπηρεσίες στρατιών σωματοφυλάκων.
Στη Βραζιλία, για παράδειγμα, δαπανώνται 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για την ιδιωτική ασφάλεια, ενώ οι 400.000 ένοπλοι ενοικιαζόμενοι σωματοφύλακες που υπάρχουν στη χώρα υπερβαίνουν τους αστυνομικούς σε μια αναλογία τέσσερις προς έναν. Στη βαθιά διχασμένη Νότια Αφρική, οι ετήσιες δαπάνες για την ιδιωτική ασφάλεια αγγίζουν τα 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια, ένα ποσό που είναι τριπλάσιο από τα κονδύλια που δαπανά ετησίως η κυβέρνηση σε προγράμματα στέγασης.
Αυτές οι περιτειχισμένες κοινότητες, που προστατεύουν τους έχοντες από τους μη έχοντες, είναι μικρόκοσμοι που προοιωνίζονται ένα παγκόσμιο αστυνομικό κράτος - όχι ένα παγκόσμιο χωριό στο οποίο θα χαμήλωναν οι φράχτες και οι φραγμοί όπως μας είχαν υποσχεθεί, αλλά ένα δίκτυο οχυρών που θα συνδέονται μεταξύ τους με στρατιωτικοποιημένους εμπορικούς διαύλους.
Αν αυτή η εικόνα του μέλλοντος φαντάζει υπερβολική, είναι επειδή οι περισσότεροι από εμάς που ζούμε στον δυτικό κόσμο βλέπουμε σπάνια τους φράχτες και τους ένοπλους φρουρούς. Τα περιτειχισμένα εργοστάσια και τα κέντρα κράτησης προσφύγων βρίσκονται σε μακρινές τοποθεσίες, ώστε να μην αποτελούν κατάφωρη αμφισβήτηση της θελκτικής ρητορικής για έναν πλανήτη χωρίς σύνορα.
