«In illo tempore» που σημαίνει «κατ’ εκείνο τον καιρό», τιτλοφορείται το βιβλίο της Αννέτας Ροσσολάτου – Δεβεράκη, το οποίο παρουσιάστηκε την περασμένη Δευτέρα στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του πολιτιστικού – φοιτητικού κέντρου «Ξενία» στην πόλη του Ρεθύμνου.
Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο αναφέρεται στην Απάνω Χώρα της Σύρου, τόπο γέννησης και ανατροφής της συγγραφέως, η οποία παντρεύτηκε τον Αξιωματικό της ΕΛ.ΑΣ. Ηλία Δεβεράκη και κατοίκησε στο Ρέθυμνο.
Η συγγραφέας, αναφέρει στην εισαγωγή του βιβλίου της πως σκοπός της, όταν έπιασε τη γραφίδα της, ήταν να αποτυπώσει όλα όσα χαράχτηκαν στον δικό της πίνακα ζωγραφικής από τη ζωή της Απάνω Σύρου, σκιαγραφώντας τα δεδομένα μιας κοινωνίας από το 1940 ως το 1970.
Ήδη, από την εισαγωγή του βιβλίου, καταλαβαίνει ο αναγνώστης, πως έχει να κάνει με ένα κείμενο, στο οποίο ρέει ο λόγος όμορφα, ήρεμα, γεμάτος από νοήματα και κυρίως πλούσιος σε συναισθήματα.
Η ίδια γράφει πως παρακολουθεί το παρελθόν από ένα παραθυράκι. Και έτσι είναι. Ανοίγεις τις σελίδες του βιβλίου και ένα παράθυρο διάπλατο σου δίνει θέα στην Απάνω Χώρα του καιρού εκείνου. Γυρίζουν οι δείκτες του χρόνου, ξετυλίγεται το κουβάρι των αναμνήσεων και μια συναρπαστική περιγραφή οδηγεί τον αναγνώστη σελίδα – σελίδα.
Την εκδήλωση συντόνισε ο συγγραφέας κ. Μιχάλης Τρούλης. Το βιβλίο παρουσίασε ο Δημοσιογράφος της εφημερίδας μας κ. Μανούσος Κλάδος και αποσπάσματα ανέγνωσε η αρχαιολόγος της Εφορίας Ρεθύμνου κ. Πετρούλα Βαρθαλίτου.
Για το βιβλίο ο κ. Κλάδος είπε μεταξύ άλλων ότι, «Το βιβλίο της Αννέτας Ροσσολάτου – Δεβεράκη, είναι γεμάτο από ανθρώπινες φυσιογνωμίες και πράξεις. Από ήθη, έθιμα, παραδόσεις και στοιχεία που συνθέτουν κομμάτι – κομμάτι ένα παζλ μιας εποχής διαφορετικής, που μπορεί να είχε δυσκολίες αλλά είχε την ομορφιά εκείνη, η οποία μπορεί να σε φέρει σε νοητή μεν, αλλά άμεση επαφή με το παρελθόν και να σε κρατήσει σε μια σχέση αλληλεπίδρασης μεταξύ του σήμερα και του χθες.
Διαβάζοντας για τη ζωή του καιρού εκείνου, μπορείς να δεις τι διαφορετικό ή τι παρεμφερές αλλά ίσως και τι ίδιο παραμένει έως σήμερα. Έτσι μαθαίνεις. Όσα πιθανόν δεν ήξερες ή όσα δεν γνώριζες πως ήταν τότε, οπότε καταλαβαίνεις πως φτάνουν στις μέρες μας ή ακόμα και γιατί εγκαταλείφθηκαν ή εξαφανίστηκαν.
Τόπος, χρόνος και άνθρωποι.
Η κατανόηση του συσχετισμού αυτού ξεκινά με πρώτο σταθμό στις σελίδες του βιβλίου όλα όσα διέπουν την Εκκλησιαστική Ζωή. Η Σύρος έχει μια μεγάλη και ισχυρή κοινότητα χριστιανών της Καθολικής Εκκλησίας. Έτσι μαθαίνουμε για τον Κλήρο, τις Μοναχικές Αδελφοσύνες και Αδελφότητες, τους Ναούς, τις Ενορίες και βέβαια για το πώς ζούσαν και ποιες ήταν οι συνήθειες κατά τις εορτές του χρόνου και τις μεγάλες τελετές.»
Σε άλλο σημείο της παρουσίασης ο κ. Κλάδος τόνισε, ότι «Σε ένα κεφάλαιο του βιβλίου, διάβασα με ενδιαφέρον ένα στοιχείο της παράδοσης, το οποίο με διάφορες παραλλαγές το συναντούμε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Αφορά στο γεγονός, πως για να παντρευτεί ένα ζευγάρι έπρεπε να έχει το δικό του σπίτι. Είναι δεδομένο για τους Έλληνες, ότι πρέπει να έχουν τη δική τους εστία. Γίνεται ξεκάθαρο τόσο σε αυτό το βιβλίο, όσο και σε οποιοδήποτε άλλο αφορά τις παραδόσεις ενός τόπου. Τούτο είναι ένα επίκαιρο θέμα. Γιατί βλέπουμε τις διαδικασίες για την απόκτηση ενός σπιτιού εκείνη την εποχή, και κάνουμε τον συσχετισμό με το σήμερα. Με την δική μας εποχή, κατά την οποία, αφενός η υπόθεση κατασκευής μιας κατοικίας είχε γίνει μια πολύ ακριβή υπόθεση τα προηγούμενα χρόνια, εκμετάλλευση, δηλαδή, της πατροπαράδοτης αυτής αξίας, έως το να αναλογιστούμε την τρέχουσα επικαιρότητα με την μάστιγα των πλειστηριασμών και τον ορατό κίνδυνο να μείνουν χιλιάδες οικογένειες χωρίς σπίτι. Θεωρώ, πως η ανάγνωση τέτοιων βιβλίων μπορεί να δώσει απαντήσεις και στην κοινωνία μας αλλά παράλληλα και πολιτικά μηνύματα στα κέντρα εξουσίας. Η λογική και η αξιοπρέπεια των πατέρων μας, πρέπει να μετουσιωθούν σε ένα ισχυρό μήνυμα για την δική μας εποχή και τις επόμενες γενιές.
Ολόκληρο το βιβλίο, ουσιαστικά, θα μπορούσε να είναι μια πρόταση για μια ανώτερη ποιοτικά βιωτή. Σίγουρα οι εποχές έχουν αλλάξει και δεν είναι δυνατόν να είμαστε προσκολλημένοι στο παρελθόν. Υπάρχουν όμως στοιχεία ποιοτικά όπως η απλότητα, η καλοσύνη και οι αρετές του «εμείς», που αν τις ακολουθούσαμε, ίσως η εποχή της τεχνολογίας και της εξέλιξης, θα μας είχαν βρει καλύτερα προετοιμασμένους και σίγουρα θωρακισμένους απέναντι σε όσους εκμεταλλεύτηκαν ή εκμεταλλεύονται παθογένειες και λάθη, που πηγάζουν από τον εγωκεντρισμό ενός εκάστου από εμάς και την δουλοπρέπεια της εκάστοτε εξουσίας.
Είναι δυνατόν ένα βιβλίο αναμνήσεων να ανοίγει και πολιτικά πεδία συζήτησης; Κατά τη γνώμη μου ναι. Όπως και όλα τα αντίστοιχα βιβλία. Διότι μέσα από το πώς ζούσε ο άνθρωπος σε μια άλλη εποχή, έρχεσαι στο σήμερα και εκ των πραγμάτων συγκρίνεις.
Προφανώς και αυτά αποτελούν δικές μου σκέψεις, διαβάζοντας το βιβλίο της κ. Ροσσολάτου – Δεβεράκη, η οποία περιγράφει με πραγματικές εικόνες και τολμηρή σκέψη όσα θυμάται από τον καιρό εκείνο. Κατά τη γνώμη μου η γραφή της έχει την ικανότητα όχι μόνο να καθοδηγεί τον αναγνώστη στα μονοπάτια της Απάνω Σύρου και στις συνήθειες των κατοίκων της, αλλά ηθελημένα ή όχι καταφέρνει να προκαλεί τον νου. Και τούτο, κατά τη γνώμη μου, είναι ακόμα ένα προσόν του βιβλίου.
Ιδιαίτερα στις σελίδες για την κοινωνική ζωή, όπου οι νοοτροπίες, οι ιδέες, ο τρόπος διαβίωσης των κατοίκων εκείνης της περιοχής στον λόφο πάνω από την Ερμούπολη, καταδεικνύουν μια κοινωνία που βιώνει με αρμονία τα πιστεύω της. Δεν έχει σημασία αν συμφωνούμε σήμερα ή όχι. Αν κάτι μπορεί να κριθεί πως ήταν υπερβολικό ή άδικο ή ακόμα και αν για τα δικά μας δεδομένα σήμερα, μπορεί να χαρακτηριστεί ως παλαιικό ή ξεπερασμένο. Είναι η κοινωνία μιας εποχής που λειτουργεί στο πλαίσιο μιας αυθόρμητης, αυθεντικής και απολύτως καθαρόαιμης λογικής, η οποία πηγάζει μέσα από την ιστορία της, την θρησκεία της και την ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.»
Ο ίδιος κατέληξε λέγοντας, ότι «Ολόκληρο το βιβλίο, αποτελεί μια παρακαταθήκη, ένα κληροδότημα στο αύριο. Πολλά και διαφορετικά στοιχεία, πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τους ανθρώπους της εποχής, χρώματα και αρώματα μιας καλής μνήμης και μιας σωστής ερευνήτριας.
Πρέπει δε, να επισημάνω, πως επιλέγεται από τη συγγραφέα η γραφή στο πολυτονικό σύστημα, το οποίο οι περισσότεροι από εμάς δεν το διδάχτηκαν και δεν το χρησιμοποίησαν ποτέ. Ακόμα και αυτό, έρχεται να καταγραφεί ως μια αλήθεια του χθες με την δική του ιστορική αξία.
Το βιβλίο αυτό, έρχεται και διασώζει όλα εκείνα που διαμορφώθηκαν από τον ίδιο τον κάτοικο της Απάνω Σύρου και σχημάτισαν την ανθρωπογεωγραφία της και τελικά την ιστορία της.
Δεν είναι όμως απλά ένα βιβλίο καταγραφής. Δεν είναι μόνο ένα πόνημα με πλούσιο λαογραφικό, πολιτιστικό και ιστορικό υλικό.
Είναι, κυρίως, τα βιώματα ενός ανθρώπου που όχι μόνο τα διασώζει αλλά τους δίνει νόημα και τα φωτίζει μέσα από έντονα συναισθήματα με κυρίαρχο αυτό της νοσταλγίας.
Είναι η εκ βαθέων εξομολόγηση και ιστόρηση όλων όσων πραγματώνουν την αλήθεια ενός ανθρώπου που δεν έγραψε ακόμα ένα βιβλίο, αλλά ένα πολύ ωραίο και χρήσιμο βιβλίο.»
ΜΕ ΘΕΡΜΑ ΛΟΓΙΑ
Με θερμά λόγια για την συγγραφέα και το έργο της μίλησε ο κ. Μιχάλης Τρούλης, ο οποίος τόνισε, ότι ο ίδιος την προέτρεψε να γράψει αυτό το βιβλίο. Ο ίδιος στην έναρξη της εκδήλωσης μίλησε για τις σχέσεις του Ρεθύμνου με την Σύρο, επικεντρώνοντας στο έργο του Ρεθύμνιου λόγιου Μανώλη Βιβιλάκη.
Από την πλευρά της η κ. Αννέτα Ροσσολάτου – Δεβεράκη ευχαρίστησε τους συντελεστές της εκδήλωσης, μίλησε με θερμά λόγια για το νησί της και τόνισε μεταξύ άλλων, ότι το βιβλίο της αφιερώνεται στους «απόντες» της Άνω Σύρου, γιατί αυτοί καθόρισαν την ιδιαίτερη ταυτότητα της.
