Η Κυρία Ντορεμί είναι ως γνωστόν ένα από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα της ελληνικής λογοτεχνίας, που μεταφέρθηκαν στο παρελθόν στη μικρή οθόνη από την κρατική τηλεόραση της ΕΡΤ και που κατά καιρούς προβάλλονται σε επανάληψη. Η ιστορία της μεταφοράς στην τηλεόραση διασκευών λογοτεχνικών έργων ήταν από τη δεκαετία του ’70, αποδείχτηκε μεγάλη επιτυχία από πλευράς τηλεθέασης κάτι που συνεχίστηκε μέχρι της αρχές της δεκαετίας του ’80 που πλέον οι με διασκευές λογοτεχνικών έργων άρχισαν να περιορίζονται.
Η Κυρία Ντορεμί το πασίγνωστο μυθιστόρημα της Λιλίκας Νάκου, που η υπόθεσή του διαδραματίζεται στο Ρέθυμνο γυρίστηκε σε σήριαλ για την ΕΡΤ 1 το 1983 και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, για τον τρόπο που παρουσίαζε τους Κρητικούς γενικότερα και τους Ρεθεμνιώτες ειδικότερα. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στα μέσα Φεβρουαρίου ενώ σε ρεπορτάζ της Κρητικής Επιθεώρησης στις 24 Μαρτίου, η πρωταγωνίστρια της σειράς Ελένη Ανουσάκη που υποδύθηκε το ρόλος της Κατερίνας Μακρή (Κυρία Ντορεμί), μαζί με το σκηνοθέτη Νίκο Κουτελιδάκη, και άλλα 20 άτομα ηθοποιούς και τεχνικούς, κατέλυσαν στο ξενοδοχείο ΟΛΥΜΠΙΚ παραμένοντας για αρκετό διάστημα μέχρι την ολοκλήρωση των γυρισμάτων της σειράς. Πολλά από τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν και στην Αθήνα σε παλιά αρχοντικά σπίτια, διήρκεσαν 4 μήνες και ολοκληρώθηκαν το Σεπτέμβριο του 1983. Στα γυρίσματα που έγιναν στο Ρέθυμνο ήταν στο παλιό ενετικό λιμάνι μπροστά από τα γραφεία του Λιμενικού Ταμείου, στα στενά της παλιάς πόλης, στον Πλάτανο και στη Φορτέτζα, συμμετείχε επίσης και τμήμα του Ομίλου Βρακοφόρων με τον πρόεδρό του τον Γιάννη Σταυριδάκη. Το πρώτο και το πέμπτο επεισόδιο παρουσιάστηκαν σε ειδικές προβολές στη Θεσσαλονίκη για τους τηλεκριτικούς στα πλαίσια της ΔΕΘ, ενώ οι κριτικές που απέσπασε το σήριαλ ήταν εξαιρετικές. Η πρεμιέρα στην τηλεόραση έγινε την Κυριακή 16 Οκτωβρίου 1983 στις 20:10 το βράδυ και ολοκληρώθηκε σε 13 επεισόδια την Κυριακή 8 Ιανουαρίου 1984. Κέρδισε μεγάλη μερίδα του τηλεοπτικού κοινού και η Ελένη Ανουσάκη από τότε ταυτίστηκε με το ρόλο.
Η υπόθεση
Το σενάριο βασίστηκε στο μυθιστόρημα της Λιλίκας Νάκου με σημαντική διαφορά την εποχή που ξεκινάει η ιστορία. Η συγγραφέας τοποθετεί την έναρξη το 1938, όμως ο σεναριογράφος Γιάννης Κανδύλας προτίμησε στη διασκευή να τη μεταφέρει τρία χρόνια νωρίτερα το 1935, ώστε να καλυφθεί και η προμεταξική περίοδος. Ο βασικός χαρακτήρας της σειράς είναι η εκπαιδευτικός Κατερίνα Μακρή που εγκαταλείπει τη γενέτειρά της το Παρίσι για να έρθει στην Ελλάδα. Η πολιτική και κοινωνική κατάσταση που επικρατούσε την εκπλήσσει, και τα συναισθήματά της εναλλάσσονται καθώς συναντάει ποικίλες συμπεριφορές και νοοτροπίες. Ο διορισμός της στο Ρέθυμνο γίνεται αφορμή να γνωρίσει τη συντηρητικότητα της επαρχίας, και να διακινδυνεύσει τη σταδιοδρομία της και την υπόληψή της.
Η σειρά αποδίδει πιστά την ατμόσφαιρα και την ταραγμένη εποχή των μέσων της δεκαετίας του ’30, που οδήγησε στη δικτατορία του Μεταξά και μέσα από την ιστορία της Κατερίνας Μακρή παρουσιάζονται οι πολιτικές αναταραχές εκείνης της περιόδου, με τις συνεχείς εναλλαγές πρωθυπουργών και κυβερνήσεων. Παράλληλα ο τηλεθεατής παρακολουθεί και την εικόνα του τρόπου λειτουργίας των σχολείων, με την αυστηρότητα και τον περιορισμό των ελευθεριών των μαθητών, αλλά και την προπαγάνδα που υφίστατο ανάλογα με τις πολιτικές εξελίξεις.
Οι σφοδρές αντιδράσεις και οι αναμνήσεις μιας εποχής
Μετά τις προβολές των πρώτων επεισοδίων παρουσιάστηκαν έντονες αντιδράσεις μέσω δημοσιευμάτων στις τοπικές εφημερίδες που έκαναν λόγο για το διασυρμό του Ρεθύμνου στο σήριαλ. Συγκεκριμένα οι τοποθεσίες των γυρισμάτων – εκτός από το ενετικό λιμάνι, τα στενά της παλιάς πόλης και τη Φορτέτζα που είναι στο Ρέθυμνο - οι υπόλοιπες είναι εκτός Κρήτης. Στο άρθρο της Κρητικής Επιθεώρησης με τίτλο <<Ο διασυρμός του Ρεθέμνου>> τονίζεται η ευθύνη του δημοτικού συμβουλίου, και η θέση του απέναντι στο σήριαλ <<την τηλεοπτική διακωμώδηση και δυσφήμιση των Ρεθεμνιωτών>> όπως έγραφε το συγκεκριμένο άρθρο.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε ο Μανώλης Βογιατζάκης πρώην Λυκειάρχης στην Κρητική Επιθεώρηση και θυμόταν το Ρέθυμνο της δεκαετίας του 1930, πώς το περιγράφει η Λιλίκα Νάκου, μεταξύ άλλων τονίζει τα εξής <<Όσοι έχουν διαβάσει το βιβλίο διαπιστώνουν πως στο σήριαλ τα πράγματα παρουσιάζονται διαφορετικά>>. Σε γενικές γραμμές το Ρέθυμνο τα χρόνια εκείνα ήταν μια χρυσή εποχή. Η πολιτιστική και κοινωνική ζωή ήταν στο αποκορύφωμά της. <<Μόνο όσοι έζησαν εκείνη την εποχή, μπορούν να σας βεβαιώσουν ότι στο Ρέθυμνο υπήρχαν και θαυμάσια εστιατόρια, με εξαιρετική κουζίνα, αλλά και πολυτελή ζαχαροπλαστεία...γενικά η πόλη μας εκείνη την εποχή δεν άφηνε κανένα να πλήξει>>. Με άλλα λόγια το Ρέθυμνο συγκρίνοντας το μέσα από το βιβλίο και το σήριαλ και από τα λεγόμενα του συνεντευξιαζόμενου Βογιατζάκη δεν ταυτίζονται.
Και σε άλλο ρεπορτάζ των Ρεθεμνιώτικων Νέων ο Μανώλης Βογιατζάκης περιγράφει την Κυρία Ντορεμί (Λιλίκα Νάκου) ως <<μία κοπέλα γύρω στα 30... χωρίς να την πούμε άσχημη αλλά χωρίς να την πούμε και καλλονή>>. Ο Χρόνης Μπερνιδάκης στο ίδιο ρεπορτάζ αναφέρει <<Έζησε στο Ρέθυμνο και δίδασκε στο γυμνάσιο αρρένων και κάπου – κάπου και στο θηλέων… εντελώς ξένη από τα ήθη και τα έθιμα του Ρεθύμνου και δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί. Στο βιβλίο που εξέδωσε κατηγορεί το Ρέθυμνο και τους κατοίκους του ως ημιάγριους, όμως ο Πολύβιος Τσάκωνας της έγραφε ότι πλανάται οικτρά>>.Η Χρυσούλα Μπερνιδάκη ήταν 14 χρονών όταν η Κυρία Ντορεμί ήρθε στο Ρέθυμνο, ερχόταν στο σπίτι της οικογένειάς της και την φιλοξενούσαν… ήταν ένας άνθρωπος καλλιεργημένος, ήσυχος και καλός.
Ο βουλευτής Ρεθύμνου της Νέας Δημοκρατίας Γιάννης Κεφαλογιάννης τόνισε σε δήλωσή του την οργή και αγανάκτηση των Ρεθεμνιωτών και όλων των Κρητικών <<Παρά το έντονο διάβημά μου προς την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και την κατάθεση ακόμα και αίτησης ασφαλιστικών μέτρων για τη διακοπή του υβριστικού και συκοφαντικού αυτού για τον τόπο μας και τους ανθρώπους του έργο>>. Τελικά η υπόθεση του σήριαλ η Κυρία Ντορεμί εκδικάστηκε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών (Τμήμα Ασφαλιστικών Μέτρων), όπου ο Σύλλογος Ρεθυμνίων Αττικής Το Αρκάδι και άλλοι 5 πολίτες κατέθεσαν μήνυση στην ΕΡΤ 1 και στην παραγωγό εταιρεία. Η πρόταση του Προέδρου του Μονομελούς Πρωτοδικείου Μιχαλακέα σε επικοινωνία του με τον γενικό διευθυντή της ΕΡΤ 1 Γ. Ρωμαίο του πρότεινε στα προσεχή επεισόδια μέχρι την ολοκλήρωση της σειράς (η δίκη πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 1983, και η σειρά ολοκληρώθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1984), να υπάρχει δήλωση της ΕΡΤ 1 ότι δεν είχε την πρόθεση να θίξει τη λεβεντιά και την αξιοπρέπεια του κρητικού λαού. Η πρόταση έγινε δεκτή όμως οι συντελεστές αρνήθηκαν να τη συντάξουν, υποστηρίζοντας ότι η κίνησή τους θα ήταν παραδοχή τους ότι και χωρίς πρόθεση έθιξαν τους Ρεθεμνιώτες.
Η Ελένη Ανουσάκη το δήλωσε ως εξής: <<Αρνηθήκαμε να συντάξουμε τη δήλωση, γιατί αν το κάναμε θα ήταν σαν να παραδεχόμαστε ότι θίξαμε τους Ρεθεμνιώτες. Πράγμα όμως που ποτέ δεν είχαμε πρόθεση να το κάνουμε. Από τη δίκη διαπίστωσα τη μεγάλη αγάπη του κρητικού λαού, γιατί οι εκδηλώσεις συμπαράστασης από το δήμαρχο κ. Σκουλούδη μέχρι και την πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου κ. Ελένη Χουρδάκη ήταν συγκινητικές>>.
Επίλογος
Κλείνοντας το αφιέρωμά μας για την Κυρία Ντορεμί τη δασκάλα με το μουσικό παρατσούκλι αποτέλεσε μία ανάμνηση, εκείνοι που την έζησαν δεν ξέχασαν ποτέ τις ιδιοτροπίες της. Ήρθε από το Παρίσι όμως δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στο Ρέθυμνο, και ίσως αιτία να ήταν επειδή και για κακή της τύχη η ίδια στάθηκε σε κάποιο χρονικό διάστημα μόνη της να κρατήσει το τιμόνι της ζωής.
Γιώργος Λινοξυλάκης
Πηγές: Κρητική Επιθεώρηση
Ρεθεμνιώτικα Νέα
