ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΑ 150 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΚΗ ΕΘΕΛΟΘΥΣΙΑ
(6η σ υ ν έ χ ε ι α- τελευταία)
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
www.ret-anadromes.blogspot.com
Σ Κ Η Ν Η Γ΄
[Οροπέδιον στρατοπέδου, διάφοροι στρατιώται και οι ανωτέρω]
ΕΙΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ
Το είδες πως αγρίεψε το Σφακιανό λεοντάρι.
Κ’ εσφύριξε απ’ το χέρι του κ’ εχάθη το λιθάρι.
ΑΛΛΟΣ
Αμ’ ο Γιαννιάς σαν άστραψαν στη ράχη τα μαλλιά του,
Κ’ εφύσησε και πέρασε και βρέθηκε εκεί κάτου! [1]
ΣΦΑΚΙΑΝΟΣ μετά γλυκύτητος προς τον Λακκιώτην
Με πέρασες στο πήδημα, σ’ επήρα στο λιθάρι
Πέτρα και πήδημα μ’ εμάς ας σμίξουν σε μια χάρι[2].
[Τον εναγκαλίζεται και τον φιλεί]
ΓΙΑΝΝΙΑΣ Προσβλέπων επ’ ολίγον στον Σφακιανόν
Έλα ν’ αλλάξωμ’ άρματα, Λεβέντη παινεμένε,
Πλάγι με πλάγι να χτυπούν κ’ οι κάμποι να το λένε.
[Ανταλλάσσουν τα ξίφη[3]
ΟΙ ΔΥΟ ΟΜΟΥ
Κ’ εκεί κάτου μίαν ημέρα στου πολέμου το χορό
Το σπαθί να το χωρίση,
Κι ο καλλίτερος να στήση
Εκεί πέρα το σταυρό[4].
ΟΛΟΙ επευφημούντες μια φωνή
Εύγε ξηφτέρι Σφακιανό, γυια σου, θεριό Λακκιώτη,
Αδέλφια στην παλληκαριά και στο τουφέκι πρώτοι.
Α΄ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑΡΧΗΣ προς έτερον
Ας δουν σε κάθε Κρητικό, σε κάθε γιαταγάνι,
Πώς πιάν’ η Κρήτη τ’ άρματα, πώς ξέρει να πεθάνη
Β΄ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑΡΧΗΣ
Μοναχός εκείνος, Κώστα, δε σαλεύει δε μιλεί,
Ντροπαλά τα μάτια ρίχνει κι είν’ η όψι του θολή!
Α΄ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑΡΧΗΣ
Τι έχεις, Δήμο, και βογγάς στο έρημο λιθάρι,
Αγένειο παλλικάρι[5],
Στην πρώτη σου φωτιά.
ΔΗΜΟΣ Ηπειρώτης
Είν’ η φωτιά μου κόλασι και μαύρ’ η ξενιτειά.
Β΄ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑΡΧΗΣ
Τι λες του Πίνδου σταυραϊτός, με δημασκί[6] στη μέση,
Δε βρίσκει τόπο και καιρό στο πλάγι μας να πέση.
ΔΗΜΟΣ
Μ’ εσάς ήρθα να πεθάνω… η πατρίδα μου η γλυκειά
Δε θυμάται τα παληά της, μια δε ρίχνει τουφεκιά.
Ξέχασε τον Μπότσαρή της,
Του Τσαβέλλα το σπαθί,
Κ’ ήρθ’ εδώ ένα παιδί της
Σε μιαν άκρη να χαθή! [7]
[1] Συνεχίζεται ο εκθειασμός των παλικαριών της Κρήτης.
[2] Οι διαφορές των παλικαριών στις πολεμικές ικανότητας καταλήγουν σε κοινή ενωτική και για τους δύο «χάρη». τη νίκη της πατρίδας, το κοινό ποθούμενο.
[3] Πβ. Ομήρου Ιλιάδα, ραψ. Ζ΄, 235- 236. Πρόκειται για το επεισόδιο του Γλαύκου και του Διομήδη, στο οποίο ο Διομήδης αποκαλύπτει στον Γλαύκο ότι είναι φίλοι παλιοί και πατρικοί και του προτείνει να μην πολεμήσουν οι δυο τους. έδωσαν, τότε, τα χέρια και επιβεβαίωσαν τη φιλία τους ανταλλάσσοντας δώρα.
[4] Ο στίχος υποδηλώνει την επικράτηση της Ορθοδοξίας έναντι του Κορανίου και την τελική νίκη των Κρητικών.
[5] Πολλοί και ονομαστοί ήταν οι εθελοντές που έτρεξαν απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας και πολέμησαν ηρωικά στο πλευρό των Κρητικών που αγωνίζονταν για την ελευθερία τους (βλ. στους αμέσως επόμενους στίχους την απάντηση τού εν λόγω νεαρού εθελοντή Δήμου του Ηπειρώτη). Εδώ, με την έκφραση «αγένειο παλλικάρι», δηλώνεται το νεαρόν της ηλικίας πολλών από αυτούς. Γιατί δεν ήταν λίγοι οι νεαροί φοιτητές που προσέτρεξαν εθελοντικά και θυσίασαν τα νιάτα τους εδώ στην Κρήτη, όπως, για παράδειγμα, στη μάχη του Βαφέ, όπου «είκοσι παιδιά»- ανάμεσά τους και ο νεαρός φοιτητής Ιωάννης Βαρνάβας, που έπεσε ηρωικά με τους Πραΐδη, Έσλιν, Βαφειάδη κ.ά νεαρούς εθελοντές από την άλλη Ελλάδα [βλ. Βασ. Ψιλάκη, Ιστορία της Κρήτης, ό.π. 230- 231 και Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Η Αρκαδική Εποποιία…. ό.π., 198, σημ. 39 και του Ίδιου, «Η μεγάλη Κρητική Επανάσταση στην Ρομαντική Λογοτεχνία του ΙΘ΄αι.», Ελλωτία 7 (1998, 149- 141)].
[6] Σωστότερο διμισκί <σπαθί> (πβ. το ακριτικό δημοτικό τραγούδι «Του μικρού βλαχόπουλου», όπου στον στίχο 32 σημειώνεται: «και συ σπαθί μου διμισκί, να μην αποστομώσεις»). Διμισκί= Δαμασκηνό, από τη Δαμασκό, που στα βυζαντινά χρόνια ήταν κέντρο βιοτεχνίας σπαθιών. Γενικότερα έτσι ονομάζεται το πλούσια διακοσμημένο ξίφος.
[7] Ο Δήμος από την Ήπειρο είναι μια περίπτωση από τις πολλές εθελοντών πολεμιστών στους επικούς αγώνες της Κρήτης για την ανάκτηση της λευτεριάς της. Ο Δήμος κουβαλά στη μνήμη του όλα τα χαρακτηριστικά της ιδιαίτερής του πατρίδας και την αμετάθετη απόφασή του να αποθάνει ηρωικά στο «πλάγι» των αδελφών του Κρητικών.
