ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
MENOY
ΑΠΟΨΕΙΣ

Το ιστορικό και λαογραφικό έργο του Γεωργίου Σμπώκου του Χάρη Στρατιδάκη

0

Χάρης Στρατιδάκης

Γ.Γ. Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου

Επιμελητής Σχολικού Μουσείου Δήμου Ρεθύμνης

 

 

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης αποφάσισε πρόσφατα τη διοργάνωση μιας σειράς εκδηλώσεων με τον τίτλο «Γνωριμία με το έργο μεγάλων Κρητών λαογράφων». Στα πλαίσια αυτά την Κυριακή 2 Απριλίου πραγματοποίησε στην αίθουσα «Παντελής Πρεβελάκης» του Ωδείου Ρεθύμνης εκδήλωση γνωριμίας με το έργο του συνταξιούχου δασκάλου και πρώην Δημάρχου Ανωγείων Γεωργίου Σμπώκου. Είχα την χαρά να παρουσιάσω ως Γενικός Γραμματέας του Μουσείου το εκτεταμένο αυτό έργο, με εισήγηση και προβολή, που συντομευμένες τις παραθέτω παρακάτω για τους αναγνώστες της φιλόξενης εφημερίδας «Ρέθεμνος». Αποσπάσματα από τα έργα του διάβασε το Μέλος του Δ.Σ. του Μουσείου Κατερίνα Τσακάλη-Δομαζάκη. Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης η Πρόεδρος Φαλή Γ. Βογιατζάκη προσφώνησε τον ακούραστο ερευνητή και του επέδωσε τιμητική διάκριση, ενώ ακολούθησε αντιφώνηση του τιμώμενου.

 

Η Κρήτη ευτύχησε να μελετηθεί από σημαίνοντες Κρητολόγους, μεταξύ των οποίων και εκλεκτοί λαογράφοι. Σημειώνω πρόχειρα εδώ τους αείμνηστους Παύλο Βλαστό, Γεώργιο Σπυριδάκη, Ευαγγελία Φραγκάκη, Γεώργιο Πάγκαλο, Μαρία Λιουδάκη, Ελευθέριο Πλατάκη, Παντελή Βαβουλέ, Ιωάννη Μαυρακάκη, Ειρήνη Παπαδάκη, Ιδομενέα Παπαγρηγοράκη, Στυλιανό Μοτάκη, Γεώργιο Δαφέρμο, Μιχάλη Καυκαλά και Θεοχάρη Προβατάκη. Οι εκλεκτοί αυτοί ερευνητές έσπειραν τον σπόρο, ώστε να υπάρξει η συνέχεια από τους Γεώργιο Αικατερινίδη, Γεώργιο Σμπώκο, Αντώνη Πλυμάκη, Κανάκη Γερωνυμάκη, Σταμάτη Αποστολάκη, Βασίλη Χαρωνίτη, Μιχάλη Πριναράκη, Αντώνη Ξανθινάκη, Αριστοφάνη Χουρδάκη, Γεώργιο Παναγιωτάκη, Αντώνη Δαφέρμο, Ανδρέα Λενακάκη, Κώστα Μουτζούρη και αρκετούς ακόμη άλλους.

 

Ο Γεώργιος Σμπώκος καταλαμβάνει σημαίνουσα, οπωσδήποτε,  θέση ανάμεσα σ’ αυτούς. Το πρώτο χρονολογικά βιβλίο του κυκλοφόρησε το 1992 με τον τίτλο «Ανώγεια. Η ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους». Περιλαμβάνει 193 τραγούδια, σε μια κριτική έκδοση, με τους στίχους τους, το όνομα εκείνου που τα αφηγήθηκε στον ερευνητή, την ηλικία, το έτος αφήγησης, τις παραλλαγές τους, το απαραίτητο γλωσσάρι και -κυρίως- ένα ερμηνευτικό ιστορικό κείμενο. Πέραν όμως των παραπάνω, σε πολλά τραγούδια ο Γεώργιος Σμπώκος επιχειρεί πειστικά και τη χρονολόγησή τους, ενώ σε μερικά κατορθώνει και εντοπίζει τον δημιουργό. Το βιβλίο περιλαμβάνει επίσης ιστορικά τραγούδια όλων των ιστορικών περιόδων από την επανάσταση του Δασκαλογιάννη και εντεύθεν, ενώ έπονται τραγούδια σκωπτικά, τραγούδια ειδικά, αλλά και τραγούδια παιδικά, νανουρίσματα, τραγούδια εθιμικά και μοιρολόγια.

 

Το δεύτερο βιβλίο στο οποίο το λαογραφικό στοιχείο συνενώνεται με το ιστορικό, αλλά και δεύτερο επίσης στη χρονολογική εκδοτική σειρά, κυκλοφόρησε το 2005 με τον τίτλο «Ο Ανωγειανός. Απόγονος των Κουρητών και των Ιδαίων Δακτύλων». Είναι το πρώτο της πεντάτομης λαογραφικής συλλογής «Ανωγειανά», που στο σύνολό της βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 2002 με πρώτο έπαινο. Περιλαμβάνει περιγραφή του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στο οποίο αναφέρεται. Στη συνέχεια εξετάζεται ο κάτοικος των Ανωγείων από διάφορες σκοπιές: ως ποιητής, ως μουσικός, ως χορευτής, ως τραγουδιστής, ως καλλιτέχνης και τεχνίτης, ως ετοιμόλογος και χωρατατζής και ως άνθρωπος της αλληλεγγύης και της κοινωνικής προσφοράς. Ξεχωριστή θέση καταλαμβάνουν τα κεφάλαια του έρωτα και του γλεντιού στα Ανώγεια. Ακολουθεί αναλυτικό ερμηνευτικό λεξικό και ένα μικρότερο με την ερμηνεία φράσεων που έχουν ιδιάζουσα σημασία. Το βιβλίο κλείνει με πίνακα τοπωνυμίων, βιβλιογραφία και φωτογραφικό παράρτημα, το οποίο υπέχει και θέση ιστορικής πηγής..

 

Το ίδιο έτος, 2003, κυκλοφόρησε το επόμενο βιβλίο, «Η Ανωγειανή μαντινάδα». Μετά τον πρόλογο ακολουθούν κεφάλαια για την μαντινάδα γενικά, την κρητική ειδικά και την ανωγειανή ειδικότερα. Στο επόμενο κεφάλαιο εξετάζεται αναλυτικά η συγκρότησή της, ως προς το περιεχόμενο, τη γλώσσα, την ομοιοκαταληξία, την ποιότητα και τη γραφή της. Το επόμενο κεφάλαιο, εκείνο που θα φανταζόταν κανείς ότι θα ήταν το πιο δύσκολο και εξ ανάγκης ελλειμματικό, εκείνο δηλαδή της δημιουργίας και των δημιουργών της μαντινάδας, είναι παραδόξως ένα από τα μεγαλύτερα του βιβλίου. Κι αυτό γιατί, αν και είναι γενικά παραδεδεγμένο ότι η λαϊκή δημιουργία είναι ανώνυμη, στα Ανώγεια εξακολουθεί να υφίσταται και μάλιστα από επώνυμους δημιουργούς. Ακολουθεί το μεγάλο κεφάλαιο των μαντιναδολόγων, παλιότερων και νεότερων. Όλος αυτός ο πλούτος συνοδεύεται με ερμηνευτικά σημειώματα, ενώ το βιβλίο κλείνει με την παράθεση εκατοντάδων μαντινάδων, που παρατίθενται θεματικά.

 

Το τέταρτο κατά σειρά έκδοσης βιβλίο, με τον τίτλο «Το γλωσσικό ιδίωμα των Ανωγείων», είναι ουσιαστικά ένα ερμηνευτικό λεξικό του τοπικού γλωσσικού ιδιώματος. Έχει τρεις στόχους: να διασώσει ό,τι είναι δυνατόν από μια εξαιρετική γλώσσα που σβήνει, να παρακινήσει τους γλωσσολόγους να τη μελετήσουν βαθύτερα και να αποτυπώσει πιστά σε γραπτή μορφή την ηχητική της έκταση. Δεν χρειάζεται εδώ να επισημάνουμε τις ιδιαιτερότητες του ανωγειανού μικροϊδιώματος, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την προφορά των λέξεων, αλλά ούτε και τη χρήση αρχαιοελληνικών λέξεων αλλά και αρχαιοελληνικών συντακτικών δομών. Αξιοσημείωτη είναι η επισήμανση του συγγραφέα για συγγένεια του ανωγειανού ιδιώματος πολύ περισσότερο με εκείνο της ανατολικής Κρήτης απ’ ότι με της δυτικής, κι αυτό ασφαλώς δικαιολογείται από τη γειτνίαση μ’ αυτή. Στο βιβλίο παρατίθεται επίσης αναλυτική γραμματική, που περιλαμβάνει όχι μόνο τα κλιτά αλλά και τα άκλιτα μέρη του λόγου.

 

Το πέμπτο βιβλίο του Γεωργίου Σμπώκου εκδόθηκε το 2010 και επιγράφεται «Στοιχεία από την υλική και πνευματική ζωή των Ανωγειανών». Στο βιβλίο αυτό περιέχεται αυτή την οποία θεωρούσαμε μέχρι πρότινος ως κυρίως λαογραφική ύλη. Το πρώτο μέρος είναι αφιερωμένο στον υλικό βίο (κατοικία, μητάτο, ενδυμασία και καλλωπισμό). Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο επαγγελματικός βίος (γεωργία, αμπελουργία και διατροφή). Το τρίτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στη λαϊκή τέχνη, με υποκεφάλαια για τις υφαντικές ύλες, τον αργαλειό, τα είδη των υφαντών και το βάψιμο. Ακολουθούν αναφορές στην ξυλογλυπτική, στην ζυμογλυπτική και στη ζωγραφική. Το τελευταίο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στον πνευματικό βίο: στους γλωσσοδέτες, τα αινίγματα, τις παροιμίες, τις ευχές και κατάρες, τους όρκους, τις προλήψεις, τις γητειές, τη λαϊκή ιατρική, και στις θρησκευτικές γιορτές. Το βιβλίο κλείνει με φωτογραφικό παράρτημα.

 

Το έκτο κατά σειρά έκδοσης βιβλίο επιγράφεται «Η γέννηση, οι χαρές και ο θάνατος του Ανωγειανού» και εκδόθηκε επίσης το 2006. Όπως το περιγράφει ο τίτλος του, αποτελείται από τρεις ενότητες. Στη γέννηση εξετάζεται η παιδοποιία, η εγκυμοσύνη, η γέννα, τα μετά τον τοκετό, το σαράντισμα, η ανατροφή των παιδιών και τα νανουρίσματά τους, με το σχετικό ερμηνευτικό σημείωμα όπου απαιτείται. Στο δεύτερο κεφάλαιο, το μεγαλύτερο από όλα, εξετάζεται ο γάμος. Εξετάζονται δηλαδή τα προξενιά, οι αρραβώνες, η στέψη, ο αντίγαμος αλλά και οι σχετικές προετοιμασίες. Ερευνάται επίσης η ιστορική εξέλιξη του ανωγειανού γάμου. Το τρίτο κεφάλαιο εξετάζει τα περί θανάτου: τα παρατηρήματα, το ξεψύχισμα, τις ετοιμασίες, τη θανή, την παρηγοριά, τα μνημόσυνα και τις εορτές των νεκρών. Δεν παραλείπονται μερικά από τα εκφραστικότερα ανωγειανά μοιρολόγια, ενώ το βιβλίο κλείνει με εκτεταμένο φωτογραφικό παράρτημα.

 

Το επόμενο βιβλίο, οι «Πρωταγωνιστές της λευτεριάς. Χαΐνηδες του Ψηλορείτη», εκδόθηκε το 2010 και ανήκει στα ιστορικά, αν και το τεκμηριωτικό του υλικό είναι κατά βάση λαογραφικό, το δημοτικό τραγούδι. Αναφέρεται στον Ψηλορείτη ως άντρο της λευτεριάς και στους ανθρώπους που θυσιάστηκαν γι’ αυτήν εκεί κατά την περίοδο κυρίως της οθωμανικής κατοχής. Βοηθοί του συγγραφέα υπήρξαν, πέραν της δημώδους ποίησης, τα ιστορικά συγγράμματα, η παράδοση, πληθώρα μαρτυριών που κατέγραψε κατά τη δεκαετία του 1960 και ανέκδοτες ιστορικές συλλογές. Γιατί οι Ανωγειανοί, πέραν από ποιητές είναι και φύσει ιστορικοί. Κι όταν διαπίστωσαν τη σοβαρότητα του Γεωργίου Σμπώκου, όπως και τη σημασία του εγχειρήματος στο οποίο προχωρούσε, του εμπιστεύτηκαν τις εργασίες τους, αυτοί ή οι απόγονοί τους: ο Γεώργιος Σκουλάς, ο Γεώργιος Δακανάλης, ο Εμμανουήλ Χαιρέτης και οι ιερείς Μιχάλης Μανουράς και Γιώργης Ανδρεαδάκης.

 

Στο όγδοο κατά σειρά έκδοσης βιβλίο, με τον τίτλο «Η ποιμενική ζωή των Ανωγειανών», η διαπραγμάτευση του θέματος ξεκινά με την περιγραφή του χώρου, των εδαφικών, κλιματολογικών και υδρολογικών χαρακτηριστικών του, της χλωρίδας και της πανίδας του και των παρεμβάσεων του ανθρώπου σ’ αυτόν. Ακολουθεί κεφάλαιο για την κατανομή και χρήση του, με το σύστημα της δημοτικής κυριότητας και της παραχώρησης χώρου βοσκής, τις γνωστές ως «αποστροφές», που είναι συνολικά 76. Έπεται ένα πιο εκτεταμένο κεφάλαιο, που αναφέρεται στην ποιμενική ζωή των παλιότερων Ανωγειανών, με ειδική αναφορά στη ζωοκλοπή και στο δέον γενέσθαι, για το οποίο και αγωνίστηκε τόσο με την πένα όσο και με τις θητείες του στα κοινά. Δεν λείπουν η διαπραγμάτευση της θρησκευτικότητας των ποιμένων και του εν γένει πολιτισμού τους, οι ευτράπελες ιστορίες, τα συνήθως παραλειπόμενα της ποιμενικής ζωής, ενώ το βιβλίο κλείνει με ερμηνευτικό λεξικό, με κατάλογο φράσεων ιδιάζουσας σημασίας, με κατάλογο συνεργατών και με φωτογραφικό παράρτημα.

 

Το 2013 κυκλοφόρησε το ένατο βιβλίο, με τον τίτλο  «Πολύτιμα πετράδια του Ανωγειανού γλωσσικού ιδιώματος-Ερμηνευτικό λεξικό». Το βιβλίο αυτό αποτελεί επέκταση εκείνου με τον τίτλο «Το γλωσσικό ιδίωμα των Ανωγείων». Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα καθαυτό ερμηνευτικό λεξικό, με σχεδόν 4.000 λέξεις, καταχωρισμένες αλφαβητικά. Στο βιβλίο αυτό παρατίθεται κατάλογος φράσεων με ιδιάζουσα σημασία: εκεί, ανάμεσα σε εν πολλοίς ακατανόητες σήμερα σε μας εκφράσεις, συνήθεις τουρκικές, διαβάζουμε και άλλες που μας υπενθυμίζουν νεκρές οπουδήποτε αλλού λέξεις, όπως το αρχαιοελληνικό «ύπατος» στο «Βρίσκεται στα ύπατά ντου απάνω», που σημαίνει βέβαια ότι βρίσκεται στην ακμή της νεότητάς του. Το βιβλίο κλείνει με συλλογή των ονομάτων των φυτών της περιοχής των Ανωγείων.

 

Το επόμενο βιβλίο «Μια φορά ένας Ανωγειανός. Ανωγειανές αθιβολές. Ανέκδοτα», που εκδόθηκε το 2013, είναι αναμφισβήτητα το απολαυστικότερο όλων. Ασφαλώς όλα τα βιβλία του Γεωργίου Σμπώκου είναι απολαυστικά, για διαφορετικούς όμως λόγους το καθένα: για το ύφος τους, για την αφηγηματική τους ικανότητα, για την περιεκτικότητα του λόγου, για την εμφάνισή τους, για την υποστήριξή τους με εποπτικό υλικό. Αυτό το βιβλίο όμως έχει ένα πρόσθετο χάρισμα: αφορά το ανωγειανό χιούμορ. Και είναι γνωστό το χιούμορ αυτό, ακόμα και εκτός Κρήτης. Σε αντίθεση όμως με ό,τι θα περίμενε κανείς, να διαβάσει δηλαδή ανέκδοτα που αναφέρονται στους Ανωγειανούς, κανένα τέτοιο δεν θα συναντήσει στο βιβλίο. Όπως ακριβώς το περιγράφει ο τίτλος, θα συναντήσει αθιβολές, δηλαδή χωρατάδες, αστεία πειράγματα ή όπως θα το έλεγαν τα ίδια τα υποκείμενα της έρευνας του βιβλίου, «ρέγκια». Το βιβλίο περιέχει λοιπόν απολαυστικές αθιβολές, επώνυμες και όχι γενικά αποδιδόμενες σε Ανωγειανούς, με τον συνολικό τους αριθμό να φτάνει τις 285.

 

Στο επόμενο βιβλίο, «Το Ανωγειανό αόρι» εξετάζεται το βουνό συνολικά και η Νίδα και το Ιδαίον Άντρον αναλυτικότερα, ερευνώνται παλιοί οικισμοί, προγενέστεροι των Ανωγείων και παρατίθενται τα διοικητικά όρια του Ανωγειανού αοριού. Στη συνέχεια εξετάζεται το έδαφος, η χλωρίδα και η πανίδα του, οι εκχερσώσεις, οι καλλιέργειες και οι φυσικοί πόροι. Στο επόμενο κεφάλαιο, για τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, ο συγγραφέας δεν «μετράει τα λόγια του», όπως άλλωστε το είδαμε και σε άλλο του βιβλίο. Έτσι δεν αφήνει ασχολίαστο τα φαινόμενα της υπερβόσκησης και ερημοποίησης, όπως και εκείνα της μη λειτουργίας του βιολογικού καθαρισμού, του χιονοδρομικού κέντρο και της περίφημης ανεμογεννήτριας. Ακολουθούν οι κύριοι του αοριού, βοσκοί και βοσκούμενα, ιστορίες, θρύλοι και παραδόσεις, και μια συνοπτική φωτογραφική παρουσίαση του αοριού.

 

Η προτελευταία εργασία του Γεωργίου Σμπώκου κυκλοφόρησε με τη μορφή βιβλίου με τον τίτλο «Τα μητάτα των Ανωγειανών». Η μορφή του διαφέρει από τα υπόλοιπα κατά το ότι το κείμενο υποχωρεί σε όγκο σε σχέση με την φωτογραφική και άλλη τεκμηρίωση των κατασκευών που πραγματεύεται. Η εργασία καλύπτει συνολικά 94 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιλαμβάνει όχι μόνο τα μητάτα αλλά το σύνολο των ξηρολιθικών κατασκευών (μάντρες, τυρόσπιτα, ζευγόσπιτα κ.ά.). Όλα αυτά τα απέγραψε όχι μόνο φωτογραφικά αλλά και με σημείωση του υψομέτρου καθενός, της ακριβούς θέσης με γεωγραφικές συντεταγμένες, των κτητόρων και κτιστών και όποιου άλλου στοιχείου έκρινε ως σημαντικού. Μ’ αυτή τη μέθοδο τεκμηρίωσε ένα εκτεταμένο κτηνοτροφικό πεδίο, με 251 συνολικά μητάτα και σχεδόν χίλιες κτηνοτροφικές κατασκευές. Δεν αρκέστηκε όμως σ’ αυτό αλλά πλαισίωσε την εργασία του με τις υπάρχουσες επιστημονικές απόψεις περί του θέματος, την εξέταση του γεωλογικού υποβάθρου του Ψηλορείτη, την περιγραφή του καθεστώτος διαχείρισής του και την περιγραφή του κτισίματος των θολωτών ξηρολιθικών κατασκευών.

 

Το τελευταίο εκτυπωμένο έργο του Γεωργίου Σμπώκου έχει τον τίτλο «Οι τόποι μας διηγούνται την ιστορία τους. Τα τοπωνύμια των Ανωγείων» και εκδόθηκε κι αυτό το 2015. Το πρώτο μέρος του είναι εισαγωγικό και αναφέρεται στον Ψηλορείτη, στα Ανώγεια και στα δορυφορικά τους Σείσαρχα και σε στοιχεία της ιστορικής τους εξέλιξης. Ακολουθεί η κυρίως τοπωνυμική καταγραφή που περιλαμβάνει 231 λήμματα, με τοποθέτηση στον χώρο και παράλληλη προσπάθεια ετυμολόγησής τους. Ο συγγραφέας-καταγραφέας θεωρεί το έργο αυτό εκ των ουκ άνευ για κάθε τόπο. Στο έργο αυτό ευτύχησε να προλάβει εν ζωή ζωντανές πηγές, ιδιαίτερα τους βοσκούς, που τότε διέμεναν στο βουνό. Η αξία του βιβλίου πολλαπλασιάζεται από το φωτογραφικό του παράρτημα, στο οποίο για πρώτη φορά σε εργασία αυτού τους είδους τα τοπωνύμια τοποθετούνται επάνω στις φωτογραφικές απεικονίσεις των τόπων και διασώζονται έτσι στο διηνεκές.

 

Θα τελειώσουμε την παρουσίαση του έργου του Γεωργίου Σμπώκου με τέσσερις εργασίες που δεν κατέστη εφικτό μέχρι σήμερα να πάρουν έντυπη μορφή. Στην «Γενεαλογία των Ανωγειανών» γίνεται προσπάθεια καταγραφής στοιχείων για όλες τις υπάρχουσες σήμερα στ’ Ανώγεια οικογένειες. Στην εργασία «Σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό πρόθεση του ομιλούμενου Ανωγειανού γλωσσικού ιδιώματος» γίνεται νύξη για τα πολλά και ποικίλα προβλήματα που ταλάνισαν και ταλανίζουν την ελληνική γλώσσα και την ανάγκη καταβολής προσπάθειας για την επίλυσή τους. Στην επίσης υπό έκδοση εργασία με τον τίτλο «Μουσικά ακούσματα από την παράδοση των Ανωγείων» βάση αποτελεί η ηχητική αποτύπωση των πάσης φύσεως, ιστορικής και παραδοσιακής μορφής, τραγουδιών που τραγουδήθηκαν ή τραγουδιούνται ακόμη στα Ανώγεια. Ο κύκλος των εκδόσεων προβλέπεται να κλείσει  με το ιστορικο-λαογραφικό και εν πολλοίς αυτοβιογραφικό «Σκόρπιες πινελιές στον καμβά μιας ζωής», που έχει ως στόχους τη σκιαγράφηση της ζωής στα Ανώγεια για ένα μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα και τη γενική προσπάθεια προόδου και ανάπτυξής τους μετά την απελευθέρωση το 1944.

 

Εδώ επιβάλλεται να αναφερθεί και μια άλλη, εξίσου σημαντική με τα βιβλία, προσφορά του συγγραφέα στη λαογραφία. Πρόκειται για τη συλλογή λαογραφικών αντικειμένων, που τη γνωρίσαμε ως έκθεση παλιότερα με τον τίτλο «Το Παλιό Σπίτι στ’ Ανώγεια» και που ο δημιουργός της δώρισε στην Δήμο Ανωγείων, με την προϋπόθεση να αποτελέσει περιουσία του «κοινωφελούς Ιδρύματος Γεωργίου και Αμαλίας Σμπώκου», όπως και τα βιβλία και την προσωπική βιβλιοθήκη του, και να εκτεθεί για την συγκρότηση ενός Λαογραφικού Μουσείου Ανωγείων. Το Ίδρυμα αυτό θα στεγαστεί στις εγκαταστάσεις του παλιού 2ου Δημοτικού Σχολείου, με τις απαραίτητες προσθήκες στους αύλειους χώρους για τη στέγαση του Μουσείου.

 

Αποτιμώντας συνολικά το έργο του, θα πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είναι απλά τεράστιο σε μέγεθος, αλλά και υποδειγματικό στη διεξαγωγή του και -πάνω απ’ όλα- πρωτότυπο. Οι τόσες χιλιάδες σελίδες που καταλαμβάνει και εκείνες που έπονται, από τα μη δημοσιευμένα ακόμη βιβλία, δεν αποτελούν αναπαραγωγές, όπως συμβαίνει συχνά τις τελευταίες ιδιαίτερα δεκαετίες στον χώρο της λαογραφίας, αλλά προσκομίζουν πρωτότυπο υλικό, καταγραμμένο από αυθεντικούς φορείς του πολιτισμού αυτού. Όλη αυτή η εργασία της καταγραφής πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά κατά τις δεκαετίες του 1950, 1960 και 1970, όταν δηλαδή ο πολιτισμός αυτός ήταν ζωντανός και τα υλικά του τεκμήρια βρίσκονταν ακόμα εν χρήσει.

 

Δεν χρειάζεται, νομίζω, να πω ότι ο Γεώργιος Σμπώκος δεν βιοπορίζονταν από τη λαογραφία αλλά από την εκπαίδευση. Θα μου επιτρέψετε λοιπόν να υπενθυμίσω ότι υπήρξε εξίσου υποδειγματικός εκπαιδευτικός, συνεχίζοντας μια σειρά εκλεκτών παιδαγωγών των Ανωγείων. Το σχολείο του Γεωργίου Σμπώκου, το οποίο ανατινάχτηκε τον Αύγουστο του 1944 και αναστηλώθηκε μεταπολεμικά πρόχειρα, έγινε πρότυπο για ολόκληρη την περιφέρεια του Μυλοποτάμου και όχι μόνο, ακόμη και για το υψηλό επίπεδο εξοπλισμού του σε οπτικοακουστικά μέσα και όργανα φυσικοχημείας. Μέσα σ’ όλα αυτά, τον αγώνα της επιβίωσης, της ανατροφής τριών παιδιών, της καθοδήγησης της τοπικής κοινωνίας μέσα και από άλλους φορείς, όπως ο Εκδρομικός Σύλλογος, ο τιμώμενος λαογράφος δεν παρέλειπε ούτε μια μέρα να πραγματοποιεί το επείγον έργο της καταγραφής του υλικού πολιτισμού και το διεξήγαγε με απολύτως πενιχρά μέσα.

 

Ο Γεώργιος Σμπώκος ήταν και είναι ο βάρδος μιας κοινωνίας ποιητών. Τον ευχαριστούμε για ό,τι έχει προσφέρει μέχρι σήμερα και προσβλέπουμε στη συνέχιση της προσπάθειας από τον ίδιο αλλά και από τους συλλογικούς φορείς του τόπου που ύμνησε με το έργο ζωής του.

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ