Γράφει η Ευαγγελία Παναγιωτάκη*
A.ΠΩΣ ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΕΒΛΕΠΑΝ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
(Ibn Rushd (Averroes) (1126—1198),μετέφρασε τον Αριστοτέλη στην αραβική γλώσσα)
Την περασμένη εβδομάδα 16/3/2017 είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στο σπίτι του πολιτισμού ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα που αφορούσε τον τρόπο με τον οποίο οι Οθωμανοί έβλεπαν την αρχαία Ελλάδα. Ήταν μια ξεχωριστή διάλεξη, από έναν διακεκριμένο ερευνητή, τον Μαρίνο Σαρήγιαννη, που ανέφερε ότι το Οθωμανικό κράτος έτρεφε βαθύ σεβασμό για το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, και αυτός ήταν ο λόγος που οι Έλληνες υπήκοοι του,ετύγχαναν ιδιαίτερα ευνοϊκής μεταχείρισης . Αυτό φαίνεται από τις εξιστορήσεις του Ελιγια Τζελεμπί και από άλλες γραπτές οθωμανικές ιστορικές πηγ
(Ο Evliya Çelebi (Εβλιγιά Τσελεμπί) 1611-1682, Οθωμανός διανοούμενος, χρονογράφος και περιηγητής. Yπήρξεγλωσσολόγος, αφηγητής ιστοριών, άνθρωπος των γραμμάτων, μουσουλμάνος στρατιώτης, μουσικός και για πάνω από 40 χρόνια.ταξιδευτής, πολίτης του κοσμου .Ο χάρτης περιγραφει τα ταξίδια του.
H διάλεξη αυτή μας βοήθησε να επαναξιολογήσουμε τις σχέσεις μας με την εγγύς Ανατολή, εμπλούτισε τις γνώσεις μας, εκλέπτυνε την ιστορική μας ματιά, συνέβαλε σε νέες κριτικές προσεγγίσεις, διευρύνοντας τον προβληματισμό όσον αφορά με τις ιστορικές διαδρομές των εννοιών που χρησιμοποιήθηκαν π.χ. Ρουμ, Yunan, τόσο από την ελληνική όσο και από την διεθνή βιβλιογραφία. Οι έννοιες αυτές έγινε κατανοητό ότι διευρύνουν την αντίληψη μας όσον αφορά την συλλογικότητα των Ελλήνων, καθώς και τον γεωγραφικό χώρο στα όρια του οποίου άνθισε η ελληνική διανόηση.
Έδωσε μια ευκαιρία στους ιστορικούς και στους αρχαιολόγους της πόλης μας , να αναστοχαστούν τις σχέσεις του ελληνικού πνεύματος στην περιοχή της Ανατολής, η οποία είναι το υπόλοιπο ή το συμπληρωματικό της «καθ’ ημάς Ανατολής» με άλλες κουλτούρες. Όπως τόνισε ο ομιλητής, ο όρος αρχαία Ελλάς αναφέρεται πολλές φορές στην Οθωμανική Τουρκική βιβλιογραφία, πριν από την ελληνική επανάσταση. Αυτές οι μουσουλμανικές παραδόσεις έτρεφαν ιδιαίτερο σεβασμό στον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη (Αβερόη), Μεγάλο Αλέξανδρο (Ισκεντέρ, τον οποίο αν κρίνουμε από το όνομα Ισκ-εντέρ, Iskit – Σκύθη, πολεμικό φύλο που ζούσε και ήρθε στον σημερινό βαλκανικό χώρο από τα βάθη της Ανατολής).
Αυτές οι δοξασίες και διάφορα κοινά ήθη και έθιμα, θεότητες που ήρθαν στον σημερινό ελληνικό χώρο εξ Ανατολών (Κυβέλη) αποτελούν κατά την γνώμη μου, την όψη μιας σύνθετης αρχαιοελληνική κουλτούρας που έχει δεχτεί επιρροές μεταξύ των άλλων και από ισλαμικές, ανατολικές και ευρωπαϊκές παραδόσεις. Αυτό κάνει την ελληνική παράδοση πιο πλούσια, διευρύνοντας τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της.
B.ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ
Οι Οθωμανοί είχαν δώσει περισσότερα προνόμια στους Έλληνες που ζούσαν στην κυρίως Ελλάδα, Πελοπόννησο, νησιά του Αιγαίου, Κρήτη, στη Δ. Μικρά Ασία, στα παράλια του Βοσπόρου, της Προποντίδας και του Εύξεινου Πόντου,απο τα προνόμια που ειχαν δοθει στους υπόλοιπους υπήκοους της αυτοκρατορίας. Ως προς τη θρησκεία και την γλώσσα το Οθωμανικό κράτος ήταν αρκετά ανεκτικό και τους παρείχε ελευθερίες. Τους θεωρούσαν ανώτερους από τους άλλους λαούς, τους διόριζαν διερμηνείς( κοράνι απαγόρευε την εκμάθηση ξένων γλωσσών) ή τους παραχωρούσαν ηγεμονίες στην Βλαχία, Μολδαβία, Παραδουνάβιες ηγεμονίες κλπ, συμμετέχοντας στον κρατικό μηχανισμό.
Καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχε δικό της στόλο τις ανάγκες του Οθωμανικού στόλου κάλυπταν τα ελληνικά πλοία. Αυτό ήταν μέγιστο προνόμιο καθώς το εμπόριο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε περάσει στα ελληνικά χέρια. Σαχίνης Γεώργιος (Ὕδρα 1789 – Ἀθήνα 29-10-1864) Πλοίαρχος. Διετέλεσε υπασπιστής του Οθωνα.
Τον 18ο αιώνα, ελληνικά πλοία με τουρκική σημαία μονοπωλούσαν το εμπόριο στην Μεσόγειο. Πολλές πόλεις πλούτισαν με αυτό τον τρόπο όπως η Τεργέστη, η Οδησσός, η Μασσαλία, η Βραΐλα. Οι Έλληνες των εμπορικών αυτών κέντρων ίδρυσαν σχολεία και άρχισαν να διαδίδουν ιδέες περί φιλοσοφίας, δημοκρατίας, ελευθερίας. Έτσι, στις αρχές του 19ου αιώνα ίδρυσαν την Φιλική Εταιρεία στην Οδησσό. Αρχηγός της ήταν ο Αλ. Υψηλάντης, γιός του πρώην ηγεμόνα της Βλαχίας και υπασπιστής του Τσάρου. Οι Οθωμανοί ονόμαζαν τους Έλληνες Ρωμιούς και όλη την περιοχή της Μικράς Ασίας έως τον Καύκασο και την Μαύρη Θάλασσα που κατοικούσαν Έλληνες, σουλτανάτο του Ρουμ.
Οι Έλληνες λόγιοι διατηρούσαν στενές φιλικές σχέσεις με το Saray του σουλτάνου, έτσι πριν ξεσπάσει η επανάσταση του 21 οι γνώμες διίσταντο, καθώς οι Φαναριώτες Έλληνες λόγιοι επέμειναν ότι μέσω της πολιτικής διπλωματίας μπορούσαν να κατακτήσουν αναίμακτα την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Ρουμ ονόμασαν οι Πέρσες την περιοχή που κατοικούσαν οι Ρωμιοί, οι Έλληνες .Όταν οι Σελτζούκοι κατέλαβαν την Καππαδοκία, έλεγαν ότι κατέλαβαν το σουλτανάτο των Ρουμ. Κάπου εδώ υπάρχει μια θλιβερή σελίδα της ελληνικής ιστορίας. Οι Οθωμανοί εποίκησαν την Κύπρο με Έλληνες Ρουμ της Καππαδοκίας το 1571 περίπου, υποχρεώνοντας τους να μιλούν αποκλειστικά την τουρκική διάλεκτο. Αυτοί ήταν που συγκρούστηκαν το 74 με τους Έλληνες χωρίς να ξέρουν ότι είχαν ταυτόσημες ταυτότητες.,
Αυτοί οι ρούμ,οι Ρωμιοί της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, μετανάστευαν στην Κωνσταντινούπολη όπου έκαναν επιχειρήσεις, γινόταν ευεργέτες και έκτιζαν μνημεία όπως το Καρβάλι. Οι Έλληνες της Καππαδοκίας έγραψαν τις πρώτες Οθωμανικές νουβέλες, στην τουρκική γλώσσα χρησιμοποιώντας Ελληνικούς γραφικούς χαρακτήρες.Ο Π.Σκοπετέας έχει εκπονήσει εκτενή έρευνα για τα Ελληνικά γλωσσικά ιδιώματα που χρησιμοποιούσαν οι Ρουμ. Η νεοελληνική γλώσσα εικάζεται ότι προέρχεται από τα Ρωμαίικα διάλεκτο των Ρουμ, η Ρωμιών που ζούσαν στα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Γ.ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Όπως οι Οθωμανοί είχαν μια ανεκτική πολιτική προς τους λαούς που κατακτούσαν, το ίδιο συνέβαινε προγενέστερα και με τους Βυζαντινούς οι οποίοι πολλές φορές έλυναν τα προβλήματα τους με επιγαμίες αποφεύγοντας τους πολέμους. Βλέπουμε ότι η Ειρήνη των Χαζάρων (πριγκίπισσα Τζιτζάκ) των επονομαζομένων και Χοξίρων, ανέβηκε στον Βυζαντινό θρόνο (732μ.Χ),ότι πριν από αυτήν η Χαζάρα που άλλαξε το όνομα της σε Θεοδώρα το 705 μ.Χ. ήταν σύζυγος του Ιουστινιανού Β.Η Τζιτζακ πριν ανέβει στο θρόνο ασπάσθηκε τον Χριστιανισμό και ήταν μητέρα του μετέπειτα αυτοκράτορα Λέοντα Δ .
Οι βασίλισσες αυτές είχαν Τουρανικό αίμα και έκαναν επιγαμίες όχι μόνο στο Βυζάντιο αλλά και σε χώρες τις Κεντρικής Ευρώπης όπως η Ελισάμπεθ των Κουμάν (συγγενικό ιδεολογικά φύλο με τους Khaζars ή Khoxirs ,τουρανικό σαμάνικο ,με εβραϊκές καταβολές φύλο) που παντρεύτηκε τον Στέφανο Β της Ουγγαρίας( γιο της Μαρίας Λασκαρίνας από τον γάμο της με τον Μπέλλα IV της Ουγγαρίας). Απόγονοι αυτού του γάμου μπήκαν στην δυναστεία του Πέτρου Δ της Αραγωνίας – Βαλένθιας –Σικελίας και στον οίκο της δυναστείας των Wittelsbach που κυβέρνησε την Γερμανία μέχρι τον περασμένο αιώνα και από αυτούς κατάγεται ο Όθωνας ο πρώτος βασιλιάς του ελληνικού κράτους το 1832.
Μέσα από αυτούς τους γάμους, οι βασίλισσες αυτές διέδωσαν ορισμένα σαμάνικα έθιμα και γι’ αυτό τον καιρό που έζησε ο Ιησουΐτης Αθανάσιος Kircher τον 18ο αιώνα αναβίωσαν διάφορα παγανιστικά έθιμα στις Βαυαρικές αυλές.Ο πολυμαθής αυτός Ιησουΐτης, πρωτοπόρος της θρησκειολογικής και εθνογραφικής επιστήμης, θεώρησε ότι οι ταυτότητες των λαών επηρεάστηκαν από την χριστιανική μουσουλμανική, ιουδαϊκή και νεοπλατωνική παράδοση. Υπογράμμισε την επιστημολογική σημασία της σύνδεσης του Ολισμού με τον Νεοπλατωνισμό, αξιοποιώντας την ελληνική Αρχαιότητα.
Δ.ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ?
Εάν παραμερίσουμε τις ακρότητες των πολέμων, που τις περισσότερες φορές οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής ρύθμιζαν και όχι οι κατά χώρες κυβερνήσεις, είναι ίσως χρήσιμο να αναστοχαστούμε την ιστορία και τις εθνικές μας ταυτότητες. Έτσι ίσως να έρθουμε στο συμπέρασμα ότι η διαφορετικότητα έχει να κάνει πολλές φορές όχι με το DNA, αλλά με τις συνθήκες μέσα στις οποίες γεννήθηκαν οι άνθρωποι, και διαμόρφωσαν το σύστημα των πεποιθήσεων τους.
Θα ήθελα να επεκταθώ στην νεώτερη ιστορία, στο σύγχρονο Τουρκικό κράτος, που χρηματοδότησε τις ανασκαφικές αποστολές του Βίκτωρα Σαρηγιαννίδη, ποντιακής καταγωγής, ο οποίος έφερε στο φως αμύθητους ελληνικούς αρχαιολογικούς θησαυρούς στην Βακτριανή, Τουρκμενιστάν, Μεσοποταμία και αλλού στην Ανατολή. Το Ελληνικό κράτος του έδωσε μόλις μια πολύ μικρή οικονομική ενίσχυση 192 ευρώ μηνιαίως καθυστερώντας μάλιστα επί χρόνια την παλινόστησή του
Ο Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης (δεξιά) με τον άλλο Μεγάλο του Ελληνισμού, Οδυσσέα Δημητριάδη.
http://autochthonesellhnes.blogspot.gr/2016/04/blog-
Εάν ο Β. Σαρηγιαννίδης μετά από αλλεπάλληλες κρούσεις του από την ελληνική κυβέρνηση που είχαν απορριπτικό αποτέλεσμα, δεν είχε χρηματοδοτηθεί από την τουρκική, είναι πιθανόν αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί της Ανατολής να ήταν ακόμη στο σκοτάδι. Αργότερα όταν έγινε διάσημος, τιμήθηκε και από το ελληνικό κράτος.
Υπάρχουν επομένως διανοούμενοι στη γειτονική χώρα, που βλέπουν την Ελληνική κουλτούρα σαν συμπληρωματικό στοιχείο της κουλτούρας του κόσμου, και μάλιστα σαν ακρογωνιαίο λίθο του παγκόσμιου πολιτισμού
Αν οι Οθωμανοί δεν είχαν παραχωρήσει τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες σε Έλληνες ηγεμόνες, δεν θα είχε αναπυχθεί το ελληνικό εφοπλιστικό δίκτυο των Παραδουνάβιων που ήταν το πρώτο που αντικατέστησε τα πανιά με τα πρώτα ατμόπλοια, και έκαναν τις πρώτες υπερατλαντικές γραμμές προς Αμερική και Αυστραλία.
Οι πολυμήχανοι Έλληνες κατέπλεαν διασχίζοντας τον Δούναβη και μετέφεραν εμπορεύματα στην Κεντρική Ευρώπη ,αλλά μαζί με το εμπόριο, διέδιδαν και τον Ελληνικό πολιτισμό.
O σεβασμός των Οθωμανών στο Ελληνικό πνεύμα φάνηκε ,από το ότι όταν τα όρια του κράτους τους έπρεπε να περιορισθούν , κράτησαν σαν τελευταίο προπύργιο το σουλτανάτο του Ρουμ με πρωτεύουσα του την Άγκυρα και μεγάλο εμπορικό κέντρο την Κωνσταντινούπολη.
Δεν κατεδάφισαν όσα Ελληνικά μνημεία άντεξαν την μανία των πολέμων, τα θεώρησαν προικώα του παγκόσμιου πολιτισμού άλλα τα αναστήλωσαν και τα προώθησαν σαν Τουριστικά αξιοθέατα
Επίσης στις μέρες μας χρηματοδότησαν ένα σοβαρό ακαδημαικό έργο με τίτλο endangered languages and cultures ,υπο τον καθηγητη Süer Eker του Παν/μιου Bashkent της Αγκυρας, και διέσωσαν τα γλωσσικά ιδιώματα των εθνικοτήτων της παλαι Οθωμανικής αυτοκρατορίας και όχι μόνον,μεταξύ αυτων και της Ελληνικής γλώσσας των Ρουμ
Ανά τακτά χρονικά διαστήματα γίνονται συμπόσια στην Νίγδη της Καππαδοκίας ,προς τιμήν του Ελληνα Απολλώνιου Τυαννέα.
Στη Σμύρνη γίνονται κάθε χρόνο φεστιβάλ για να συναντιώνται οι τουρκοκρητικοι μετανάστες.
Ενθαρύνουν τους πολίτες της Τουρκίας να κάνουν τουρισμό στα Ελληνικά Νησιά.
Ε .ΒΑΜΒΕΡΓΗ : Η ΒΕΝΕΤΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ
Τον περασμένο μήνα επισκέφθηκα το παλάτι του Οθωνα στην Βαμβέργη της Βαυαρίας , που είναι χτισμένη σε επτά λόφους,όπως η Φιλιππούπολη ,η Κωνσταντινούπολη,και η Ρώμη. Επιτρέψτε μου να μοιρασθώ μαζί σας πως ένοιωσα.
Το όνομα Otto με παρέπεμψε σε κάποια σχέση με την Οθωμανική αυτοκρατορία, (όπως το όνομα του Πανεπιστημίου Otto Friedrich,η εκκλησία Οttο Κιρχε),παντού στο παλάτι υπήρχαν Ελληνικές επιγραφές, μια ατέλειωτη αρχαιολατρία πλημμυρίζει όλο το ανάκτορο και την πόλη μέχρι σήμερα.
Το δεύτερο όνομα του παππού του Όθωνα ήταν Maximilian John δηλαδή Ιωάννης. Μου εξήγησαν ότι οι Γερμανοί της περιόδου συνήθιζαν να έχουν ένα δεύτερο Ελληνικό όνομα.
Το Walhalla είναι ένα νεοκλασικό μνημείο πάνω από τον ποταμό Δούναβη, ανατολικά του Ρέγκενσμπουργκ στη Βαυαρία.Το Walhalla σχεδιάστηκε το 1807 από τον πρίγκηπα Λουδοβίκο,πατέρα του Οθωνα. προκειμένου να στηρίξει την ενοποίηση των πολλών γερμανικών κρατών. Μετά την άνοδό του στο θρόνο της Βαυαρίας, η κατασκευή έλαβε χώρα μεταξύ 1830 και 1842. Κατόπιν φορολόγησε άγρια τους κατοίκους της Βαυαρίας προκειμένου να κατασκευάσει τα δημόσια κτίρια της Αθήνας,γεγονός που οδήγησε στην παραίτηση του από το θρόνο,χαριν του γιου του Μαξιμιλιανου,ένεκα δυσαρέσκειας του κοσμου. Ο πατέρας του Οθωνα όρισε την Γερμανική εθνική εορτή του Οκτώβρη(October fest), να συμπίπτει με την ημερομηνία εορτασμού των αρχαίων Ελευσίνιων μυστηρίων.
Κάτω από τον λόφο που βρίσκεται το παλάτι της Βαμβέργης,υπάρχει ολόκληρη υπόγεια πόλη,με δρόμους που συγκοινωνούν, παρόμοια με αυτά της Καππαδοκίας, το πάλαι σουλτανάτο του Ρουμ. Στην υπόγεια αυτή πόλη όλα τα σπίτια έχουν τα κελλάρια τους και μέχρι σήμερα κάνουν πικ-νικ τα σαββατοκύριακα .
Ο Οθων έφερε στο νέο Ελληνικό κράτος το πιο μοντέρνο σύνταγμα της Ευρώπης της εποχής .Ο Βενιζέλος αντίστοιχα το αναθεώρησε βάσει των τελευταίων Παγκόσμιων εξελίξεων Ο Οθωνας ήταν αυτός που αποκατέστησε τα μνημεία του χώρου της ακρόπολης στην Αθήνα ,είχε επίσης στενή επικοινωνία με την Κρήτη . Ακόμα και όταν ήταν εξόριστος ,η καρδια του χτυπούσε στην Κρήτη, που της χάρισε την τεράστια κληρονομία που του άφησε ο πατέρας του. Όμως είναι σύμπτωση που στα ονόματα των τοποθεσιών που ειχε κτήματα η οικογένεια των Καλλεργών ,υπάρχει το συνθετικό λεκτικό ιδίωμα ΡΟΥΜ (Μιξόρρουμα, Ρουμελί, Παλαιά Ρούματα),μήπως ήταν και εκείνοι Ρουμ,ΡωμιοίΕλληνες ?Στοιχεία από οικόσημα των παραπάνω περιοχών συναντώνται σε βαυαρικές ιταλικές ολλανδικές κ.α πόλεις.
Άλλη μία πρόκληση είναι η στενη σχέση του Wagner με το παλάτι της Βαμβέργης(επι του διαδόχου του Οθωνα Maximillian IΙI) και τον οικο των Vendramin Kalergi(κρητοβενετική οικογένεια) .
Ο λάτρης της Ελληνικής αρχαιότητας Αθανάσιος Κιρχερ έζησε σ αυτή την περιοχή.
Η διαίσθησή μου προσπαθεί να με κάνει να πιστέψω, εικασίες ότι ίσως στον βασιλικό οίκο των Wittelsbach να είχαν εισχωρήσει Έλληνες στην εθνότητα, κάτοικοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ,που κράτησαν το όνομα ΟΤΤΟ για να τιμήσουν την αυτοκρατορία από την οποία ξεκίνησαν και τους παραχώρησε το δικαίωμα εμπορικής δραστηριότητας. Εικάζω ότι ίσως προερχόμενοι πιθανώς και από την Καππαδοκία, ανέβηκαν στην περιοχή της Τραπεζούντας και έγιναν έμποροι από το σουλτανάτο του Ρουμ.
Πιθανώς και να απέκτησαν μεγάλη δύναμη, καθώς είχαν αναλάβει το διαμετακομιστικό εμπόριο από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες , στην Κεντρική Ευρώπη, διαπλέοντας τον Δούναβη. Εκείνη την εποχή είχε ανθίσει και η δράση των κουρσάρικων ελληνικών πλοίων της Μάνης με τον Πετρόμπεη, υπό την προστασία των μεγάλων δυνάμεων της Δυτ. Ευρώπης , που μολονότι είναι κατακριτέο και αντιστρατεύεται κάθε έννοια δικαίου, είχε ενισχύσει την οικονομία των ελλήνων του εξωτερικού.
ΣΤ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΥ ΣΟΥΛΤΑΝΑΤΟΥ ΤΩΝ ΡΟΥΜ
Σκέπτομαι ότι κάπως έτσι, σαν την Βαμβέργη της Βαυαρίας θα ήταν η Μαριούπολη και η Τσάλκα στην ακμή τους. Αυτοί οι Έλληνες υπήρξαν τόσο γρήγοροι, αξιοζήλευτοι στην δημιουργία πολιτιστικών θαυμάτων, θέατρα, τυπογραφεία, σχολεία ,πανεπιστήμια, ιερατικές σχολές, τέχνες….σαν να άναβαν ένα φυτίλι που προχωρούσε μόνο του…. !
Νοιώθω θλίψη που αυτοί οι Έλληνες, δεν ήταν τυχερό να έχουν πατρίδα ,αλλα έτσι έκαναν πατρίδα τους τον κόσμο όλο. Όπου και να βρισκόταν έστηναν Ελλάδα. Μάλλον κάπως έτσι σκεπτόταν ο Ελύτης όταν έγραφε ότι την Ελλάδα την φτιάχνεις. Μαγικά σενάρια δημιουργούσαν για να τιμήσουν το Ελληνικό πνεύμα. Είναι κρίμα που στο σχολείο δεν μαθαίνουμε για τους Έλληνες της Μαριούπολης της Ιταλίας και της Τσάλκας
Καθώς συναντώ ανθρώπους είτε από την πάλε Οθωμανική αυτοκρατορία, είτε από άλλες περιοχές από τον κόσμο που άνθισε η Ελληνική κουλτούρα (Ιταλία, Βουλγαρία, Ρουμανία ,Ουγγαρία, Ουκρανία, Λευκορωσία, Ουζμπεκιστάν, Καππαδοκία , Πόντο, Γεωργία, Σοχούμι κ.α) νοιώθω μια συγκίνηση και ένα σεβασμό να με πλημμυρίζει, γιατί σκέπτομαι ότι ίσως και να είναι μακρινοί συγγενείς μου . Είμαι σίγουρη ότι θα μου άρεσε να τραγουδώ και να χορεύω μαζί τους ,τους σκοπούς και τους χορούς τους και αυτοί επίσης τους δικούς μας.
Άλλωστε μοιάζουν τόσο πολύ. αν ακούσει κάποιος τον σκοπό από τα τραγούδια της τάβλας οποιασδήποτε πόλης των Βαλκανίων ,είναι δύσκολο να ξεχωρίσει από ποια περιοχή της ΝΑ Ευρώπης προέρχονται.
TURKISH FAMILY OF CHANIA
Photographer: Cretan Turkish photographer SALIH ZEKI
Διαπιστώνω όταν συζητώ, ότι η μόνη διαφορά στην ταυτότητά μου με αυτούς τους ανθρώπους , είναι ότι εγώ έτυχε να γεννηθώ στην Κρήτη, και εκείνοι σε κάποιο άλλο μέρος. Κατά τα άλλα νοιώθω να είμαστε όμοιοι. Αν είχαν γεννηθεί στην Κρήτη θα ήταν σαν εμένα και αν είχα γεννηθεί στις πατρίδες τους θα είχα διαμορφώσει προσωπικότητα σαν την δική τους. Το κοινό DNA μας είναι γεμάτο Ελληνικό Πνεύμα, Άυλα Ιδανικά ενώνουν τους δρόμους μας. Σαν να ξεκινήσαμε όλοι από το ίδιο χωριό. Άλλοι από την επαρχία Καρς, αλλοι από την Καππαδοκία, άλλοι από την Κρήτη, από τις Δαλματικές ακτές, από το Σοχούμι κ.α.
Νοιώθω ακόμη ευγνωμοσύνη γιατί ίσως και εκείνοι βοήθησαν το ελληνικό έθνος να έχει δικό του έδαφος και να εξασκούμε σήμερα την κουλτούρα μας σε συνθήκες ανεξαρτησίας και όχι υποτέλειας.
Ζ. ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΗΣ Δ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
ΟΛΙΣΤΙΚΗ Η ΔΥΙΣΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ?
Νομίζω θα έπρεπε να διδάσκεται στο σχολείο ο λόγος του Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου όταν τον ανακήρυξαν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών για να αναγνωρίσουμε και να τιμήσουμε το πάθος αυτών των απατρίδων (όσον αφορά τα γεωγραφικά όρια) για τον Ελληνισμό. Εδώ θέλω να αναφέρω και την οικογένεια Μάρκου Ρενιέρη του πρώτου διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδας, αντιπροσωπευτικής ελληνικής φυσιογνωμίας της εποχής του. Γεννήθηκε στην Τεργέστη το 1815 και μεγάλωσε στη Βενετία. Ο πατέρας του, Ιωάννης Ρενιέρης καταγόταν από τα Παλαιά Ρούματα Χανίων, υπήρξε έμπορος στη Βενετία και διετέλεσε πρόξενος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Κέρκυρα. Η μητέρα του Τερέζα Σακομάνο (Teresa Saccomano) ήταν Ιταλίδα από τη Γένοβα. Ο ίδιος σπούδασε στην Πάδοβα, Γένοβα και Βενετία(), Ενας εγγονός του παντρεύτηκε την Μαρία Μανόν Ρενιέρη(Ρωσίδα κλασσική χορεύτρια), για να έχει το νεοσύστατο Ελληνικό κράτος Λυρική Σκηνή και παιδεία Κλασσικού μπαλέτου. Ήθελαν να κάνουν το νέο κράτος στολίδι.
Θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε ότι οι Έλληνες του σημερινού κυρίως Ελληνικού χώρου, με τον χώρο της πάλαι Οθωμανικής αυτοκρατορίας είχαν μια σχέση σύνθετης πολυπλοκότητας ,ήταν cosmopolitans(πολίτες του κόσμου) χωρίς σαφή διαχωριστικά όρια σε κάποιους τουλάχιστον τομείς. Ο O M.Ρενιέρης πχ.ηταν πρόξενος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Κέρκυρα, μετά έγινε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας(την πλειοψηφία των μετοχών της οποίας κατείχε το Βαυαρικό κράτος, με χρήματα του οποίου είχαν κτισθεί τα μεγάλα νεοκλασικά δημόσια κτίρια της Αθήνας), το 1864 διετέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, ενώ από το 1853 εξέδιδε το γαλλόγλωσσο περιοδικό Le spectateur de l'Orient.
Χωρίς να παραγνωρίζουμε τις ακρότητες του παρελθόντος, που μας χώρισαν σαν λαούς, μήπως να τιμήσουμε τα θύματα των έριδων και να προχωρήσουμε σε μια πορεία συμφιλίωσης και αναγνώριση της σύνθετης πολυπλοκότητας που εδώ και αιώνες διέπει τις σχέσεις μας με τους λαούς των γειτονικών χωρών?
Μήπως εμείς οι λαοί είναι καλύτερα να ανοίξουμε την επίγνωσή μας, εστιάζοντας σ αυτά που μας ενώνουν, να αναστοχασθούμε την ταυτότητα μας ,και να συνεργαστούμε μέσα σε κλίμα αλληλοκατανόησης και αλληλοαποδοχής ,μέσα από το διάλογο, αναγνωρίζοντας την πολυπλοκότητα της διαπολιτισμικής μας διάστασης, ώστε να ξεπεράσουμε πιο ανώδυνα τις δύσκολες προκλήσεις που μας επιφυλάσσει το εγγύς μέλλον?
Ηδη η γειτονική χώρα κινητοποιεί τους πολίτες της με δραστηριότητες όπως την παρακάτω εμείς τι κάνουμε ?
ΜΕΗΜΕΤ ΒΕRΚΜΕΝ :ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΣ ΜΙΜΗΣΗ
Ο εικονιζόμενος είναι ο Mehmet Berkmen Έχει κάνει το Μεταδιδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και λέει στα μικρά παιδιά πώς να μπουν σε σχολεία, όπως το Harvard. Με λίγα λόγια, λέει στα μικρά παιδιά στην Τουρκία: να μην σκοτώνουμε το καλοκαίρι μόνο κάνοντας ηλιοθεραπεία στην παραλία, αλλά να κάνουμε κάτι που εμπλουτίζει την ψυχή μας, όπως ο εθελοντισμός σε χωριά που χρειάζονται τη βοήθειά μας.
Μια χώρα όπως η Τουρκία που αγωνίζεται με τους περιορισμούς της θρησκείας και κυριαρχείται από άνδροκρατία, τα παιδιά πρέπει να ακούσουν και να ξυπνήσει η σημασία της εκπαίδευσης και πώς να πάνε προς τα εκεί. Το Χάρβαρντ είναι μια τεράστια απόσταση για πολλά παιδιά, αλλά γιατί να μην θέσουμε τον πήχη ψηλά;
Ο Mehmet Berkmen ,θεωρείται ένας από τους δέκα καλύτερους γενετιστές του κόσμου ,έχει και Ελληνική ρίζα,αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να τιμά την γείτονα χώρα που γεννήθηκε και να βρίσκει χρόνο να νοιάζεται για τα νέα παιδια που την κατοικούν,και να τα προετοιμάζει να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις,εστιάζοντας στην εκπαίδευση. Νοιώθω υπερήφανη σαν Ελληνίδα όταν συναντώ οικογένειες σαν αυτή του Μεχμέτ.
Κάπως έτσι είναι οι ποιότητες της Ελληνικής κληρονομιάς.Ειναι μία φιλοσοφία που σπάει τον δυισμό και προχωρει προς την ολότητα χωρίς επιλεκτικές διαδικασίες.Ο Ελληνας είναι οικουμενικός και εκφράζει τις ποιότητες του σε κάθε τόπο και χρόνο.
Έτσι μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι το ελληνικό πνεύμα είναι άχρονο και άτοπο.
Δεν καλλιεργήθηκε μόνο στα σημερινά ελληνικά εδάφη, αλλά αποτελεί μια άυλη έννοια οικουμενικής διάστασης που φώτισε και φωτίζει διάφορους πολιτισμούς και αυτοκρατορίες.
αφιερωμένο στη Λάρα
*Η Ευαγγελία Παναγιωτάκη κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο otto friedrich universität bamberg της Βαυαρίας με θέμα «Εconomics and Politics on Eastern and South Eastern Europe»
