Κωστής Νικολάου Σημαντήρης
Πορεία ζωής εν κύκλω: 1946 - 2016 (28η Δεκ.)
Αφετηρία: Μέρωνας - Ρέθυμνο - Χανιά - Αθήνα - Πολεμικό Ναυτικό - Εμπορικό Ναυτικό - Η.Π.Α. - Αθήνα - Μέρωνας (τέρμα)
Προοίμιο: Το ήθος του κάθε ανθρώπου είναι η αντικειμενική αξιολόγησή του με βάση την κλίμακα των αρετών και προσδιορίζει στον κάθε άνθρωπο, το φρόνημα, τον χαρακτήρα, τον τρόπο συμπεριφοράς, την καταγωγή, την προέλευση, το ατομικό του επίτευγμα, την κοινωνική και επαγγελματική αρετή, την αλήθεια που εκπροσωπεί, τις ιδέες, την μοναδικότητα, την αληθινή εικόνα του.
Στάση 1η: Δημοτικό Σχολείο Μέρωνα 1958-59. Δάσκαλος ο Σιγανός (φωτιά και λαύρα). Στο γάμο της Μαρίας της Σφηνιάδαινας, μετακομίσαμε όλοι στον Μέρωνα και πήγα μια-δυό μέρες στο σχολείο παρέα με τον Κωστή. Ο δάσκαλος με δέχτηκε στην τάξη και κάποια στιγμή με σήκωσε στον πίνακα, να δει ίντα πιάνω σαν μαθητής άλλου σχολείου. Φαίνεται ότι τα κατάφερνα, αλλά γελάσανε τα κοπέλια όταν στον πολλαπλασιασμό είπα και ένα κρατούμενο. Ενώ αυτά λέγανε "και κρατάμε το ένα". Ο δάσκαλος με την βίτσα επέβαλε την τάξη και εγώ τέθηκα υπό την προστασία του Κωστή, που δεν σήκωνε μύγα στο σπαθί του. Γενικά εκείνη την εποχή τα ξενοχωριανάκια, τα βλέπανε με μισό μάτι τα χωριανάκια. Δύσκολα πήγαινε ένα μαθητούδι στο διπλανό χωριό. Εμένα μου κάνανε αναγνώριση στην Ρέντα και όταν τους έλεγα ότι έχω ξάδερφο τον Κωστή, μου έδιναν ελευθέρας. Το ίδιο πάθαινα και στου Καλογέρου, όταν έπαιρνα την ανηφόρα από τον Ηρώδη. Περνούσα αρκετά τρομοκρατημένος και μόνο αφού έδειχνα τα έγγραφα που αποδείκνυαν πως ήμουν εγγονός Καλογεριανής.
Στάση 2η: Γυμνάσιο 1963-1964. Τότε έμενε ο Κωστής με τον Μανόλη στο στενό του Δεσποτικού. Εγώ στο πάρα πάνω στενό του Ρολογιού. Ήταν η εποχή που τα όσπρια είχαν την τιμητική τους. Την μια βδομάδα κουκιά, φασόλες την άλλη. Συνήθως ήταν καλόψηστα, αλλά ειδικά τα κουκιά είχαν μουσαφιραίους (μαμούνια), τους οποίους και αποθέταμε στο γύρο του πιάτου. Συνήθως στριφνόκλωθα με την θωριά τους, αλλά ο Κωστής έχοντας την ευθύνη του Μανόλη, μου 'ριχνε την αματέ να φάω, για να μη σηκώσει μπαϊράκι ο μικρός. Απόκριες του 1964, ο Κωστής έβαλε την μπλούζα του γιατρού, βγάζοντας το λαογραφικό ταλέντο που έκρυβε μέσα του. Ήρθε στο σπίτι σαν γιατρός και με εξέτασε με το καλώδιο του σίδερου. Διέγνωσε αμυγδαλίτιδα και συνέστησε γαργάρες με αλατόνερο. Δεν τον γνώρισε κανείς, γιατί κανενός το μυαλό δεν πήγαινε στον Κωστή.
Στάση 3η: Συγκάτοικοι στην οδό Κερκύρας στην Κυψέλη 1971-72. Κάθε Σάββατο μαζεύαμε την παρέα μας στην υπόγα και το ξημερώναμε. Πρώτος στην παρέα. Με 2-3 ρακές, σιγοτραγουδούσε. Στις 5-6 έσερνε μόνος του "Τα πίσω χρόνια τα πικρά" του Μύρη σε μουσική του Μαρκόπουλου. Την ίδια εποχή είμαστε πιστοί και του βραχνού προφήτη Κώστα Χατζή. Επειδή μαζευότανε μέγα πλήθος, πιάναμε σειρά την μιά στην Κυδαθηναίων και την άλλη στην Λήδρα του Μαρκόπουλου. Τρελός ο Κωστής, άλλο τόσο και εγώ. Γι' αυτό και ταιριάζαμε είμαστε δεν είμαστε μαζί.
Ποτέ δεν βαρεθήκαμε να μένουμε σιωπηλοί. Έτσι επικοινωνούσαμε. Η Αθηνά μου έλεγε ότι νιώθει στενάχωρα με την σιωπή του. Μίλα εσύ της έλεγα. Ο ίδιος νιώθει ευχάριστα με την συντροφιά. Καθόμαστε 2 ώρες στην Φωκίωνος Νέγρη, άφωνοι με βαθιές ρουφηξιές τσιγάρου, όταν περνούσε κάποια οπτασία με το μάξι παλτό και το σορτσάκι. Κανένας σχολιασμός. Λίγα πράγματα του 'βγανα για τις εξόδους του στις απανεμιές, στα λιμάνια της Κούβας και της Καραϊβικής. Ένα φεγγάρι, με τον φίλο του Παναγιώτη Μουρελάτο που τον πάντρεψε με μιά Κουβανέζα τη Λούσι, ασχολήθηκε σοβαρά με την εκτροφή "τσιντσιλλά" στους Αγίους Αναργύρους.
Μια βραδιά στην υπόγα, με το κέφι στην διαπασών πήγαμε αργά την Αθηνά με ταξί στου Ζωγράφου. Στο γυρισμό μπροστά σε ένα φανάρι κατέβηκε ο Κωστής και με το ζεϊμπέκικό του, πρώτα με τράβηξε έξω και μετά σταμάτησε την κίνηση. Δεν θυμάμαι να μας πήραν κυνήγι οι οδηγοί. Πραγματικά είχε ανάστημα και θωριά, μέχρι που του 'πεσε το κουτσούρι στο σβέρκο. Όταν άνοιγε τα χέρια ήταν σαν τον Κατράκη στο έργο "Ταξίδι στα Κύθηρα".
Στάση 4η: Μετά από 2-3 χρόνια ξενιτεμού, στα καράβια (3ος καπετάνιος) και στην Αμερική κοντά στον Σταύρο και τον Μανόλη επέστρεψε στο Ελλήνικος, γεμάτος με επιχειρηματικά σχέδια μια που αποδείχτηκε βαρύς για να τον σηκώσει η θάλασσα και η Αμερική. Η έννοια του συμβιβασμού δεν του ήταν προσφιλής. Όλες του οι προσπάθειες κατέτειναν στην προσωπική του δυναμική, μικρή ή μεγάλη. Ήταν φύσει ολιγαρκής, περιορίζοντας τις ανάγκες του στην βιοτική εξυπηρέτηση και ποτέ να δείξει ή να προβληθεί, που είχε αυτή την δυνατότητα, με τα καταναλωτικά πρότυπα του δήθεν επιτυχημένου.
Καζαντζακικός και Μαρκοπουλικός, δεν άργησε κείνη την περίοδο έχοντας νωπές τις παραστάσεις εκμετάλλευσης των εργατών στην Αμερική, να κάνει την αριστερή στροφή που δεν του ήταν καθόλου ξένη.
Υπερπόντια επικοινωνία
Νέα Ορλεάνη 6.1.73
"Ξάδερφε άφησε μουστάκι, μεγάλο, άγριο, βάρβαρο και να δεις όντε θα συναντηθούμε, είντα μακελειό θα γενή".
Σας χαιρετώ και το πως με χαιρετάτε κι εσείς το κατέχω. Ε! κακομοίρηδες και νάχε με θωρείτε από καμιά μπάντα και να γελάτε. Πάσπαροι, χοιράλευρα, λατσίδες και δεν αναμαζώνεται. Τελεία. και παύλα.-
Πήγα την πρωτοχρονιά 3 μέρες και είδα τον Σταύρο. Σούμα: εντυπώσεις καλές από όλες τις πλευρές. Αύριο φεύγομε για την Ιταλία (Γένοβα). Από εκεί θα έχω τον χρόνο να διαλύσω τις όχθρητες που τυχόν υπήρχαν ή υπάρχουν εναντίον μου (Αμήν).
Southport 15.8.73
"Σας γράφω από το Σάουθπορτ της Β. Καρολίνας, όπου βρίσκομαι αυτές τις μέρες, περιμένοντας να φυσήξουν ούριοι άνεμοι, για να πάμε πάλι στην δουλειά, που είναι 30 μίλια από την στεριά μέσα στον Ατλαντικό.
Με λίγα λόγια απομόνωση αλλά δεν την πολυκαταλαβαίνει κανείς γιατί απλούστατα δεν του μένει καιρός. Εγώ επί μονίμου βάσεως είμαι σε αυτή την δουλειά. Ο Μανόλης σε μιά άλλη στην Καλλίπολη και ο Σταύρος κάνει το τρίγωνο, εδώ-, εκεί-, Πιτσμπουργκ".
Kallipolis 30.9.73
"Αγαπημένα μου ξαδερφάκια Αθηνά και Μανόλη, σας γράφω πάλι από την Αμερική, μεγάλο και δοξασμένο το όνομά της. Τώρα και μιά βδομάδα βρίσκομαι στην Καλλίπολη του Οχάιο μαζί με τον Μανόλη. Είναι ένα μεγάλο χωριό με πολλά βουγιογάϊδουρα, είδος το οποίο απαντάται εν αφθονία εις ΗΠΑ".
Pittsburgh 24.1.74
"Αξάδερφε Μανόλη, δεν κατέχω να σου ψάλλω τον εξάψαλμο εδα στην αρχή, γη να τον αφήσω στο τέλος. Προς το παρόν έχομε μιά καλούτσικη δουλειά στην Βόρεια Καρολίνα, πάλι μέσα στην θάλασσα. Θα την βάλουμε μπροστά την άνοιξη, αλλά μέχρι τότε θα έχομε πιάσει και άλλες. Κατά κανόνα δουλεύουμε σε κρατικές δουλειές με μειοδοσίες. Τα νέα μας είναι χλιαρά, χειμώνας με πολύ κρύο, καθισιό και πέρα βρέχει. Μερεμέτια στο σπίτι, χαρτιά του γραφείου, σχολείο (Αμερικάνικα), γεμίζουν ένα ανιαρό κεφάλαιο".
Στάση 5η: Μετά την επιχείρηση "Τσιντσιλλά", ο Κωστής σοβαρεύτηκε και γύρω στο 76-77 άνοιξε το "ΚΡΙΚΟΣ ΜΙΝΙ ΜΑΡΚΕΤ" στην Ν. Σμύρνη επί της οδού Μ. Αλεξάνδρου, κοντά στην πλατεία. Μικρό μαγαζί αλλά πολύ ζεστό. Τα είχε όλα. Όλοι βάλαμε πλάτη και κάθε βράδυ πίναμε για την μακροημέρευσή του. Ο Κωστής χαλκέντερος και άυπνος. Όταν το διαλύαμε για ύπνο, αυτός πήγαινε στον Ρέντη να πουσουνίσει. Ακόμα και σήμερα προβληματίζομαι για την αντοχή του. Για την παρέα και την ανθρώπινη επαφή, έδινε τα πάντα.
Ιστορία από το "ΚΡΙΚΟΣ ΜΑΡΚΕΤ": Μια φορά η αγορανομία του έκανε μήνυση γιατί πουλούσε Μερωνιανό χοντρόλαδο 5 οξέων. Πρωτόδικα (δικηγόρος πάντα η ξαδέρφη μας η Μαρία) τιμωρήθηκε με αναστολή. Στην έφεση πήγα μάρτυρας και όταν με ρώτησε ο πρόεδρος πως κρίνω την διάθεση λαδιού 5 οξέων του απάντησα: "Κύριε πρόεδρε ο κατηγορούμενος έφερνε αυτό το λάδι αποκλειστικά για τους δικούς του, οι οποίοι το θεωρούσανε απολύτως κατάλληλο για το φαγητό. Οι παλιοί μας έλεγαν ότι το πιο καλό και νόστιμο λάδι είναι το πεντάρι". Βοήθησα εγώ, βοήθησε και η Μαρία αλλά και ο ίδιος ο Κωστής με την ατάραχη στάση του και αθώος ο κατηγορούμενος.
Αφού μπήκε σε μια σειρά ο "ΚΡΙΚΟΣ" ήρθε και του ίδιου η σειρά να χαζιρευτεί. Η μάνα του, η θειά Ειρήνη, που του είχε κι αδυναμία, τον είχε συνέχεια τσ' αμέντες της. Φοβότανε επειδή, ήτανε φιλότιμος, να μην τον καπακιάσει καμιά χαμηλοβλεπούσα. Ο Κωστής σε ένα χρόνο το έβαλε στο νου του και αφού το επεξεργάστηκε 3-4 χρόνια, έπεσε ώριμο φρούτο στην αγκαλιά της Καλλιόπης του, με το ξάστερο πρόσωπο, και το γέλιο στα μάτια. Βρήκε ακριβώς την γυναίκα που του έβγαλε τον πλούτο των συναισθημάτων που είχε βαθιά μέσα του και γι' αυτό την αγάπησε πιο πολύ κι από τον εαυτόν του.
Στάση 6η: Έγγαμοι από τον Αύγουστο του 1982 κατοίκησαν κοντά στα ΚΡΙΚΟ και μάλιστα μόλις τακτοποιήθηκαν, άνοιξαν το σπίτι στους φίλους και τους δικούς. Όλη η παρέα 5-6 ζευγάρια, αγκαλιάσαμε την Καλλιόπη και όλους μας χώρεσε η αγκαλιά της. Άξιζε του Κωστή αυτός ο θησαυρός. Έλαμπε το πρόσωπό του. Δεν προλάβαιναν να μας κουβαλούν, στο σπίτι τους, στην Πάρνηθα, στο Σούνιο, τα καλούδια του ΚΡΙΚΟΥ και της καρδιά τους. Όταν πλέον τα μεγαθήρια απειλούσαν να φάνε τον Κωστή, μετέφερε το 1987 τον ΚΡΙΚΟ στην Αγία Φωτεινή και για μια εικοσαετία, ίσως και παραπάνω έδωσε τον καλό και τίμιο αγώνα με την σύντροφό του, που στερήθηκε τας Αθήνας, όπως την πειράζαμε. Μεταξύ μας, εμείς χάσαμε πιο πολλά από το φευγιό τους. Πάντα τους κρατούσαμε μια θέση στην παρέα μας και μέχρι σήμερα δεν θα περάσει σμίξιμο που να μην φέρουμε την αθιβολή τους.
Στάση 7η: Λαογραφικός προβληματισμός - Στάση ζωής
Πολλά λαογραφικά στοιχεία που συνθέτουν την παράδοσή μας, μαζί με τα πρόσωπα που είχαν ομοιωθεί με την αναπαράστασή τους, σβήστηκαν από τη μνήμη του μετακατοχικού ανθρώπου, όταν υποχώρησε και το τελευταίο οχυρό από την καταναλωτική λαίλαπα. Ο Κωστής όταν επέστρεψε μόνιμα στο Μέρωνα, έσκυψε να πιεί νερό στις ρίζες του και δεν τις βρήκε. Πρωταρχικός του σκοπός έγινε η αποκάλυψή τους. Πρώτα, έσπειρε, θέρισε, αλώνισε, λίχνισε, στην Ρέντα και μετά έσπειρε τον καρπό στο χωριό. Φύτρωσε και οι νεολαίοι του χωριού τον φύλαξαν στον κόρφο τους. Αυτό περίμεναν. Σήκωσαν τα μανίκια και έκοψαν τις σπορές που θα ζευγάριζαν, κάνοντας τις παραβολές στα όρια του σεβασμού, της ιστορίας, της θρησκείας, της τοπικής κοινωνίας. Ο άξιος λειτουργός του Μέρωνα παπα-Μανόλης, έχοντας τις ίδιες με τον Κωστή πολιτισμικές ευαισθησίες, ευλογώντας τον σίτον και τον έλαιον και προσθέτοντας μετά και τον οίνον στην μακρέ τάβλα των παρακαταθηκών μας, εναρμόνισε την εκκλησιαστική με την λαϊκή παράδοση, σε όλες τις εκφάνσεις της, καλώντας το ποίμνιο σε κοινή προσπάθεια.
Στην επικήδεια τελετή πριν ο Κωστής δεχτεί τον τελευταίο ασπασμό, τον τίμησαν οι εκπρόσωποι του χωριού, του Δήμου, η εκπρόσωπος του ΚΚΕ, ο Χανιώτης πρόεδρος των Σημαντήρηδων. Τον παρακολουθούσα αν άκουγε. Πιο πολύ τον απορροφούσε το σιγανό ψιθύρισμα της Καλλιόπης στ' αυτί του. Δεν έπρεπε να ξεχάσει πράμμα από όσα τού ΄λεγε ή του παράγγελνε. Ήθελα και να κατέχω αν θα τα θυμότανε όλα αυτά που του ψιθύριζε για τριάντα ώρες Ο παπα-Μανόλης για να τον επαναφέρει στα δρώμενα, σε κάθε πρόταση του λόγου του, τον φώναζε με το όνομά του, Κωστή. Ήθελε να είναι σίγουρος ότι τον ακούει, ή τουλάχιστον τον προσέχει, μετά από το μεθύσι της χαράς που τον είχε συνεπάρει από τον αποχαιρετισμό των αγαπημένων του προσώπων και όλων των χωριανών και ξενοχωριανών που αψήφησαν τον χιονιά για να βρεθούν κοντά του, λίγο πριν από το μακρύ του ταξίδι.
Μετά τους αποχαιρετισμούς τον συνοδέψαμε στον σταθμό του μισεμού. Έριχνε πολύ χιόνι. Πριν κατεβούμε την κυλιόμενη σκάλα μας σταμάτησε για πέντε λεπτά να το νοιώσει κατάσαρκα. Ξάνοιζε ανατολικά, το Κέντρος και τον Ψηλορείτη μετά, αριστερά και πίσω, το Μερωνιανό αόρι, χωρίς καμμιά πίκρα. Μια ζωή τον συντρόφευαν και του έδιναν ζωή. Την ώρα που έκλεινε η πόρτα του συρμού, ο πίνακας αναχωρήσεων του σταθμού "Αγίων Κων/νου και Ελένης", έγραφε: Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016, ώρα 14.00.
Στάση 8η: Χάραξη πορείας σταθερά αριστερά προς την μεγάλη Άρκτο
Κάποτε τσίγκλισα τον Κωστή για το μεγαλείο της αρχαίας Αθήνας, για την δημοκρατία και την ισοπολιτεία της. Μου λέει: Σε κάθε ενήλικο άνδρα πολίτη της Αθήνας, αναλογούσαν 18-20 δούλοι. Οι Αθηναίοι δικαστές τηρούσαν μεν τους νόμους, αλλά αυτούς που είχαν επιβληθεί στους 365.000 εργαζόμενους από μια μειοψηφία 20.000 παρασίτων. Ξάερφε όταν οι πρώτοι άνθρωποι μπόρεσαν να συγκροτηθούν για να εκμεταλλεύονται τους άλλους, τότε γεννήθηκε το κράτος. Ποτέ δεν μας μάθανε να ρωτάμε γιατί γίνεται το κάθε σημαντικό γεγονός. Ποιον ωφελεί αυτό; Η κατασκευή σφαγίων δεν είναι πολιτιστικό επίτευγμα, ακόμα και όταν τα σφάγια ξέρουν να απαγγέλλουν ποιήματα. Αυτή ήταν η βαθιά αριστερή θέση του Κωστή. Πιο πολύ την εξέφραζε το ΚΚΕ. Με την δράση του, την αξία και την υπόληψη που είχε σε ολόκληρο το Αμάρι, υπηρέτησε με βαθιά πίστη τον αγώνα κατά των μονοπωλίων που στην ουσία αυτά μας κυβερνούν. Ο ίδιος μάλιστα είχε υποστεί την πολιτική τους. Σίγουρα η δράση του δεν αποσκοπούσε σε ατομικό όφελος. Δεν είχε καμμιά ανάγκη να παλεύει με τους ένθερμους δημοκράτες, των αστικών κομμάτων που μας έφεραν στην εξαθλίωση. Μπορούσε να κάτσει στην δουλειά του και να μαζεύει λεφτά. Ακριβώς επειδή ήταν αριστερός από ιδεολογική φόρτιση, ήταν συνάμα εκλεκτός και ξεχωριστός άνθρωπος. Μου έλεγε
" Ένας επιχειρηματίας είπε σ' έναν εργάτη. Εγώ θέλω το καλό σου. Κι ο εργάτης απάντησε. Αυτό ακριβώς δεν θέλω να σου δώσω "
Πάντα τον χαιρετούσα με τον στίχο του Κ. Βάρναλη:
"Γειά σου Κωνσταντή βαρβάτε
Καλησπερούδια αφεντικά πως τα καλοπερνάτε;"
Στάση 9η: Του πήρε κοντά στα 20 χρόνια η παραμονή στην στάση αυτή, που ήταν το τέρμα της διαδρομής του, σε αυτόν τον μικρό μας κόσμο τον μέγα.
Ονοματοδοσία στάσης: "Αναπτυξιακή Αμαρίου Α.Ε." Τίτλος ΑΝΕΑ Α.Ε.
Το ίδιο όπως και στον ΚΡΙΚΟ, που προείδε την επέλαση των μυρίων, έτσι και με την ΠΑΝΕΜΠΟΡΙΚΗ διέγνωσε ότι έκλεισε τον εμπορευματικό του κύκλο, όσο σωστά κι αν τον υπηρέτησε και η διαίσθησή του τον ωθούσε στην παραδοσιακή καλλιέργεια της χοντρολιάς των εγκαταλελειμμένων κτημάτων και στην παραγωγή αρωματικών φυτών στα πρανή του Μερωνιανού αοριού. Με την συμπαράσταση φίλων και δικών που εμπιστευόταν στην πρωτοβουλία του, συστάθηκε το 2002 η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ με πάνω από 100 μετόχους. Ο Σταύρος Σημαντήρης ο επιτυχημένος Μερωνιανός του Πιτσμπουργκ, αδερφός του Κωστή, εσήκωσε το μεγάλο βάρος της προσπάθειας. Απέναντι στον Σταύρο, σε όλους εμάς τους μετόχους, αλλά κυρίως χάριν του σκοπού της, ο Κωστής δούλεψε ανιδιοτελώς, με ζήλο και μεθοδικότητα, στην προώθηση των Αμαριώτικων προϊόντων σε επώνυμες αγορές, αντιμετωπίζοντας τον ισχυρό ανταγωνισμό των νέων εταιριών ιδίου σκοπού, που συστήνονταν κατά δεκάδες, με καλή θέληση, καλή σχέση, επικοινωνιακή συμπεριφορά, ευγένεια, αμοιβαιότητα, αλληλεγγύη, φιλανθρωπία, διαλλακτικότητα, γνώση των καθηκόντων και των υποχρεώσεών του.
Επίλογος: - Κωστή, τι σημαίνει εννοιολογικά ο όρος αξία; και τι ισχύ ηθική, πνευματική, κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική - έχουν αυτές οι ατομικές και καθολικές αξίες;
- Μανόλη, όλα τα βιώματα, οι εκφράσεις και οι ενέργειες ενός προσώπου που έχει αξίες και πραγματοποιεί με νόημα και ευθύνη τις πεποιθήσεις του, επαληθεύουν καθημερινά την άμεση σχέση του, με την ικανότητά του και την προσωπική του υπεροχή να μετουσιώνει ιδέες χρήσιμες και πρακτικές έξω από το στενό εννοούμενο συμφέρον του, μέσα από μια βαθιά πολιτικοποιημένη στάση ζωής.
Από τα βάθη της καρδιάς μου
Σταβέντο, αραξοβόλι
Ο ξάερφός σου
Μανόλης Σκαρσουλής
