Γράφει ο Μαρίνος Γαλανάκης
Στις δεκανιά του Γενάρη η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού.
Επιτρέψετέ μου σήμερα, μέρα μνήμης και προσκύνησης του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού, λίγα λόγια για το βίο και την πολιτεία του Μεγάλου αυτού Ιεράρχη, σ’ ένδειξη τιμής, σεβασμού κ ευγνωμοσύνης προς τον υπέρ της Ορθοδοξίας Μαχητήαυτό.
Ο κατά κόσμον Εμμανουήλ και μετέπειτα Μάρκος ήταν πρωτογιός πιστών κ ευσεβών γονέων. Του διάκου κ επόπτη(σακελλίωνα) της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεωργίου Ευγενικού και της Μαρίας, θυγατέρας κάποιου ευσεβή γιατρού με τ’ όνομα Λουκάς, που είχαν έν’ ακόμη γιο τον Ιωάννη. Γεννήθηκε στην Κων/πολη στα 1392 μ. Χ. και πέθανε στο Μοναστήρι των Μαγγάνων, που λειτουργούσε στην Πόλη στις 23.6.1444 μ. Χ., σε ηλικία μόλις 52 χρόνων.
Ο πατέρας του διατηρούσε ιδιωτική σχολή ρητορικής και σ’ αυτήν διδάχτηκε αρχικά ο Εμμανουήλ. Είχε όμως την ατυχία να χάσει νέος τον πατέρα του. Οι πνευματικές του ικανότητες, συνοδευόμενες κι από τις ψυχικές αρετές, επέτρεψαν στονΕμμανουήλ λαμπρές σπουδές κοντά σε ονομαστούς της εποχής του Δασκάλους. Τον κατά κόσμο Ιωάννη Χορτασμένο και μετέπειτα Ιγνάτιο, Μητροπολίτη Σηλυμβρίας και το μαθηματικό και φιλόσοφο Γεώργιο Γεμιστό ή Πλήθωνα.
Κατά τις σπουδές είχε συμμαθητή του τον κατοπινό Καρδινάλιο Βησσαρίωνα.
Ύστερ’ από τις σπουδές του ακολούθησε το λειτούργημα του Δασκάλου της ρητορικής. Διεύθυνε και δίδασκε στο «φροντιστήριο» ρητορική και διαδέχτηκε επάξια σ’ αυτό τον πατέρα του.
Σύντομα καταξιώθηκε κι αναγνωρίστηκε η προσφορά του, ακόμη κι από τον Αυτοκράτορα, του οποίου ήταν αγαπητός φίλος. Από τους μαθητές του διακρίθηκαν: Ο πρώτος μετά την άλωση Πατριάρχης της Πόλης Γεννάδιος, κατά κόσμο Γεώργιος Σχολάριος. Ο Θεόδωρος Αγαλλιανός. Ο Μητροπολίτης Μηδείας Θεοφάνης. Κι ο αδελφός του Ιωάννης Ευγενικός.
Όμως σε ηλικία 25 χρόνων επιθύμησε να γίνει μοναχός. Γι’ αυτό άφησε το «φροντιστήριο» κι οδηγήθηκε στα 1417 στοΜοναστήρι του μικρού νησιού Αντιγόνη του συμπλέγματος των Πριγκηποννήσων. Εκεί μπήκε κάτω από την καθοδήγηση κ επιστασία του ξακουστού και στην Πόλη ασκητή Συμεών.
Κατά τη δίχρονη δοκιμασία του κρίθηκε άξιος και κάρει Μοναχός. Κατά την κουρά του μετονομάστηκε σε Μάρκος.
Επειδή όμως οι Τούρκοι άρχισαν επιδρομές στα Πριγκηπόννησα κ η ζωή των Μοναχών μπήκε σε κίντυνο, ο Μάρκος πήρε το γέροντά του Συμεών και κατέφυγαν στην προστασία των τειχών της Βασιλεύουσας. Εκεί συνέχισαν την ασκητική τους στο φημισμένο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων.
Σ’ αυτό το Μοναστήρι ο Άγιος έγραψε τα πιο πολλά από τα 100 έργα του, που έχουν διασωθεί μέχρι την εποχή μας. Γρήγορα η μεγάλη προσφορά του γίνηκε γνωστή και πολλοί πατέρες και λαϊκοί έπαιρναν τη γνώμη του πάνω σε θέματα πνευματικά. Αλλά και τον πίεζαν συγχρόνως ν’ αποδεχθεί την Ιεροσύνη. Ο ίδιος όμως θεωρούσε ανάξιο τον εαυτό του να δεχτεί το βαρύ αυτό λειτούργημα και δεν αποδέχοταν την τιμή. Υπέκυψε όμως στις συνεχείς φορτικές παρακλήσεις. Χειροτονήθηκε. Σε σύντομο χρόνο έγινε Ιερομόναχος και πνευματικός. Ιδιαίτερα εχτιμούσε, θαύμαζε , υπερασπιζόταν με τα έργα του κ είχε πρότυπό του τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.
Στα 1414 γίνηκε στο Βατικανό προσπάθεια πάταξης της διαφθοράς. Η ομολογία της Δύσης «συγκάλεσε Γενικό Συμβούλιοπροκειμένου να αποκαταστήσει τη διαφθορά, η οποία είχε αμαυρώσει το παπικό αξίωμα όσο ποτέ άλλοτε, κατά τον 14ο και 15ο αιώνα. Το συμβούλιο κράτησε τέσσερα χρόνια κ ήταν μια μεγαλειώδης επίδειξη «της σεξουαλικής ακράτειας των μελών της Εκκλησίας, που σκανδάλισε ολόκληρη την πόλη» (Samuel Edgar's, The Variations of Popeiy, London, 1838). Λέγεται ότι οι ιερείς προσέλαβαν... 1500 ιερόδουλες για να τους «αναζωογονούν» μετά από τις κουραστικές συνεδριάσεις τους, προς τις οποίες φαίνεται ότι υπήρξαν ιδιαίτερα γενναιόδωροι: μια πόρνη πολυτελείας κέρδιζε έως και 800 φλορίνια - ποσό τεράστιο για εκείνη την εποχή. Μετά από αυτό, είναι μάλλον αστείο να αναρωτηθεί κανείς εάν το συμβούλιο κατάφερε, τελικά, να... αποκαταστήσει τη διαφθορά!» (SAKIS24: «Στα άδυτα του Βατικανού».)
Στα 1436, συγκλήθηκε η Σύνοδος της Φερράρας – Φλωρεντίας κι ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας ανέθεσε στον Άγιο Μάρκο την εκπροσώπησή του σ’ αυτήν, ενώ ο Άγιος ήταν ακόμη Ιερομόναχος! Την ίδια χρονιά όμως χήρεψε η Μητρόπολη Εφέσου κι ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ο Παλαιολόγος επέβαλε στον Άγιο να δεχθεί, κι ο Μάρκος ο Ευγενικός χειροτονήθηκε ΕπίσκοποςΕφέσου.
Ο Αυτοκράτορας αμέσως μετά τον έκαμε γενικό Έξαρχο και τον έθεσε στα δεξιά του Πατριάρχη Κων/πολης. Έτσι, ο Εφέσου πιαΜάρκος Ευγενικός μετείχε στις εργασίες της Φλωρεντιανής Συνόδου, με τη τριπλή ιδιότητα του εκπροσώπου του Πατριάρχου της Αλεξανδρείας, του Πατριάρχου Αντιοχείας και του Εξάρχου του Πατριαρχείου Κων/πολης, συνοδεύοντας τον Πατριάρχηκαι τον Αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ τον Παλαιολόγο σ’ αυτήν!
Στη συνοδεία μετείχε, εχτός των άλλων, κι ο Επίσκοπος Νικαίας Βησσαρίωνας, που πήγε στη Σύνοδο σαν Ορθόδοξος Επίσκοποςκ έφυγε Ρωμαιοκαθολικός Καρδινάλιος!
Θα πρέπει να τονίσομε πως αυτή την περίοδο η Βασιλεύουσα περνούσε δύσκολα χρόνια. Ο Αυτοκράτορας επιζητούσε τη στρατιωτική βοήθεια της Δύσης, για ν’ αντέξ’ η Βασιλεύουσα Πόλη τις επιθέσεις, που δεχόταν από τους Τούρκους.
Και τότε όμως η Δύση έδειξε πόσο πολύ μισούσε την Ανατολή! Και προσπάθησε με απάτη, ψέματα, κ εκβιασμούς, να παρασύρει την Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία της Ανατολής, ν’ αλλοιώσει το Δόγμα της και να την καταστήσει υποχείριο κ εκμετάλλευση του Πάπα.
Ο Πάπας προσπάθησε να εκβιάσει την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ανατολής να υποκύψει στην αιρετική διδασκαλία της Δύσης, για να δεχτεί να επιτρέψει να σταλεί βοήθεια, για την αντιμετώπιση του κιντύνου, που διέτρεχε η Κων/πολη κι ο Ελληνισμός! Ενώ δεν είχε να διαθέσει στρατιωτικές δυνάμεις.
Κατά τη σύνοδο ζητούσε να δοθούν στην εντιμότητά του παραχωρήσεις δογματικές και διοικητικές από την Εκκλησία της Ανατολής. Απάρνηση του Ανατολικού Δόγματος, αποδοχή της Παπικής ομολογίας. Αναγνώριση της υπαγωγής στο Βατικανό της Εκκλησίας της Ανατολής, με υποβιβασμό των τότε Πατριαρχείων της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Μέσα στο χρονικό διάστημα της πορνολατρείας της Δύσης πραγματοποιήθηκε η Σύνοδος της Φλωρεντίας, σε δυο δόσεις. Η πρώτη ξεκίνησε από τη Βασιλεία στα 1431 από τον Πάπα Μαρτίνο Ε΄, μεταφέρθηκε στη Φερράρα στα 1438, και κατέληξε λόγω βουβωνικής πανώλης στη Φλωρεντία στα 1439 επί Βενετσιάνου Καρδινάλιου, που χρίστηκε ωστόσο Πάπας ως Ευγένιος Δ΄. Θέμα της αρχικά οι μεταρρυθμίσεις στη Χριστιανική Δύση κ η καταδίκη των αιρέσεων (Λουθηρανών, Προτεσταντών, Καλβινιστών και παραφυάδων αυτών). Στη συνέχεια επεχτάθηκε και στο θέμα της «Ένωσης» της Ανατολικής Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας, με την Ομολογία των Παπών του Βατικανού.
Και ναι μεν οι Δυτικοί αποδεχόταν την Ένωση, αλλά κατά τα δικά τους ήθη, τα μεταρρυθμισμένα έθιμα και τις δογματικές παρεκκλίσεις.
Όταν ο Πάπας αξιώνει να πέσει στα γόνατα ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο 80/χρονος Πατριάρχης Κων/πολης Ιωσήφ Β΄,που πέθανε στη Φλωρεντία 10.6.1439 από τις δοκιμασίες, κ οι συνοδοί τους και να του φιλήσουν την αγία παντόφλα του, τι διάλογο μπορεί να κάμει με την αλαζονεία του μια ταπεινή Ορθόδοξη Εκκλησία!
«Όποιος μελετήσει την ιστορία της ενωτικής συνόδου της Φλωρεντίας, με πολύ δυσκολία θα κρατήσει τον θυμό του για τις ψεύτικες ελπίδες που μοίραζαν οι παπικοί, για τις παρανοϊκές απαιτήσεις τους, για τις χυδαίες πιέσεις και τις μονόπλευρες αξιώσεις τους, οι οποίες πήγαζαν από την βεβαιότητα πως οι Ορθόδοξοι τους είχαν ανάγκη. Χαρακτηριστικό του όλου κλίματος, είναι ότι ο πάπας απαίτησε από τον Οικουμενικό ΠατριάρχηΙωσήφ Β΄ να τον προσκυνήσει δημόσια και «να του φιλήσει το πόδι» σύμφωνα με το παπικό πρωτόκολλο! Ο Πατριάρχης φυσικά αρνήθηκε, απειλώντας ότι θα αποχωρήσει και θα επιστρέψει στην Κων/πολη. (Σημ.: και για να μην επιστρέψει, απέθανε) …
Τελικά ο πάπας υποχώρησε και συμφώνησε να γίνει «αδελφικός ασπασμός», αρνήθηκε όμως να γίνει αυτό δημόσια, και αξίωσε να τον επισκεφτεί η Ορθόδοξη αποστολή μέσα στο κελί του.» (Αντιαιρετικός).
Οι δε Ανατολικοί διαιρέθηκαν ως προς τις απόψεις τους, σ’ ενωτικούς κι ανθενωτικούς, ύστερ’ από πολυειδείς ταπεινώσεις προς τον Αυτοκράτορα και τον Πατριάρχη και πιέσεις προς την ακολουθία τους οικονομικές, Θρησκευτικές και Κοινωνικές, που άσκησε το Βατικανό. Φέρθηκαν προς τους εκπροσώπους της Εκκλησίας και της Πολιτείας του Βυζαντίου απάνθρωπα, αλαζονικά και με μίσος, χειρότερ’ απ’ όσο φέρονται οι εκπρόσωποι της Ε. Ε. σήμερα προς την Ελλάδα...
Ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός άντεξε όλες τις πιέσεις, τις ταπεινώσεις, τις απειλές κατά της ζωής του, που ασκήθηκαν για να τον υποτάξουν. Υπήρξε σπουδαίος και με πλήρη θεολογική κατάρτιση Ιεράρχης. Αντέκρουσε τις δοξασίες της Παπικής ομολογίας με ποταμό θείας έμπνευσης επιχειρημάτων, που προκάλεσαν το θαυμασμό, όχι μόνο του Αυτοκράτορα και του Πατριάρχη, αλλά και των Καρδιναλίων ακόμη.
Αρνήθηκε να δεχτεί και να προσυπογράψει τον Όρο της ένωσης της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού με τηνΟμολογία των Δυτικών. Την Πρωτοκαθεδρία του Πάπα. Την άρνηση των δογμάτων της Ορθοδοξίας. Δοξασίες, που θ’ αποτελούσαν απομάκρυνση της Ορθοδοξίας από τη διδασκαλία του Κυρίου Ιησού Χριστού και την πλήρη εγκατάλειψη τηςΙεράς Παράδοσης.
Στις 6.7.1439, που υπογράφηκε ο Όρος και κηρύχτηκε η ψευδεπίγραφη «επίσημη ένωση», ο Εφέσου Μάρκος Ευγενικός δεν υπέγραψε, όπως δεν υπέγραψαν, ούτε ο Γ. Σχολάριος ούτε ο Γ. Γεμιστός, ούτε ο αδελφός του Αυτοκράτορα Δημήτριος Παλαιολόγος.
Τρεις φορές οδήγησαν τον Μάρκο μπροστά στον Πάπα, με σφοδρές κατηγορίες. Έτσι, όπως το Χριστό στον Άννα, στον Καϊάφα, στον Πιλάτο. Απέτυχαν. Ο Μάρκος δε λύγισε. Ούτε και με την απειλή του Πάπα να τον περάσει από Συνοδικό Δικαστήριο και να τον δικάσει ως αιρετικό. Απειλή, που αποπειράθηκε να κάμει πράξη, που σήμαινε δολοφονία, με δικαστική απόφαση.Δολοφονία, από την οποία έσωσε το Μάρκο η παρέμβαση του Αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄. Γι’ αυτό, κ επειδή εκτοξευόταν κι άλλες απειλές για τη ζωή του Αγίου, ο Αυτοκράτορας έθεσε το Μάρκο Ευγενικό υπό την προστασία του. Και τον επέστρεψε με το πολεμικό αυτοκρατορικό πλοίο στη Βασιλεύουσα, ύστερ’ από ταξίδι τριών μηνών περίπου.
Οι λίγοι Ορθόδοξοι Ιεράρχες, που υπέκυψαν στις πιέσεις, στις ταπεινώσεις και στις απειλές, κι αποδέχτηκαν από αδυναμία χαραχτήρα και φόβο, να βάλουν υπογραφή στον Όρο της Συνόδου και ν’ αποδεχτούν την «Ένωση», όπως την ήθελε το Βατικανό, ανάμεσα στους οποίους πρώτευσε ο Νικαίας Βησσαρίων, αποκλήθηκαν «Ενωτικοί». Όσοι δεν υπέκυψαν, αλλά τάχτηκαν με τις Ορθόδοξες θέσεις κι απόψεις του Μάρκου Ευγενικού ονομάστηκαν «Ανθενωτικοί».
Όταν ανακοίνωσαν στον Πάπα το αποτέλεσμα την Συνόδου, αυτός με αγωνία ρώτησε αν υπέγραψε ο Μάρκος. Και στην αρνητική απάντηση που πήρε, ανταπάντησε απογοητευμένος: «Μάρκος ουχ υπέγραψεν ουδέν εποιήσαμεν»…
Οι «Ανθενωτικοί» δέχτηκαν τις αποδοκιμασίες των Καρδιναλίων και τις απειλές «Μπράβων» του Βατικανού.
Όμως η παραλία του Κεράτιου Κόλπου την ημέρα της επιστροφής του Αυτοκράτορα με το Μάρκο ήταν γεμάτη από πλήθος Ελλήνων Χριστιανών, που εκδήλωναν τον ενθουσιασμό, το θαυμασμό και την αγάπη τους στο πρόσωπο του Αγίου, που τους έβγαλε ασπροπρόσωπους από αυτή την απόπειρα αλλοτρίωσης της Ορθοδοξίας…
Ο Πρωταγωνιστής υπέρμαχος της Ορθοδοξίας Μάρκος ο Ευγενικός παρέμεινε μετά την επιστροφή από τη Φλωρεντία ως τις4.5.1940 στο Μοναστήρι των Μαγγάνων, οπότε αναγκάστηκε να δραπετεύσει στην έδρα του, στην Τουρκοκρατούμενη Έφεσο, γιατί οι ρουφιάνοι του Βατικανού κατέδωσαν τον «κρησφύγετό» του Αγίου κ εκδηλώθηκαν προθέσεις δολοφονίας αυτού.
Αλλά και στην Έφεσο έφτασαν οι διώχτες του και, σε συνεργασία με τον καταχτητή, αποζητούσαν ευκαιρία δολοφονίας του. Ο Άγιος μπόρεσε να διαφύγει με πλοίο κρυφά, με προορισμό το Άγιο Όρος. Όμως το πλοίο έπιασε στο λιμάνι της Λήμνου.
Ο Άγιος αναγνωρίστηκε. Προδόθηκε. Συνελήφθη. Φυλακίστηκε. Τα δυο χρόνια της φυλάκισής του υπέστη κ υπέμεινε καρτερικά κακουχίες. Και πάλι έμεινε αλώβητος.
Έγραψε από τη φυλακή του στον Ιερομόναχο Θεοφάνη στην Εύβοια ότι:
«ο λόγος του Θεού και η της αληθείας δύναμης ου δέδεται, τρέχει δε μάλλον και ευοδούται, και οι πλείονες των αδελφών τη εμή εξορία θαρρούντες βάλλουσι τοις ελέγχοις τους αλιτηρίους και παραβάτας της ορθής πίστεως...».
Έγραψε ακόμη κι απεύθυνε προς το σύνολο των Χριστιανών όπου Γης επιστολή-καταγγελία, με την οποία έλεγχε τους «ενωτικούς» για την αποδοχή του Όρου της Φλωρεντίας. Για τον Άγιο οι «Ενωτικοί» είναι «ψευδαπόστολοι και εργάται δόλιοι» και γι’ αυτό «ως αιρετικούς αυτούς απεστράφημεν, και δια τούτο αυτών εχωρίσθημεν».
Μετά τη δίχρονη φυλάκισή του ο Άγιος επέστρεψε στο Μοναστήρι των Μαγγάνων, ως ησυχαστής και συνεχιστής του συγγραφικού του έργου. Του έγιναν προτάσεις ν’ ανεβεί στον Πατριαρχικό Θρόνο του Αγίου Ανδρέα, αλλά και παρά τις επίμονες πιέσεις αρνήθηκε. Υπέδειξε δε τον μαθητή του Γεννάδιο (Γεώργιο Σχολάριο), που ανέβηκε στο θρόνο κ υπηρέτησε την Ορθοδοξία μετά την άλωση του Βυζαντίου.
Ο Άγιος κοιμήθηκε ήρεμος κ ήσυχος με καθαρή συνείδηση ότι « τον δρόμον τετέλεκα την πίστιν τετήρηκα…». Έκλεισε τα μάτια του στραμμένα στα πρόσωπα των μαθητών του στις 23.6.1444 σε ηλικία 52 χρόνων.
Ο Χριστιανικός Λαός, που ήδη στη συνείδηση του είχε αποδεχτεί Άγιο το Μάρκο πριν από την κοίμησή Του ακόμη, αξίωνε και την επίσημη αποδοχή της αγιοποίησής του. Κι όντως ανακηρύχτηκε Άγιος. Η μνήμη Του αρχικά καθορίστηκε να τιμάται την ημέρα που εκδήμησε προς τον Κύριο. Αλλά ο εορτασμός μετατέθηκε και τελείται την ημέρα της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου, 19 Γενάρη, την ευχή του να ‘χομε…
- Ναι, αλλά εμείς στο παρόν τι κάνομε, απ’ όσα μας δίδαξε με το έργο και το παράδειγμά του;
- Συμπλέομε με αρχηγό τον Πάπα προς τις Συμπληγάδες!...
