ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
MENOY
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Το βιβλίο του Μιχάλη Τρούλη «Μυλοπόταμος»

0

Εδώ και λίγο καιρό έχω στα χέρια μου το βιβλίο «Μυλοπόταμος», το οποίο έγραψε ο καταξιωμένος για το ερευνητικό, συγγραφικό  και εν γένει πνευματικό του έργο, Μιχάλης Τρούλης και εξέδωσε ο Σύλλογος Μυλοποταμιτών Ηρακλείου «Η Ρίζα», ένας φορέας με τη δική του συμβολή στα κοινά και έμφαση στην σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των συντοπιτών μας που ζουν στην Κρητική Πρωτεύουσα μέσα από την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου και της τοπικής μας παράδοσης.

Από την πρώτη στιγμή άρχισα να ξεφυλλίζω τις σελίδες του με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ψάχνοντας απαντήσεις σε σειρά από προβληματισμούς και ερωτήματα που με απασχολούν για τον τόπο μας, από τότε που μεγάλωνα στο χωριό μου, ανάμεσα στα βουνά του Ψηλορείτη και του Κουλούκωνα.

Χωρίς να ξεκινήσω την ανάγνωση, μόνο μέσα από το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ένιωσα να με διακατέχει ένα έντονο συναίσθημα περηφάνιας για τον Μυλοπόταμο και τους ανθρώπους του. Ταυτόχρονα, όμως, μια σκέψη οδήγησε το χέρι μου στο πληκτρολόγιο του κομπιούτερ μου. Μπήκα στο διαδίκτυο και στην μηχανή αναζήτησης της εταιρείας google πληκτρολόγησα τις λέξεις Μυλοπόταμος - Ρέθυμνο. Εμφανίστηκαν φωτογραφίες και θέματα, που με έκαναν να νιώσω μάλλον άβολα για την βασική εικόνα που κυριαρχεί εδώ και μερικά χρόνια για τον τόπο μας.

Δεν απογοητεύτηκα όμως. Γιατί δίπλα σε ένα όπλο και μια τρύπια από τις σφαίρες ταμπέλα, ο μηχανισμός αναρτούσε αυτόματα και πανέμορφα τοπία από τα χωριά μας, ενώ στις ειδήσεις, μπορεί να είχε άλλο ένα ντροπιαστικό ρεπορτάζ για μια από τις κακές συνήθειες μέρους των συντοπιτών μας, παράλληλα, όμως, είχε και πολλά θέματα, από το πολιτιστικό μας φεστιβάλ ή το δημοτικό μας θέατρο ή μια από τις πολλές και ποικίλες δραστηριότητες των φορέων του τόπου μας.

Δύο κόσμοι, ένας τόπος, μια πραγματικότητα.

Αλλά και μια ιστορία.

Μια μακρά ιστορική πορεία που έρχεται από τα βάθη των αιώνων για να καταγράψει ένα μοναδικό τοπικό πολιτισμό, μια παράδοση πλούσια σε όλους τους τομείς και μια ευρύτατη γκάμα από ήθη, έθιμα, δράσεις, όπως επίσης αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, όλα συνυφασμένα μεταξύ τους μέσα στο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους περιβάλλον του Μυλοποτάμου. Δηλαδή, δεδομένα, που συνθέτουν ένα στέρεο βάθρο για να στηριχθεί η σημερινή κοινωνία και οι γενιές των επόμενων αιώνων.

Τούτη η διαπίστωση δεν είναι καινούργια. Τουναντίον, ήταν μια κοινή θέση και πίστη των πολιτιστικών φορέων του Μυλοποτάμου, που είτε μέσα από τις δομές της Δημοτικής Αρχής, είτε με δική τους πρωτοβουλία, πορεύονται από κοινού, προκειμένου να τα αναδείξουν, να τα εξελίξουν και ουσιαστικά να συμβάλουν μέσα από τη δράση τους στην καταπολέμηση όποιας συμπεριφοράς μας πληγώνει και μας μειώνει ως κοινωνία. Ο σκοπός είναι ένας: Το Μυλοπόταμο των επόμενων δεκαετιών, να μην έχει σχέση με εκείνο των προηγούμενων αλλά όπως πρέπει να συμβαίνει, τα καλά να είναι περισσότερα και όσα μας κάνουν περήφανους, να υπερτερούν και μάλιστα, να είναι προϊόν της δικής μας κοινής προσπάθειας.

Στο πλαίσιο αυτής της συλλογικής δουλειάς του τοπικού πολιτιστικού κινήματος, πήρε την πρωτοβουλία ο Σύλλογος των Μυλοποταμιτών του Ηρακλείου για την έκδοση αυτού του βιβλίου, την οποία στήριξαν όλοι οι πολιτιστικοί σύλλογοι της περιοχής μας, ο δήμος και οι φορείς. Ανατέθηκε η έρευνα και η συγγραφή στον συντοπίτη μας Μιχάλη Τρούλη και σιγά – σιγά ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, έδεσε η προσπάθεια και έδωσε το βιβλίο, που παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Μιχάλης Τρούλης καταπιάνεται συγγραφικά με τον Μυλοπόταμο. Το 7ημερο επιστημονικό συνέδριο που οργανώθηκε με πρωτοβουλία του το 2003 από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου, έδωσε 9 τόμους με ιστορικό υλικό για την επαρχία μας. Αργότερα, μέσα από το βιβλίο «Ταξιδεύοντας», έδωσε ευσύνοπτα μια ολοκληρωμένη παρουσίαση του Μυλοποτάμου. Παράλληλα δε, μέσα από διάφορες ομιλίες και διαλέξεις αλλά και άλλες εκδόσεις, έδωσε το αποτέλεσμα του ερευνητικού του μόχθου για ειδικότερα ιστορικά θέματα, αποκάλυψε στοιχεία σημαντικών ιστορικών προσωπικοτήτων και φώτισε πτυχές άγνωστες για το Μυλοπόταμο του χθες.

Με αυτό το βιβλίο, έρχεται για πρώτη φορά να δώσει τη δυνατότητα στο ευρύ κοινό, να έχει μια ολοκληρωμένη ιστορική ανασκόπηση για το παρελθόν της επαρχίας και μια σημαντική καταγραφή για το παρόν της. Μέσα σε 437 σελίδες, ο αναγνώστης μπορεί να έχει με ευκολία στην διάθεση του, ό,τι είναι γνωστό μέχρι σήμερα για τον τόπο, το περιβάλλον, τους οικισμούς, και τους ανθρώπους του Μυλοποτάμου, αλλά και στοιχεία καινούργια, τα οποία έρχονται να προσθέσουν στην γνώση μας για την ιδιαίτερη μας πατρίδα.

Έτσι, η ανάγνωση ξεκινά και σε οδηγεί, χρόνο με το χρόνο και χωριό – χωριό, σε όλη την επαρχία, που σήμερα περιλαμβάνει τον Δήμο Ανωγείων, το Δήμο Μυλοποτάμου και το Ανατολικό τμήμα του Δήμου Ρεθύμνης. Ακόμα παλαιότερα, συναντούμε το Μάραθος, τη Δαμάστα και το Φόδελε, που σήμερα ανήκουν στον Δήμο Μαλεβυζίου.

Διαπιστώνουμε εξ’ αρχής, το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που παρουσιάζει η ανάλυση της ανά τους αιώνες διοικητικής διαίρεσης της περιοχής αλλά και η παράθεση των πληθυσμιακών μεταβολών, όπως διασώθηκαν από τις απογραφές που έχουν γίνει από την εποχή της Βενετοκρατίας έως σήμερα. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να επισημάνουμε την παράθεση των τούρκικων απογραφών, λιγότερο ή καθόλου γνωστών στο ευρύ κοινό, που χρησιμοποιούνται με εξαιρετικό τρόπο και δίδουν σημαντικότατες πληροφορίες για τον Μυλοπόταμο εκείνης της εποχής.

Πρόκειται για στοιχεία, όχι μόνο αριθμητικής ή ποσοτικής υπόστασης, αλλά ποιοτικής απόδειξης για την εξέλιξη της τοπικής οικονομίας, για χωριά που σήμερα δεν υπάρχουν, για ονομασίες και τοπωνύμια που εξελίχθηκαν ή άλλαξαν, για ένα Μυλοπόταμο που πορεύεται εδώ και αιώνες, αντιμετωπίζει τις προκλήσεις και τις αντιξοότητες κάθε εποχής, αξιοποιεί πλεονεκτήματα και ευκαιρίες, μάχεται και αγωνίζεται για τα ιδανικά της ελευθερίας και της δημοκρατίας, προκόβει, χάνει, κερδίζει, ακμάζει ή παρακμάζει, και κάνοντας χρονικούς κύκλους, φτάνει στο σήμερα, το οποίο επίσης καταγράφεται και αποθηκεύεται στο επιστημονικό ιστορικό θησαυροφυλάκιο.

Το πλούσιο υλικό, παρατίθεται χωρίς φλυαρίες. Ρέει ο γραπτός λόγος και πληροφορεί διεξοδικά μεν αλλά ευσύνοπτα για όλα όσα είναι χρήσιμα και πρέπει να είναι κατανοητά από τον αναγνώστη. Αρχικά με τα στοιχεία που αφορούν το σύνολο της επαρχίας και ακολούθως με γεωγραφικό προσδιορισμό την κάθε μία σημερινή τοπική κοινότητα με τους οικισμούς της.  Έτσι αναφέρεται στην ιστορία της, την πληθυσμιακή και οικονομική της εξέλιξη, τους ανθρώπους, τους αγωνιστές, τις προσωπικότητες που ξεχώρισαν από κάθε χωριό και βέβαια την σύγχρονη παρουσία της και την δυναμική που αναπτύσσει.

Ο τρόπος αυτός, δίνει την δυνατότητα να μάθουμε για πρώτη φορά πολλά και σημαντικά δεδομένα για κάθε χωριό και να προβούμε σε σειρά από διαπιστώσεις, που ανταποκρίνονται στον πολυσήμαντο και πολυεπίπεδο σκοπό της έκδοσης. Και αυτό γιατί σε κάθε πτυχή του βιβλίου, αναδεικνύεται σε όλο του το μεγαλείο ο άνθρωπος. Δηλαδή, η κοινωνία του Μυλοποτάμου. Όλα, άλλωστε, είναι έργα των ανθρώπων. Είτε πρόκειται για εποχή ακμής ή παρακμής, για χρόνια ηρωικά, για πράξεις αξιομνημόνευτες, για καλές ή κακές στιγμές, όλα είναι προϊόντα σκέψεων και πράξεων των ανθρώπων. Ανάλογα δε, καταγράφονται και παραδίδονται.

Έτσι ταξιδεύεις μέσα από την ανάγνωση, μαθαίνοντας, από τον Ψηλορείτη ως τις ακτές των Ταλέων και από τα Ηρακλειώτικα σύνορα ως τον Λατζιμά και την Σκαλέτα, πως οι άνθρωποι που ανέθρεψε ετούτη η γη έδωσαν πολλά ενώ έχουν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες ή υπάρχουν οι προοπτικές για να επιτευχθούν περισσότερα σε όλους τους τομείς δραστηριότητας. Το βιβλίο έρχεται μεν να καταγράψει, αλλά μάλλον να υπενθυμίσει και να υπογραμμίσει, πως μέσα από την ιστορία η αναφορά γίνεται για το σήμερα και το αύριο του τόπου. Γράφτηκε για να εμπνεύσει.

Είναι το μέχρι σήμερα έργο των Μυλοποταμιτών που δούλεψαν σκληρά στο χωράφι και έφαγαν ψωμί. Έμαθαν γράμματα και προόδευσαν. Υπηρέτησαν τέχνες και πρώτευσαν. Θυσιάστηκαν και θεμελίωσαν τα δικαιώματα τους.

Είναι οι Μυλοποταμίτες και οι Μυλοποταμίτισες, που διαχρονικά, έζησαν με γενναιότητα, υπερασπίστηκαν τη γη τους, τα ιδανικά τους, τα πιστεύω τους και την τιμή τους. Προόδευαν, βάζοντας τη δική τους σφραγίδα στο πέρασμα των αιώνων σε εποχές πολέμων αλλά και σε περιόδους ειρήνης.

Είναι οι πρόγονοι μας, που εμπνεύστηκαν από τον τόπο και αναθράφηκαν με τον αέρα του Ψηλορείτη για να έχουν τη δική τους σελίδα στην ιστορία. Έτσι, από την αρχαιότητα έως σήμερα, καταγράφεται μια ιδιαίτερη παρουσία του Μυλοποτάμου μέσα στο γενικότερο μυθολογικό, ιστορικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι.

Ο Μυλοπόταμος είναι Γη και κατοικία μυθολογικών ηρώων. Γενέθλιος τόπος του Δία, κατοικία των Κουρήτων που έδωσαν και τον πρώτο Αρχαίο Ολυμπιονίκη λεγόμενο Ηρακλή και βέβαια ορμητήριο και λημέρι του Τάλω που προστάτευε την Κρήτη και επιτηρούσε την εφαρμογή των νόμων του Μίνωα

Η ιστορία λαμπρύνεται με μορφές όπως του ένδοξου  Ετέαρχου της Αξού και της κόρης του Φρονίμης, που σύμφωνα με τον Ηρόδοτο γέννησε τον Βάτο, τον πρώτο Βασιλιά της Κυρήνης στην Αφρική.

Η Αρχαία Ελεύθερνα, η Ζώμυνθος, οι παράκτιες αρχαιότητες και τα ευρήματα της ενδοχώρας, προσθέτουν την δική τους αίγλη στο σύνολο.

Η αρχοντιά, έχει την ανάσα του λαμπρού Αλέξιου Καλλέργη που με προπύργιο το χωριό Καστρί έφερε την αναγέννηση σε ολόκληρη την Κρήτη στα χρόνια της Βενετοκρατίας.

Το λιβάνι μαζί με το μπαρούτι μυρίζουν ακόμα έντονα από τα χέρια των ηρώων, κληρικών και μοναχών που στελέχωσαν τις μεγάλες Μονές της επαρχίας μας και το Αρκάδι, Μητροπόλεις και Επισκοπές, για να γράψουν μια συγκλονιστική ιστορία που την διαβάζουμε με συγκίνηση. Ο Μυλοπόταμος έδωσε αμέτρητους νεκρούς, που θυσιάστηκαν στους ανά τους αιώνες αγώνες, όχι μόνο στον Μυλοπόταμο αλλά σε ολόκληρη την Κρήτη και την Ελλάδα.

Ακόμα και ο κινητήριος μοχλός για να ξεκινήσει η πορεία προς την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, πήρε τη δύναμη του στο Μελιδόνι ενώ οι πιο φρικιαστικές και φονικές επιχειρήσεις των κατακτητών εξελίχθηκαν και αυτές εδώ στον Μυλοπόταμο με τους τούρκους να κρούβουν δεκάδες γυναικόπαιδα στον Γεροντόσπηλιο και τους Γερμανούς να εκτελούν αδιακρίτως στον Γουρνόλακο, ακόμα και τον παπά που τελούσε την ιερή τελετή της εξόδιου ακολουθίας για άλλους φονευμένους πατριώτες.

Κάηκε ο Μυλοπόταμος πολλές φορές. Χωριά ολόκληρα έζησαν δραματικά ολοκαυτώματα. Ειδικά οι ορεινές εκτάσεις ως τα Ανώγεια, πνίγηκαν στο αίμα επανειλημμένως, χωρίς όμως να ματώσουν την φρόνηση ή να κάμψουν την θέληση της κοινωνίας για τα πατροπαράδοτα ιδανικά της.

Παράλληλα δε, πόσο σημαντικό είναι να διαβάζουμε για τους ανθρώπους που πέτυχαν σπουδαία πράγματα στα γράμματα και τις τέχνες όπως ο Δομίνικος Θεοτόκοπουλος από το Φόδελε τότε Μυλοποτάμου αλλά και πιο σύγχρονοι όπως ο αξεπέραστος διανοούμενος του περασμένου αιώνα Νίκος Καζαντζάκης, γόνος Μυλοποταμίτισας μάνας από το Κρυονέρι ή ο Νίκος Ξυλούρης που ύμνησε την Ελλάδα με την φωνή και την Ανωγειανή του φύση, ο δάσκαλος της Κρητικής Μουσικής Κώστας Μουντάκης από την Αλφά που τραγούδησε και ανέδειξε όσο κανένας άλλος τη ψυχή και τα συναισθήματα των ανθρώπων αυτού του τόπου αλλά και ο αείμνηστος πρωταγωνιστής του Ελληνικού Θεάτρου και Κινηματογράφου Λυκούργος Καλλέργης από το Χουμέρι και ο κορυφαίος μουσουργός Μανώλης Ρασούλης με καταγωγή από τις Σίσες.

Με σεβασμό επίσης να μιλήσουμε για τον αγωνιστή των ανθρώπινων δικαιωμάτων Σταύρο Καλλέργη, για την πρώτη Ελληνίδα Διδάκτορα Ελληνικού Πανεπιστημίου Άννα Αποστολάκη με καταγωγή από τις Μαργαρίτες, για τον εκδότη της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας Παύλο Δρανδάκη από το Πάνορμο, για τους λόγιους Γεώργιο και Ελευθέριο Δαφέρμο από την Αξό, που εξέδιδαν το σπουδαίο και βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών περιοδικό «Προμηθεύς Πυρφόρος», για τον εξαίρετο αγωνιστή και πνευματικό άνθρωπο Νικόλαο Παλιεράκη από τον Ορθέ, ένα από τους λίγους Έλληνες που τιμήθηκαν με τον Μεγαλόσταυρο του Σωτήρα από το Ελληνικό Κράτος για την πολύπλευρη προσφορά του στο έθνος μας, για τον πιο γνωστό αναχωρητή των περασμένων δεκαετιών, λόγιο Ιερομόναχο, ζωγράφο και αγιογράφο που επανίδρυσε και την Μονή Κουμπέ στο Ρέθυμνο Νέστωρα Βασσάλο από τις Δαφνέδες και πολλούς, πολλούς άλλους σπουδαίους.

Σε όλες τις ιστορικές περιόδους έχουμε λαμπρά παραδείγματα ανδρών και γυναικών που μέσα από το έργο τους ανέδειξαν τον Μυλοπόταμο. Και παράλληλα, δράσεις που έφεραν τον τόπο στο επίκεντρο του εμπορίου και της οικονομικής ευρωστίας, μάλιστα σε εποχές δύσκολες.

Όλα αυτά, και ακόμα περισσότερα, συνθέτουν το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου που έρχεται να διασώσει, να αναδείξει και να ενημερώσει. Είναι ένα έργο ιδιαίτερης ιστορικής αξίας, που έρχεται να μας πει πως κάθε ένας από εμάς έχει το χρέος να προσθέσει στην συνέχεια και την εξέλιξη ενός τόπου, που αξίζει και πρέπει να έχει αντίστοιχο μέλλον με αυτό της ιστορικής του υπόστασης.

Κατά τη γνώμη μου, το πόνημα αυτό στο εξής θα πρέπει να αποτελεί το «ιστορικό ευαγγέλιο» κάθε Μυλοποταμίτικης οικογένειας.

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ