Της Βλασίας Μιχαηλίδου - Τριπολιτάκη
Φιλολόγου, Ιστορικού M.Sc. v
Λόγια πονεμένης καρδιάς, με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία του βιωματικού βιβλίου του Αλεξ. Βέλιου «Εγώ κι ο θάνατός μου: το δικαίωμα στην ευθανασία». Ο γνωστός συγγραφέας και δημοσιογράφος, διεκδικεί με το τελευταίο αυτό πόνημα, εν ονόματι της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας του ατόμου, την αναγνώριση του δικαιώματος της θεληματικής αποχώρησης από τη ζωή. Ο ίδιος, έχοντας διαγνωστεί με καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο, βάλλεται κατά των κοινωνικών και θρησκευτικών ταμπού στη χώρα μας, που περιστέλλουν το δικαίωμα στην ευθανασία.
Στον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα δεν χρησιμοποιείται ο όρος «ευθανασία», αλλά μόνον «ανθρωποκτονία εξ οίκτου». Σύμφωνα με διάταξη του άρθρου 300 του Ποινικού Κώδικα: «όποιος αποφάσισε και εκτέλεσε ανθρωποκτονία ύστερα από επίμονη απαίτηση του θύματος, και από οίκτο γι’ αυτόν που έπασχε από ανίατη ασθένεια, τιμωρείται με φυλάκιση». Υπάρχει η ενεργητική ευθανασία, που διακρίνεται α) σε εκούσια κι εκτελείται από τον πάσχοντα ή από κάποιον άλλο, με τη λήψη κάποιας ουσίας σε δόση τέτοια, ώστε να επιφέρει σύντομο κι ανώδυνο θάνατο, και β) σε ακούσια, κατά την οποία ο θάνατος «προσφέρεται από συγγενή ή φίλο ή από γιατρό» σε κάποιον, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του, ή σε περίοδο που δεν μπορεί ένα τέτοιο πρόσωπο να εκφράσει ή να διατυπώσει αντίθετη επιθυμία. Υπάρχει κι η παθητική ευθανασία, η οποία εκτελείται με «παραλείψεις» ή «απόσυρση» θεραπευτικών φροντίδων ή προσπαθειών με φάρμακα ή μηχανήματα υποστηρίξεως βασικών λειτουργιών της ζωής. Στην περίπτωση του συγγραφέα Αλ. Βέλιου λόγος γίνεται για την εκούσια ενεργητική ευθανασία, η οποία, όμως, ως πράξη «συμμετοχής σε αυτοκτονία», τιμωρείται κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 300, 301 του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα (Π.Κ.) με βαριές ποινές, ως «φόνος εκ προμελέτης».
Δεν μπορεί κανείς να διαφωνήσει πως το ψυχολογικό κόστος σε μία τόσο επίπονη διαδικασία είναι μεγάλο, τόσο για τον πάσχοντα, όσο και για τους οικείους του. Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου συνιστά την ύψιστη δοκιμασία για την ανθρώπινη ύπαρξη. Μια δοκιμασία, όμως, που δεν αποσκοπεί μόνο στην περίθαλψη του σώματος μέχρι τον τελευταίο χτύπο της καρδιάς, αλλά στη μέριμνα για την πορεία της αθάνατης ψυχής. Το γνωρίζω πολύ καλά, εξ ιδίας πείρας. Και κάθε χρονιά στα τέλη του Ιούλιου, η σκέψη μου τριγυρνά διαρκώς στους θαλάμους μίας εντατικής, εκεί που αργοπέθαινε το κοριτσάκι μου, δίνοντας τον δικό της άνισο αγώνα. Ακόμα, και τώρα με βασανίζουν τα απαξιωτικά βλέμματα γιατρών και νοσηλευτών, που τους βάραινε η περίθαλψη ενός δυσλειτουργικού βρέφους. Με στεναχωρούν επικριτικά σχόλια από οικείους και μη, για τη γέννηση ενός παιδιού, που δε συμβάδιζε με τις αντιλήψεις της ευγονικής εποχής μας.
Ωστόσο, όσοι με γνωρίζουν, ξέρουν πόσο ψυχωφελής απεδείχθη τελικά όλη αυτή η επίπονη επτάμηνη διαδικασία. Γιατί οι δοκιμασίες, όσο δύσκολες κι αν είναι, κάποτε τελειώνουν κι ακολουθεί ο απολογισμός. Όσοι πιστεύουν πως η ζωή είναι «ό,τι φάμε κι ό,τι πιούμε», το όποιο τέλος σημαίνει απαλλαγή από πόνους και φροντίδες κατάκοιτων ή ανάπηρων. Αν υπάρχει ένα έμβρυο γονιδιακές μεταλλάξεις ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες συστήνεται άμβλωση, όταν διαγιγνώσκεται μη ιάσιμη ασθένεια, επιλέγεται η ευθανασία. Η αντίληψη περί «ιερότητας της ζωής» θυσιάζεται στο βωμό της ευζωίας κι η ψυχή καταδικάζεται στην οριστική απομάκρυνσή της από τον Θεό.
Η ευγονική νοοτροπία, που επικρατεί στη σημερινή κοινωνία, οδηγεί μοιραία και στην ευθανασιακή. Η ευζωία αποζητά την ευθανασία ως κύκνειο άσμα μίας επίγειας πορείας, χωρίς νόημα και χωρίς προοπτική. Σ΄ αυτό το υπαρξιακό κενό οφείλεται κι η ανθρώπινη αγωνία για τον θάνατο. Και οι κραυγές διαμαρτυρίες του εν λόγω συγγραφέα την ίδια αγωνία εκφράζουν: «Με ποιο δικαίωμα η θρησκεία, ο νόμος, η ιατρική, επιλέγουν πριν από μένα για μένα πότε και πώς επιτρέπεται να πεθάνω; Με ποιο δικαίωμα οι εξουσίες που θέλουν να οριοθετούν τη ζωή μας μάς αφαιρούν και την ελευθερία επιλογής στο θάνατό μας;». Επειδή, εκείνος δεν πιστεύει στην αθανασία της ψυχής και δυσανασχετεί στην εικόνα της φθοράς που θα επιφέρει η εξέλιξη της θανατηφόρας ασθένειας, επιζητά να ανατρέψει θεμελιώδεις αξίες που στηρίζουν την ελληνική κοινωνία. Με εμφανή εγωπάθεια, που αποκαλύπτει κι ο τίτλος του βιβλίου, προτάσσοντας την προσωπική αντωνυμία «εγώ», επιβεβαιώνει την κυρίαρχη ευδαιμονιστική αντίληψη της εποχής μας, που στηρίζεται στον ατομικισμό και σε υλιστικά πρότυπα. Ο ίδιος έχει ήδη επιλέξει τον ανώδυνο θάνατο σε ιατρικό κέντρο στην Ελβετία, όταν προχωρήσει η ασθένεια, διαδικασία που στοιχίζει περίπου 10.οοο €. Οπότε το θέμα δεν είναι το δικαίωμα επιλογής του τρόπου αποχώρησης από την ζωή, αλλά του τόπου. Το πρόβλημα είναι πως η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι «οπισθοδρομική», ενώ στην «προοδευτική» Ελβετία ανθεί ο «τουρισμός της ευθανασίας», καθώς αυξάνονται συνεχώς οι πάσχοντες από ανίατη ασθένεια, που καταφεύγουν στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Μία θανατηφόρα δόση σε ενέσιμη μορφή, παρόμοια με αυτή που σκοτώνει και το ανεπιθύμητο κυοφορούμενο έμβρυο.
Τα συνειδησιακά ερωτήματα για τη ζωή και το θάνατο πολλές φορές μοιάζουν αξεπέραστα. Όσοι, όμως, πιστεύουν πως ο θάνατος δεν είναι πορεία προς την ανυπαρξία, αλλά πορεία προς μια συνάντηση, τότε αντιμετωπίζουν τον πόνο και τις δοκιμασίες ως πνευματική και ψυχική άσκηση. Με εμπιστοσύνη στην Πρόνοια του Θεού εναποθέτουν σε Εκείνον τις ελπίδες και τις απαντοχές τους, πιστεύοντας πως επιτρέπει τις δοκιμασίες πάντοτε «επί το συμφέρον εις το μεταλαβείν της αγιότητος αυτού» (Εβρ. 12, 10). Προσβλέπουν στην Ανάσταση που προσέφερε η εκούσια θυσία του αναμάρτητου Ιησού, όταν προσέλαβε την ανθρώπινη φύση και αμαρτία, για να διδάξει την αξία του πόνου ως οδοδείκτη στην ουράνια πορεία της ψυχής.
