ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
MENOY
ΑΠΟΨΕΙΣ

Η Κυριακή της Ορθοδοξίας

0

Η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής είναι ξεχωριστή και λαμπρή, παρά το κατανυκτικό κλίμα της περιόδου,  η Κυριακή αυτή είναι αφιερωμένη στην Ορθοδοξία, την ανόθευτη, αληθινή γνήσια Εκκλησία του Χριστού. Είναι αφιερωμένη στην ανάμνηση του κορυφαίου γεγονότος της εκκλησιαστικής ιστορίας, της αναστήλωσης των ιερών εικόνων που συνέβη το 843 μ.Χ. στο Βυζάντιο, χάρις στην μεγάλης και αποφασιστικής συμβολής της αυτοκράτειρας και μετέπειτα Αγίας Θεοδώρας, συζύγου του αυτοκράτορα Θεοφίλου  (840 – 843 μ.Χ.) καθώς και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μεθοδίου του ομολογητού.

 

Το χρονικό μιας εποχής – Η πληγή της εικονομαχίας

Για περισσότερο από έναν αιώνα η Εκκλησία συνταράχθηκε από τη λαίλαπα της εικονομαχίας. Όλα ξεκίνησαν το 726 μ.Χ. όταν ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ’ ο Ίσαυρος (717 – 741 μ.Χ.) πήρε την απόφαση να επιφέρει στο κράτος ριζικές μεταρρυθμίσεις. Μία εξ αυτών ήταν η απαγόρευση της προσκύνησης των ιερών εικόνων, με αφορμή ορισμένα ακραία φαινόμενα ειδωλολατρίας, πιστεύοντας ότι η χριστιανική πίστη παρέκλινε στην ειδωλολατρία. Ουσιαστικά όμως εξέφραζε δικές του ανεικονικές απόψεις, που ήταν επηρεασμένες από τις ανεικονικές θρησκείες την εβραϊκή και την ισλαμική. Η αναταραχή που επικράτησε ήταν μεγάλη. Η αυτοκρατορία χωρίστηκε σε δύο αντιμαχόμενες ομάδες, τους εικονομάχους και τους εικονολάτρες.

Ο όρος Εικονομαχία αναφέρεται στην θεολογική και πολιτική διαμάχη που ξέσπασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά το μεγαλύτερο μέρος του 8ου και το πρώτο μισό του 9ου αιώνα, αναφορικά (σε πρώτο επίπεδο) με τη λατρεία των χριστιανικών εικόνων. Η Εικονομαχία διαίρεσε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας σε Εικονομάχους (επίσης αναφερόμενους ως Εικονοκλάστες και Εικονολάτρες (επίσης αναφερόμενους ως Εικονόφιλους και Εικονόδουλους.

Οι λατρευτικές υπερβολές των πιστών σχετικά με τις εικόνες, τα ιερά σκεύη και τα λείψανα των αγίων και η μεγάλη επιρροή της Εκκλησίας και ιδιαίτερα των μοναχών, οδήγησαν το 726 τον αυτοκράτορα Λέοντα Γ΄ στην έκδοση διατάγματος με το οποίο αποδοκιμαζόταν η προσκύνηση των εικόνων ως ψευδολατρεία. Μέχρι το 741 που πέθανε, η πολιτική του υπήρξε μάλλον ήπια και οι διατάξεις του περί απαγόρευσης και αφαίρεσης των εικόνων φαίνεται ότι δεν εκτελούνταν επακριβώς. Ο γιος και διάδοχός του Κωνσταντίνος Ε΄ υπήρξε πολύ ορμητικότερος. Εξαπέλυσε απηνή διωγμό κατά των εικόνων και των μοναχών, και συγκάλεσε την σύνοδο της Ιερείας (754), κατά την οποία καταδικάστηκαν οι θρησκευτικές απεικονίσεις. Μοναχοί και μοναχές υποχρεώθηκαν σε γάμο και πολλές μονές κρατικοποιήθηκαν. Επί της βασιλείας του γιου του Λέοντα Δ΄ η εικονομαχική πολιτική συνεχίστηκε αλλά πολύ ηπιότερα. Μετά τον πρόωρο θάνατό του η εξουσία περιήλθε στην σύζυγό του και μητέρα του γιου του Κωνσταντίνου ΣΤ΄ Ειρήνη η οποία συνεκάλεσε την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια, που αναστήλωσε τις εικόνες. Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α´ που την ανέτρεψε, ακολούθησε ήπια εικονομαχική πολιτική αν και περιεπλάκη σε οξύτατη διαμάχη με τους άκρους εικονόφιλους. Ο γαμπρός του Μιχαήλ Α΄ παραδόθηκε ολοκληρωτικά στην μοναχική παράταξη.

Επί Λέοντος Ε΄ άρχισε με οξύτητα η δεύτερη φάση της Εικονομαχίας. Πιεζόμενος και από τον στρατό, ο αυτοκράτορας διέταξε την καθαίρεση των εικόνων και συγκάλεσε σύνοδο η οποία κατήργησε τις αποφάσεις της Ζ΄Οικουμενικής Συνόδου και αναγνώρισε αντ’ αυτής την σύνοδο της Ιερείας. Ο δολοφόνος και διάδοχός του Μιχαήλ Β´ τήρησε επαμφοτερίζουσα πολιτική, δυσαρεστώντας τους πάντες και αφήνοντας το θέμα σε εκκρεμότητα. Ο γιος και διάδοχος του Μιχαήλ Θεόφιλος αναδείχθηκε σε υπέρμαχο της Εικονομαχίας και οι απαγορεύσεις των εικόνων και οι διωγμοί των μοναχών επαναλήφθηκαν. Το 787 μ.Χ. συγκλήθηκε η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος που διατύπωσε με ακρίβεια την οφειλόμενη τιμή στις ιερές εικόνες. Μαζί επίσης διευκρινίστηκαν και άλλα δυσνόητα σημεία της Πίστεως, έτσι ώστε μέχρι σήμερα να έχουμε  την πλήρη αποκρυστάλλωση του ορθοδόξου δόγματος και να ομιλούμε για το θρίαμβο της Ορθοδοξίας.

Το τέλος της Εικονομαχίας επήλθε το 842, αμέσως μετά τον θάνατο του Θεόφιλου, με ενέργειες της χήρας του Θεοδώρας, που ασκούσε την εξουσία επ’ ονόματι του ανηλίκου Μιχαήλ Γ΄. Το κύρος της Ζ΄Οικουμενικής Συνόδου της Νικαίας ανορθώθηκε, οι εικόνες αναστηλώθηκαν, τα καταργηθέντα μοναστήρια ανασυστάθηκαν και τα εκκλησιαστικά και μοναστηριακά κτήματα αποδόθηκαν στις εκκλησίες και στις μονές.

Το τέλος της Εικονομαχίας σήμανε και το τέλος των οικονομικών και νομοθετικών μεταρρυθμίσεων που είχαν επιβληθεί από τους βασιλείς της και οι οποίες κρίνεται από πολλούς συγγραφείς ότι υπήρξαν ιδιαίτερα εποικοδομητικές. Το γεγονός εορτάσθηκε με την λιτάνευση των εικόνων μετά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας, και καθιερώθηκε από τότε να τελείται κάθε χρόνο τη συγκεκριμένη Κυριακή στους Ιερούς Ναούς και τα Μοναστήρια.

Η σημασία της εικόνας στην Ορθοδοξία και της εορτής

Η εικόνα στην Ορθοδοξία δεν αποτελεί αντικείμενο λατρείας, αλλά λειτουργεί αποκλειστικά ως μέσον τιμής του εικονιζόμενου προσώπου. Και πρώτος απ’ όλους ο Χριστός μπορεί να εικονισθεί, διότι έγινε άνθρωπος. Μάλιστα όποιος αρνείται τον εικονισμό του Χριστού αρνείται ουσιαστικά την ανθρώπινη φύση του. Οι Πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας, που αναδείχθηκαν μέσα από τη λαίλαπα εκείνης της εποχής, της εικονομαχίας, διατύπωσαν το ορθόδοξο δόγμα με προσοχή και ευλάβεια. Η προσκύνηση των εικόνων του Χριστού και των άλλων ιερών προσώπων δεν είναι ειδωλολατρία, όπως κατηγορούνταν από τους εικονομάχους, διότι η τιμή δεν απευθύνεται στην ύλη, αλλά στο εικονιζόμενο πρόσωπο, καθότι σύμφωνα με τον Μέγα Βασίλειο <<η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον  διαβαίνει>>  και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει <<Προσκυνούμεν δε ταις εικόσιν ου τη ύλη προσφέροντες την προσκύνησιν, αλλά δι’ αυτών τοις εν αυταίς εικονιζομένοις>>. Η ευλογία και η χάρη που λαμβάνει ο πιστός από την προσκύνηση των ιερών εικόνων δίνεται από το ζωντανό ιερό πρόσωπο και όχι από την ύλη της εικόνας.

Η εικόνα έχει τεράστια ποιμαντική χρησιμότητα. Μια εικόνα, όπως λέει και ο λαός ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις. Έτσι και στην εκκλησιαστική εικονογραφία οι πιστοί βοηθούνται να αναχθούν στις υψηλές πνευματικές θεωρίες και στο Θείο. Οι Πατέρες όρισαν  να εορτάζεται ο θρίαμβος του Ορθοδόξου δόγματος τη συγκεκριμένη Κυριακή όχι μόνο για τον εορτασμό του γεγονότος, αλλά και να τονιστεί στους πιστούς ότι ο πνευματικός αγώνας θα πρέπει να συνδυάζεται με την ορθή πίστη για να είναι πραγματικά αποτελεσματικός. Νηστεία και ασκητική ζωή έχουν και άλλες θρησκείες και αιρέσεις, και μάλιστα πολύ αυστηρότερους κανόνες άσκησης. Όμως αυτό δεν  σημαίνει ότι μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να σωθούν και να ενωθούν με το Θεό. Η σωτηρία είναι συνώνυμη με την αλήθεια, αντίθετα η πλάνη και το ψεύδος οδηγούν σε αδιέξοδα και εν τέλει στην απώλεια.

 

Γιώργος Λινοξυλάκης

Πηγές: www.saint.gr

Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια τόμος 9 εκδ. Αθήνα 1966

Οι φωτογραφίες προέρχονται από το διαδίκτυο

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ