Τα πρώτα Συμμαχικά στρατεύματα έφτασαν στο Νησί κι αποβιβάστηκαν στη Σούδα κατά τη 1.11.1940. Αποστολή κ ενασχόλησή τους ήταν η οχύρωση και περιφρούρηση του σπουδαίου αυτού λιμανιού. Και, παράλληλα μ’ αυτή, η κατασκευή δυο βοηθητικών αεροδρομίων. Ενός στην παραλιακή ζώνη του Μάλεμε των Χανίων και δεύτερου στον κάμπο της Πηγής του Ρεθέμνους. Ώστε έτσι να προετοιμάσουν ασφαλείς(;) βάσεις, εστίες προστασίας, για τη μελλοντική υποδοχή του Βρετανικού εκστρατευτικού Σώματος «W». Αυτό ήταν σίγουρο ότι θα υποχωρούσε και θα στάθμευε στην Κρήτη, εάν κ εφόσον θα δεχόταν επίθεσ’ η Ελλάδα εκ μέρους της Γερμανίας. Οιωνοί μαρτυρούσαν ότι αυτό θα συνέβαινε. Από την Κρήτη η Δύναμη «W» θα διαμετακομιζόταν στην Αίγυπτο. Σκοπός τους ήταν δηλαδή μια άρπα-κόλλα οχύρωση ευαίσθητων σημείων της Κρήτης, για να υποστηριχτεί η αποβίβαση κ η ολιγοήμερη παραμονή της Δύναμης «W» στο Νησί,έως ότου διαμετακομιστεί στην Αίγυπτο.
Από το Νοέμβρη, λοιπόν, του 1940 μικρός αριθμός του Συμμαχικού στρατού ξεκίνησε την κατασκευή «βοηθητικού αεροδρομίου» στον Πηγιανό Κάμπο. Έτσι, όπως άρχισαν σχεδόν ταυτόχρονα και την κατασκευή του αεροδρομίου τουΜάλεμε.
Κατέλαβαν καλλιεργούμενες εκτάσεις ιδιοκτησίας των Πηγιανών αυθαίρετα. Άρχισαν εργασίες αποψίλωσης, διάστρωσης κ ισοπέδωσης της έχτασης, που οριζόταν: Ανατολικά, από το χείμαρρο, που διαρρέει τον οικισμό Σφακάκι. Ο χείμαρρος αυτός κατεβαίνει δυτικά της Λούτρας. Διαρρέει τον αυχέν’ ανάμεσα στις χτηματικές περιφέρειες Παγκαλοχωρίου και Πηγής και τον οικισμό Σφακάκισχεδόν από τη δυτική του παρυφή. Δυτικά, από το χείμαρρο Πηγής. Βόρεια, από τον παλιό ασφαλτόδρομο Ρεθέμνους – Ηρακλείου. Και Νότια, από τη ρίζα της απόληξης του γήλοφου Κεφάλα – Γραμπέλα, εφαπτόμενη κατά μήκος του τοπωνυμίου «Λίμα» (στου), που ήταν κατάφυτο από ελαιόδενδρα. Κατά το μάκρος αυτού του Νότιου ορίου, το έδαφος τότε σχημάτιζε μικρού ύψους έπαρμα (γύρο), απ’ όπου άρχιζε επικλινής επιφάνεια του εδάφους. Σ’ αυτό το γύρο άνοιξαν τέσσερα ή πέντε φαρδιά σκάμματα ως το επίπεδο του εδάφους του αεροδρομίου, σε βάθος περί τα 15 μέτρα μέσα στο «Λίμα». Σχημάτισαν έτσι ισάριθμ’ αναχώματα, μέσα στα οποία στάθμευαν αεροπλάνα.
Ακολούθησαν εργασίες υποδομής και σήμανσης του διαδρόμου προσγείωσης – απογείωσης, που είχε προσανατολισμό ανατολή – δύση περίπου. Κατείχε περίπου τη θέση, που κατέχει σήμερα το τμήμα της νέας Ε.Ο. λίγα μέτρ’ από την ανατολική όχθη του χείμαρρου Πηγής, ως λίγα μέτρ’ από τη δυτική όχθη του χειμάρρου, που διέρχεται από τον οικισμό Σφακάκι. Ο διάδρομος αυτός ήταν κατασκευασμένος υψομετρικά στο επίπεδο, που βρίσκεται κ η επιφάνεια των χωραφιών κι όχι του υπερυψωμένου από αυτήν καταστρώματος της Ε.Ο.. Ήταν όμως ελαφρά ψηλότερος, για να διευκολύνεται η απορροή των νερών της βροχής, ώστε να μην παραμένουν επάνω σ’ αυτόν και τον διαβρώσουν. Ο διάδρομος δεν ήταν επιστρωμένος παρά μόνο με λεπιδόχωμα φερμένο από του Λατζιμά, όπως αυτό, που στεγάνωναν παλιά τα δώματα των σπιτιών. Ανακατεμένο με κούμουλη, με την οποία, αν θυμάστε, ήταν στρωμμέν’ οι συνοικιακοί δρόμοι της πόλης μας δεκαετίες πριν στρωθούν με τσιμέντο ή πλάκες. Την κούμουλη όμως δεν ξέρω από που την προμηθευόταν. Αυτό ήταν το επίστρωμα στην επιφάνεια του διαδρόμου πατημένο καλά με μηχανικά μέσα.
Περιμετρικά του αεροδρομίου κατασκεύασαν χαντάκι απορροής των νερών της βροχής. Κατόπιν ασφάλισαν περιμετρικά, με διπλή σειρά συρματόπλεγμα όλη την έχταση του αεροδρομίου. Η αχτή ναρκοθετήθηκε, για μεγαλύτερη ασφάλεια. Ο καταυλισμός των ανδρών της μονάδας, που εργαζόταν σ’ αυτό, ήταν επίσης συρματοπλεγμένος και βρισκόταν μέσα στα λιόφυτα της Γραμπέλας και της Κεφάλας, όπου υπήρχε παρατηρητήριο, βίγλα. Φρουρός, δηλαδή, που «κατόπτευε» τον ορίζοντα κ ειδοποιούσ’ έγκαιρα τους εργαζόμενους για την παρουσία σ’ αυτόν ανεπιθύμητων επισκέψεων, ώστε να προφυλαχτούν έγκαιρα σε καταφύγια, που είχαν ανοίξει σε συγκεκριμένα σημεία έξω από τον προορισμένο χώρο για το αεροδρόμιο, στα λιόφυτα.
Το «αεροδρόμιο» παραδόθηκε «τελειωμένο», και το είχαν παραλάβει από τα τέλη του Μάρτη. Όμως έμενε αχρησιμοποίητο ως τις πρώτες μέρες του Μάη του 1941.Τότε στείλανε πρώτη φορά στο αεροδρόμιο της Πηγής (!) πέντε (5) Καναδέζικα«Χάρικεϊν» (Hurricane) της R.A.F., με πιλότους Αμερικάνους.
Αυτά ήταν όλα κι όλα τ’ αεροπλάνα, που έκαμαν χρήση του αεροδρομίου αυτού, ως τις 18.5.1941. Από τότε κ έπειτα δεν έγινε ούτε μια προσγείωση στο «αεροδρόμιο» Πηγής από συμμαχικό ή άλλο αεροπλάνο. Ήταν σα να γίνηκε δοκιμή της κατασκευής και να φυλασσόταν στη συνέχεια για να την βρουν ανέπαφη και να την παραλάβουν οι δυνάμεις του …εχθρού για την καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών της Στρατιάς Ρόμελ στη Β. Αφρική.
Οι πιλότοι αυτών των πέντε αεροπλάνων αποδείχτηκαν γενναίοι. Κατά την ολιγοήμερη επιβίωσή τους έκαναν αναγνωριστικές κι ανασχετικές εξόδους καθημερινά. Αφότου αποφασίστηκε η κατάληψη της Κρήτης από τους ΝΑΖΙ, οι πιλότοι αυτοί πραγματοποιούσαν αναχαιτίσεις αναγνωριστικών και βομβαρδιστικών Γερμανικών αεροπλάνων, που ενεργούσαν κατά του Νησιού στον τομέα Ρεθέμνους.
Στις 7.5.1941 «Σώμα γερμανού αεροπόρου επέπλεε (κοντά) στην παραλία. Τον έθαψαν στην ακτή. Τα χαρτιά του διαβιβάστηκαν στο Αρχηγείο». (Αρ. Πρωτ. 103/17.5.1941, Υπ. Στρατιωτικών).
Από το παραπάνω έγγραφο πληροφορούμαστε ακόμη ότι, «Εις ακτήν Μπαλί διεσώθησαν επί λέμβου εκ καουτσούκ δύο Γερμανοί αεροπόροι τραυματίαι πεσόντες κατόπιν αερομαχίας». Η αερομαχία μπορεί ν’ αποδοθεί στη δράση των πέντε αυτών «Χάρικεϊν» στον τομέα δράσης των οποίων ανήκε το Μπαλί.
Δυστυχώς αυτά τα πέντε ορφανά κι απροστάτευτα Χάρικεϊν, που είχαν βάση τους το βοηθητικό αεροδρόμιο Πηγής, δεν επέζησαν επί πολύ. «Ένα αγγλικό αεροπλάνο, ύστερα από αερομαχία με γερμανικά, κατέπεσε στη θάλασσα ανοιχτά του Σταυρωμένου. Ύστερα από υπεράνθρωπες προσπάθειες πέντε ωρών, ο Μάρκος Κουμιωτάκης από Παγκαλοχώρι έσωσε κι έβγαλε στη στεριά τους τρεις αεροπόρους.»(Μάρκου Πολιουδάκη: «Η Μάχη της Κρήτης στο Ρέθυμνο», εκδ. Β΄, τ. Α΄, σελ.36).
Τις επόμενες ημέρες είχαν επισημανθεί, κι αυτά κ η βάση τους. Εκτέθηκαν πια στηΛούφτβαφφε. Ύστερ’ από κάθε τους έξοδο προς αναγνώριση ή αναχαίτιση, επέστρεφαν στη βάση τους κατά ένα λιγότερα, εξαιτίας της εμπλοκής τους σε αερομαχίες. Εξάλλου «Γερμανικά αεροπλάνα έριξαν μερικές βόμβες τη νύχτα της 13ης Μαϊου γύρω από το αεροδρόμιο, χωρίς απώλειες ή ζημιές. «
» Θυμάμαι, ότι στις 16 Μαϊου ένα γερμανικό κατοπτευτικό αεροπλάνο είχε πυροβοληθεί και έπεσε με μεγάλο πάταγο, φλεγόμενο, στο δρόμο κοντά στο Αρσάνι. Έφθασα επί τόπου από τους πρώτους. Δυο αεροπόροι είχαν σκοτωθεί. Από τα συντρίμμια του διασώθηκαν και πάρθηκαν από τους Αυστραλούς ένας λεπτομερής χάρτης και αεροφωτογραφίες, που έδειχναν δυο μόνο από τις εκατοντάδες των αμυντικών μας θέσεων. ( Μ. Πολιουδ., ό. π. σελ. 37). «Φυσικά αμέσως τις αλλάξαμε. Το καμουφλάζ μας είχε αποδειχθεί άριστο.» (Ιστορία του 2/1 αυστραλιανού τάγματος, από Μ. Πολ., ό. π., σ. 37).
Αυτή η μοίρα « έριξαν ένα Do (Ντορνιέ) στη θάλασσα»( ό. π.).
Ώσπου κατά την έξοδο, που πραγματοποίησαν στις δεκαοχτώ Μάη τα δυο τελευταία που είχαν μείνει, το μεν ένα καταρρίφτηκε από τα καταδιωχτικά της «Λούφτβαφφε». Το δε άλλο στράφηκε διωκόμενο προς τα δυτικά, προφανώς για να πλησιάσει ταχύτερα προς το Μάλεμε, ώστε να προλάβει η δίωξη του Μάλεμενα το σώσει και να καταφύγει σ’ αυτό. Όμως στο «αεροδρόμιο» Πηγής δεν επανήλθε.
Ανυπεράσπιστα. «Έρημοι Αετοί»! Έτσι τ’ αποκάλεσαν οι Αυστραλοί. Έπεσαν γενναία μαχόμενα ένα προς ένα!
Από τότε στο «αεροδρόμιο» Πηγής δεν προσγειώθηκε άλλο Ελληνικό - που να βρισκόταν εξάλλου; - ή Συμμαχικό αεροπλάνο. Τι το χρειαζόταν, λοιπόν, και το διατηρούσαν αυτό το αεροδρόμιο;
Και καλά. Έκαμαν το «λάθος» και το κατασκεύασαν. Είχαν στη διάθεσή τους όμως ικανό χρόνο ίσαμε την ώρα, που άρχισε η επιδρομή των ΝΑΖΙ. Γιατί δεν το κατέστρεψαν; Είχαν ακόμη και τ’ αποκρυπτογραφημένα προϊόντα «ULTRA». Τις υποκλοπές, που έκανε η συσκευή «αίνιγμα», που αποκάλυπταν τα σχέδια της «Επιχείρησης Ερμής» του Γερμανικού Επιτελείου. Όλ’ αυτά ήταν πολύτιμα κι ανεχτίμητ’ αγαθά, αλλά σε χέρι’ ανθρώπου, που δεν ήθελε να τ’ αξιοποιήσει…
