Τις συνέπειες από την... εκδίκηση των «πλουσίων», αυτών δηλαδή που εμφάνιζαν μέχρι και πέρυσι τα υψηλότερα εισοδήματα στις φορολογικές τους δηλώσεις, αποτυπώνει η φετινή εκκαθάριση από το Taxis. Τα νοικοκυριά με δηλωθέν εισόδημα άνω των 50.000 ευρώ, αν και δεν ξεπερνούν πλέον τις 130.000 σε αριθμό –σε σύνολο 6,2 εκατ.– εμφάνισαν το 2017 εισόδημα περίπου 12 δισ. ευρώ, ποσό μειωμένο κατά τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ συγκριτικά με το 2016. Το 2% των φορολογουμένων φτάνει πλέον να δηλώνει κάτι περισσότερο από το 15% των συνολικών εισοδημάτων και η μείωση κοστίζει πάνω από 200 εκατ. ευρώ στον κρατικό προϋπολογισμό σε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. Με μετατροπές επιχειρήσεων από ατομικές σε νομικά πρόσωπα κάθε είδους, με «σπάσιμο» εισοδημάτων σε περισσότερα ΑΦΜ, με συμφωνίες με τους εργοδότες κάτω από τη... μύτη της εφορίας και με μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων είτε σε συγγενικά πρόσωπα είτε από εταιρείες σε φυσικά πρόσωπα, οι «έχοντες» βρήκαν τον τρόπο να αντιδράσουν στην απόφαση της κυβέρνησης να φορολογήσει το εισόδημα με συντελεστές ακόμη και άνω του 50% προκειμένου να τονώσει τα δημόσια έσοδα.
Τα χειρότερα για το υπουργείο Οικονομικών φαίνεται ότι είναι μπροστά. Οι φορολογούμενοι με τα υψηλά εισοδήματα –κυρίως ελεύθεροι επαγγελματίες και επιτηδευματίες που έχουν περιθώρια να μεταβάλουν το δηλωθέν εισόδημά τους– πιάστηκαν στον... ύπνο το 2016, καθώς τόσο ο νέος τρόπος φορολόγησης με βάση την κλίμακα όσο και η καινούργια μέθοδος υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών βάσει δηλωθέντος εισοδήματος, ψηφίστηκαν τον Μάιο του 2016 και ενώ είχαν ήδη εκδοθεί τιμολόγια πολλών δισ. ευρώ. Πλέον, οι κινήσεις «άμυνας» απέναντι στη φοροεπιδρομή έχουν πάρει διαστάσεις καταιγίδας και οι φορολογικές αρχές φοβούνται ότι οι δηλώσεις του 2018 θα δείξουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση εισοδημάτων από το -20% που αποτυπώθηκε στις δηλώσεις του 2017 όπως αποκάλυψε την προηγούμενη Κυριακή η «Κ».
Οι συνταγές απόκρυψης φορολογητέας ύλης γίνονται ολοένα και δημοφιλέστερες:
1. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι επιτηδευματίες εφάρμοσαν διάφορες συνταγές για να περιορίσουν τα δηλωθέντα κέρδη και να φορολογηθούν με χαμηλότερο συντελεστή γλιτώνοντας παράλληλα και από ασφαλιστικές εισφορές. Μια συνταγή ήταν η συνήθης πρακτική της φοροδιαφυγής, δηλαδή της παροχής υπηρεσιών ή της πώλησης αγαθών χωρίς παραστατικά. Μια δεύτερη συνταγή ήταν το «φούσκωμα» των επαγγελματικών δαπανών με υπαρκτά μεν παραστατικά (τιμολόγια και αποδείξεις) τα οποία όμως δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως επαγγελματικά έξοδα (π.χ. δαπάνες της οικογένειας κ.λπ.). Για να απορριφθούν αυτές οι δαπάνες ως μη επαγγελματικές πρέπει να γίνει εκτενής φορολογικός έλεγχος. Η τρίτη συνταγή ήταν το «σπάσιμο» των εσόδων σε δύο ή περισσότερους ΑΦΜ. Πολλοί προχώρησαν στη σύσταση ιδιωτικών κεφαλαιουχικών εταιρειών. Επιλέγοντας τρίτο πρόσωπο στη θέση του διαχειριστή, απέφυγαν την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών, ενώ το κέρδος φορολογήθηκε με συντελεστή 29% και όχι 45% που φτάνει ο συντελεστής φορολόγησης για τις ατομικές επιχειρήσεις που δηλώνουν κέρδη άνω των 40.000 ευρώ τον χρόνο. Οι ΙΚΕ έχουν ήδη μπει στο στόχαστρο του υπουργείου Εργασίας, το οποίο βλέπει παράθυρο εισφοροαποφυγής πίσω από τη σύσταση περίπου 4.600 ιδιωτικών κεφαλαιουχικών εταιρειών μόνο από τις αρχές του χρόνου. Το σενάριο να πληρώνουν εισφορές και οι μέτοχοι των ΙΚΕ είναι πάνω στο τραπέζι, αλλά η υιοθέτησή του θα πλήξει καίρια την επιχειρηματική δραστηριότητα.
2. Το σπάσιμο της ιδιοκτησίας (κατά κύριο λόγο σε ψιλή κυριότητα και επικαρπία), είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιείται από τους υπόχρεους σε καταβολή συμπληρωματικού φόρου ακινήτων, υπερβαίνοντας το όριο των 200.000 ευρώ. Δεν είναι τυχαίο ότι τα έσοδα από τον συμπληρωματικό φόρο των φυσικών προσώπων ανήλθαν φέτος στα 382 εκατ. από 387 εκατ. πέρυσι και τα αντίστοιχα των νομικών προσώπων σε 247 εκατ. από 261 εκατ. πέρυσι, με το συνολικό ποσό να περιορίζεται στα 629 εκατ. από 649 εκατ. το 2016. Εταιρείες οι οποίες πληρώνουν συμπληρωματικό φόρο από το πρώτο ευρώ μεταβιβάζουν περιουσιακά στοιχεία στο όνομα του φυσικού προσώπου προκειμένου –μεταξύ άλλων– να γλιτώσουν και από τον συμπληρωματικό φόρο που στα νομικά πρόσωπα πληρώνεται από το πρώτο ευρώ.
3. Στις τάξεις των μισθωτών, η κυριότερη μέθοδος απόκρυψης ύλης είναι αυτή που γίνεται σε συμφωνία με τον εργοδότη. Υπογράφεται ατομική σύμβαση με χαμηλότερο εισόδημα. Ο εργοδότης γλιτώνει ασφαλιστικές εισφορές και μειώνει το ποσό της παρακράτησης φόρου που αποδίδει στο κράτος, ενώ ο εργαζόμενος εξασφαλίζει την ίδια καθαρή αμοιβή εισπράττοντας τη διαφορά «κάτω από το τραπέζι».
Είδος προς εξαφάνιση οι «πλούσιοι» επαγγελματίες
Βίαιη υποχώρηση καταγράφουν οι φορολογικές αρχές στο εισόδημα των «εύπορων» ελεύθερων επαγγελματιών και επιτηδευματιών κατά τη διάρκεια του 2017. Το μέσο εισόδημα όσων δηλώνουν κέρδη άνω των 50.000 ευρώ περιορίστηκε δραστικά στις 73.000 ευρώ από 92.000 που ήταν το 2015, προκαλώντας μεγάλες απώλειες άνω των 300 εκατ. ευρώ στα δημόσια έσοδα. Η εφαρμογή της νέας φορολογικής κλίμακας που αύξησε τον ανώτατο συντελεστή φορολόγησης από το 33% στο 45% και η σύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών με το εισόδημα είχε ως αποτέλεσμα:
1. Να μειωθεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ο αριθμός όσων δηλώνουν ποσά άνω των 50.000 ευρώ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι έχουν απομείνει λιγότεροι από 15.000 αυτοαπασχολούμενοι από περίπου 17.000 που ήταν πριν από δύο χρόνια.
2. Να συρρικνωθεί το δηλωθέν εισόδημα κατά τουλάχιστον 450 εκατ. ευρώ. Το 2015 οι έχοντες ατομικό εισόδημα άνω των 50.000 ευρώ δήλωναν περίπου 1,56 δισ. ευρώ και τώρα έχουν πέσει στα επίπεδα των 1,1 δισ. ευρώ.
Η ίδια η φορολογική και ασφαλιστική νομοθεσία προτρέπει τους υψηλότερα αμειβόμενους επαγγελματίες σε εξεύρεση λύσεων φοροαποφυγής και εισφοροαποφυγής. Οποιος τιμολογούσε μέχρι σήμερα μέσω ατομικής επιχείρησης, έχει πλέον κάθε λόγο να μετατρέψει την εταιρεία του σε ΙΚΕ, καθώς με αυτό τον τρόπο μπορεί να αυξήσει τις καθαρές αποδοχές του ακόμη και πάνω από 15 ποσοστιαίες μονάδες εις βάρος των δημοσίων εσόδων. Για παράδειγμα, σε ατομική επιχείρηση με καθαρό εισόδημα 50.000 ευρώ, επιβάλλονται φόροι περίπου 16.000 χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η προκαταβολή φόρου της επόμενης χρονιάς και ασφαλιστικές εισφορές τουλάχιστον 13.500 ευρώ. Ετσι, τα «καθαρά» μειώνονται στα 20.500 ευρώ και αντιστοιχούν στο 40% του δηλωθέντος εισοδήματος. Με τη μετατροπή της εταιρείας από ατομική σε ΙΚΕ, οι ασφαλιστικές εισφορές μπορεί ακόμη και να μηδενιστούν λόγω του ότι στις εταιρείες του ενός ευρώ πληρώνει μόνο ο διαχειριστής. Ο φόρος από την άλλη διαμορφώνεται στις 21.800 ευρώ ακόμη και αν γίνει διανομή του συνόλου του ποσού στους μετόχους, κάτι που σημαίνει επιβολή και φόρου διανομής και εισφοράς αλληλεγγύης. Ετσι, το καθαρό ποσό που απομένει ως μέρισμα, ανέρχεται στις 28.140, αντιστοιχώντας στο 56% των δηλωθέντων κερδών.
Στις τάξεις των εισοδηματιών, αυτοί που δηλώνουν εισοδήματα άνω των 50.000 ευρώ είναι πλέον μόλις 5.500 άτομα. Σε επίπεδο εισοδήματος όμως το 0,3% του συνολικού αριθμού των εισοδηματιών δηλώνει το 7,5% του συνολικού εισοδήματος από ενοίκια, δηλαδή περίπου 430 εκατ. ευρώ. Η μείωση των περίπου 55 εκατ. ευρώ που έχει καταγραφεί κοστίζει και αυτή τουλάχιστον 20 εκατ. ευρώ λόγω της εφαρμογής του συντελεστή 45% στα ενοίκια που ξεπερνούν τις 40.000 ευρώ ετησίως.
