Αίτημα του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων στην υπηρεσία νεότερων μνημείων και τεχνικών έργων Κρήτης
Οι βιομηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις του Ρεθύμνου κατασκευάστηκαν την περίοδο του μεσοπολέμου με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική των κτηρίων αυτών. Το συγκεκριμένο είχε χρήση πυρηνελαιουργείου και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη. Αποτελούσε μέρος ενός συνόλου βιομηχανικών κτηρίων όπως βυρσοδεψεία, παστοποιεία, σαπωνοποιεία, πυρηνελαιουργεία τα οποία ήταν συγκεντρωμένα στην παράκτια περιοχή του Κουμπέ δυτικά της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου..
Κυρίαρχο αίτημα είναι η διατήρηση και η ανάδειξη της ιστορίας της περιοχής, μεγάλο τμήμα της οποίας έχει καταστραφεί έως σήμερα, λόγω της αδράνειας της πολιτείας για μία συνολική ανάπλαση του πρώην βιομηχανικού και βιοτεχνικού τομέα της πόλης, δίνοντας σύγχρονες χρήσεις στα υφιστάμενα κελύφη των εγκαταστάσεων. Τα βιομηχανικά κτήρια είχαν τη δική τους ξεχωριστή κοινωνική, πολιτιστική και αρχιτεκτονική ταυτότητα και ως τέτοια θα πρέπει να αποτελέσουν ζωντανά μνημεία λειτουργικών χώρων συμβάλλοντας στην επανασύνθεση της λειτουργίας και της εικόνας της πόλεως.
Η παραπάνω πρόταση είναι ρεαλιστική. Αυτό αποδεικνύεται με πολλά παραδείγματα από άλλες πόλεις, εντός και εκτός Ελλάδας, που αξιοποίησαν τα κελύφη διατηρητέων κτηρίων για νέες χρήσεις.
Λαμβάνοντας υπόψη το παράδειγμα των εγκαταστάσεων της ΒΙΟ, όπου υπάρχει σήμερα ένα διατηρητέο φουγάρο εγκλωβισμένο ανάμεσα σε πολυώροφα κτήρια χωρίς τον απαιτούμενο χώρο για να αναπνεύσει και να αναδειχθεί, καταλαβαίνουμε ότι ένα μνημείο όπως η καμινάδα, για να διατηρηθεί χρειάζεται τα κτήρια με τα οποία αποτελούσε ενιαίο σύνολο (βιομηχ. κτήριο), καθώς και τον απαιτούμενο περιβάλλοντα χώρο. Εξάλλου, σύμφωνα με το Ν3028/2002 (ΥΠΠΟ) στα μνημεία συμπεριλαμβάνονται οι εγκαταστάσεις, οι κατασκευές και τα διακοσμητικά και λοιπά στοιχεία που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα τους, καθώς και το άμεσο περιβάλλον τους.
Θεωρούμε ως Σύλλογος Αρχιτεκτόνων, ότι συντρέχουν λόγοι διατήρησης των κτηρίων, επισημαίνοντας ότι η ενέργεια χαρακτηρισμού είναι υποχρέωση της Διοίκησης κατά συνταγματική επιταγή, όπως είναι και καθήκον των πολιτών (άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος). Ενέργειες που οδηγούν στην καταστροφή της κληρονομιάς μας, έρχονται σε πλήρη αντίθεση τόσο με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας για προστασία των μνημείων και τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, όσο και με τα συμφέροντα των δημοτών του Ρεθύμνου για μία πόλη με τόπους και κτήρια που απεικονίζουν την ιστορία της.
Συγκεκριμένα η βιομηχανική εγκατάσταση αποτελείται από πέντε κτίσματα. Η καμινάδα (διατηρητέο μνημείο με την υπ’ αριθμό ΥΠΠΟ/ΔΙΝΣΑΚ/54894/1357 της 17 Ιουνίου 2009 απόφαση χαρακτηρισμού ως μνημείο), ένα λιθόκτιστο βιομηχ. κτήριο που αποτελεί τον αρχικό πυρήνα, οι μεταγενέστερες προσθήκες κατ' επέκταση του αρχικού κτηρίου και ένα μεταγενέστερο κτίσμα από οπλισμένο σκυρόδεμα και τοιχοποιία. Το αρχικό λιθόκτιστο βιομηχ. κτήριο με τις προσθήκες βρίσκεται νότια της καμινάδας και έχει πρόσωπο στην παλαιά εθνική οδό. Το μεταγενέστερο κτίσμα από οπλισμένο σκυρόδεμα βρίσκεται βόρεια της καμινάδας.
Προτείνουμε διατήρηση και αποκατάσταση του αρχικού πυρήνα (καμινάδα και λιθόκτιστο βιομηχ. κτήριο με τις δίριχτες στέγες). Θεωρούμε απαράδεκτο για όλους τους λόγους που αναφέρουμε παραπάνω, να αποτελεί διατηρητέο μνημείο μόνο η καμινάδα και όχι το κτήριο του οποίου ήταν τμήμα της.
Η προσθήκη του στατικώς ανεξάρτητου πλακοσκεπούς κτηρίου από λιθοδομή ανατολικά και η προσθήκη του κτηρίου από πλίνθους, βόρεια, αλλοιώνουν την καθαρή τυπολογία του αρχικού πυρήνα και γι' αυτό προτείνουμε την κατεδάφισή τους.
Δεδομένου ότι το μορφολογικά αδιάφορο κτίσμα από οπλισμένο σκυρόδεμα, που βρίσκεται βόρεια της καμινάδας, είναι εντός του αιγιαλού και κυριολεκτικά κτισμένο μαζί με την περίφραξη πάνω στην βραχώδη ακτή, προτείνουμε την κατεδάφισή του. Επιπλέον, το μεταγενέστερο κτήριο εμποδίζει την ορατότητα προς τη Φορτέτζα.
Κατά τη γνώμη μας, το λιθόκτιστο βασικό κτήριο μπορεί να δεχτεί οποιαδήποτε νέα χρήση, χωρίς να αλλοιωθεί το κέλυφός του.
Επισημαίνουμε ότι και τα δύο εναπομείναντα κτήρια χρειάζονται ζωτικό χώρο που απαιτείται για την ανάδειξη και τη σύνδεσή τους.
Θεωρούμε, ότι το συγκεκριμένο σύνολο κτηρίων αποτελεί πλέον μία τελευταία ευκαιρία να αναδειχθεί ως ένα κομβικό σημείο αναφοράς στο δυτικό μέτωπο της πόλης του Ρεθύμνου. Εξάλλου, η αναγκαιότητα γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, όταν μιλάμε για κτήρια που συνδέονται άμεσα με το παραλιακό μέτωπο, καθώς και με το προγραμματιζόμενο αρχαιολογικό μουσείο. Έχει άμεση ορατότητα με το βενετσιάνικο φρούριο της πόλης (Φορτέτζα) και μπορεί να σηματοδοτήσει την δυτική προσπέλαση στην πόλη μαζί με τη προβλεπόμενη πλατεία νότια αυτού, σε ένα αδιάφορο σήμερα δομημένο περιβάλλον.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΥΜΠΕ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΡΕΘΥΜΝΟΥ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2017
