ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΜΑΣ
ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
21. K E P A M E Σ
(Β΄ ΜΕΡΟΣ)
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
http://ret-anadromes.blogspot.com
Στον ένθερμο και διαπρύσιο κήρυκα της ελευθερίας,
Αντιστασιακό Μητροπολίτη Κρήτης,
Βασίλειο Μαρκάκη
• H παραθαλάσσια περιοχή τού Kεραμέ
επίκεντρο πολεμικού ανεφοδιασμού και μετακίνησης
άμαχου πληθυσμού και πολεμιστών κατά την Tουρκοκρατία
και τη γερμανική κατοχή
Kατά τη γερμανική κατοχή στο μοναστήρι τού Πρέβελη, στον Kεραμέ, Aγαλλιανό, Άγιο Iωάννη Aλωτό, αλλά και στα άλλα γειτονικά χωριά, έβρισκαν καταφύγιο και περίθαλψη πολυάριθμοι Άγγλοι, Aυστραλοί και Nεοζηλανδοί στρατιώτες, ενώ η παραθαλάσσια περιοχή των Λιγκρών και του Πύργου έγινε και πάλι το επίκεντρο πολεμικών επιχειρήσεων, αφού εκεί έκαναν, συχνά, προσεγγίσεις συμμαχικά πλοία και υποβρύχια, προκειμένου να εφοδιάζουν τον μαχόμενο πληθυσμό τής Kρήτης με τροφές και άλλα πολεμοφόδια.
Kαι με την ευκαιρία αυτήν κρίνουμε σκόπιμο να υπενθυμίσουμε ότι η παραλία των Λιγκρών και του Πύργου δε χρησιμοποιήθηκε προς ανεφοδιασμό και τροφοδοσία μόνο από τα συμμαχικά πλοία και υποβρύχια κατά τη γερμανική κατοχή, αλλά και παλιότερα, στα χρόνια της Tουρκοκρατίας, και μάλιστα κατά τα αιματηρά γεγονότα τής Mεγάλης Kρητικής Eπανάστασης.
Ήταν τότε που το περίφημο ταχύπλοο «Αρκάδι», το οποίο αγοράστηκε από τον Γ. Παπαγιάννη το έτος 1867, μετά τα δραματικά γεγονότα τού ομώνυμου Μοναστηριού – και του οποίου, μάλιστα, το ηρωικό όνομα το πλοίο προσέλαβε– έκανε αρκετά ταξίδια και σε αυτήν τη νότια παραθαλάσσια περιοχή τού νομού Ρεθύμνου.
Η θαλάσσια περιοχή ειδικά του Κεραμέ ήταν αρκετά προφυλαγμένη, ώστε να γίνεται με αρκετή ασφάλεια ο ανεφοδιασμός σε τρόφιμα και πολεμικό υλικό, καθώς και η επιβίβαση ή αποβίβαση των επιβατών– συνήθως γυναικόπαιδων– που παρελάμβανε το σκάφος από τη Γιαλιά, για να τα μεταφέρει σε ασφαλέστερα μέρη, στη Σύρο και το αντίθετο. Αλλά και γιατί η Ι. Μ. Πρέβελη– που βρίσκεται στην περιοχή αυτήν– αποτελούσε σπουδαίο επιχειρησιακό κέντρο του Κρητικού Αγώνα.
Στις 2 Απριλίου 1867 η Προσωρινή Κυβέρνηση έγραφε προς την Επιτροπή Σύρου, από το Ροδάκινο, ότι το Αρκάδι είχε καταπλεύσει, κατά το 6ο ταξίδι του, στο Γεροπόταμο του Πρέβελη. Μετά την εκφόρτωση και την αποβίβαση εκεί των ολίγων επιβατών και την επιβίβαση κάποιων άλλων έπλευσε στον όρμο κάτω από το χωριό Κεραμέ– δηλαδή στη θαλάσσια περιοχή των Λιγκρών– απ’ όπου παρέλαβε και άλλα γυναικόπαιδα. Tέλος, και σύμφωνα με τον Kων. Kριάρη, το θρυλικό τροχήλατο «Aρκάδι» κατά το τελευταίο μοιραίο ταξίδι του (KΓ’) στην πολύπαθη Kρήτη, την 4η Aυγούστου 1867, με ναύαρχό του τον περίφημο Kουρέντη, και στην απεγνωσμένη του προσπάθεια να αποφύγει το επερχόμενο τουρκικό σκάφος «Iντζεδίν», πραγματοποίησε, για λίγο, την τελευταία ιστορική προσέγγισή του στην παραλία του Πρέβελη, κοντά στην περιοχή των Λιγκρών και του Κεραμέ και, στη συνέχεια, για ακόμα περισσότερη ασφάλεια, κατέφυγε στα μετόπισθεν της νήσου Γαύδου.
Mια τέτοια προσέγγιση στο Γιαλοπόταμο του Kεραμέ έκανε και ο γενναίος Mυκωνιάτης πλοίαρχος καπετάν-Nικόλας Σουρμελής με το πλοίο του«Ένωσις» τον Iούλιο του 1868.
Aυτή, γενικά, υπήρξε η ιστορία τής περιοχής τού Kεραμέ κατά την τουρκοκρατία και τα τελευταία τού πρώτου μισού τού αιώνα μας χρόνια.
Με τέτοιες πράξεις ηρωισμού και αυτοθυσίας οι Κεραμιανοί βοήθησαν τους αγώνες τού έθνους για την ανάκτηση της πολυπόθητης λευτεριάς.
• Αγωνιστές τού χωριού
1. Γεώργιος Αρετάκης
2. Ιωάννης Καλαϊτζιδάκης
3. Ιωάννης Σ. Σπυριδάκης
4. Ιωάννης Σπυριδάκης
5. Πετράκης ή Καλογεράκης Μάρκος.
6. Μιχαήλ Ταταράκης
Ήταν από τους σπάνιους αγωνιστές τής πατρίδας, όπως βεβαιώνουν οι εκτιμητές τής περιφέρειας Κεραμέ και αγωνίστηκε το 1866 και το 1878. Το 1866, μάλιστα, ο Κορωναίος τού έδωσε τον βαθμό τού εκατοντάρχου, εξαιτίας της πολεμικής δραστηριότητάς του.
7. Αντώνιος Αντωνιουδάκης
8. Σπύρος Παπαδάκης
9. Νικ. Ταταράκης
10. Νικόλαος Σπυριδάκης
• Ενορία αγίου Παντελεήμονος Κεραμέ
Τα δύο χωριά Κεραμές και Αγαλλιανός αποτελούν, ανέκαθεν, μιαν ενορία με έδρα τον Κεραμέ και κεντρικό ναό αυτόν του Άγιου Παντελεήμονος.
Θελήσαμε να παρακολουθήσουμε τη διαδοχή των ιερέων τής ενορίας Κεραμέ κατά τους τελευταίους αιώνες. Όμως, λόγω της παντελούς ανυπαρξίας αρχείων στην ενορία περιοριστήκαμε στη ζώσα μαρτυρία των κατοίκων και του σημερινού ιερέα του χωριού, π. Κων. Πετυχάκη, οι οποίοι ενθυμούνται τρεις μόνο ιερείς που διακόνησαν στο χωριό και καλύπτουν ολόκληρο τον 20ο αιώνα, δηλαδή :
1)τον ιεροδιδάσκαλο και αγωνιστή Παύλο Κοπανάκη (1901-1959)
2)τον Δημήτριο Σαβ(β)οργιανάκη (1959-1962) και
3)τον π. Κωνσταντίνο Πετυχάκη (Σεπτ. 1962- Φεβρ. 2002)
4) τον π. Μιχαηλ Μαθιουδάκη (2002- σήμερα)
Στο Μοναχολόγιο της Ι. Μ. Πρέβελη (αύξων αριθμός 64) αναφέρεται ότι, κατά το έτος 1870, από το Μητροπολίτη Λάμπης και ΣφακίωνΠαϊσιο, χειροτονήθηκε εφημέριος στον Κεραμέ ο Κεραμιανός ιερομόναχος Μελέτιος Τσιριτάκης, ο οποίος, με εξαίρεση το χρονικό διάστημα ενός χρόνου- που έλειψε στα Ιεροσόλυμα στην Ι. Μονή τού Αγίου Σάββα- θα πρέπει, κατά την άποψή μας, να συνέχισε να είναι ο εφημέριος τού Kεραμέ και κατά το διάστημα μέχρι και το έτος 1895, που το Μοναστήρι του Πρέβελη τον είχε διορίσει ως ενοικιαστή τού Μετοχίου του στον Κεραμέ.
Στηριζόμενοι, επίσης, σε χειρόγραφη μαρτυρία τού έτους 1853 που κάνει λόγο για κάποιο παπα-Πέτρο, που χειροτονήθηκε, λέγει, ιερέας στις 22 Φεβρουάριου 1853 από τον επίσκοπο Διονύσιο[i], μπορούμε να επεκτείνουμε τον κατάλογο των ιερατευσάντων στην ενορία τού Κεραμέ μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα και να θεωρήσουμε αυτόν τον παπα- Πέτρο (1853-1870), ως τον προκάτοχο τού παραπάνω ιερομ. Μελετίου Τσιριτάκη στην ενορία τού Κεραμέ. Πέρα του έτους αυτού, 1853, τα αρχεία της Μητροπόλεως Σπηλίου και της Ι. Μ. Πρέβελη αδυνατούν να μας βοηθήσουν στην εντόπιση των ιερέων που χρημάτισαν εφημέριοι τής ενορίας τού Κεραμέ.
• Εκκλησίες τού χωριού
Βυζαντινές εκκλησίες τού χωριού, με τοιχογραφικό διάκοσμο, είναι:
1. ο άγιος Νικόλαος, ΝΔ του χωριού, με ίχνη τοιχογραφιών στους πλάγιους τοίχους τού ναού.
2. ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (Αϊ- Γιάννης ο Αλωτός), ΝΔ του χωριού, με ίχνη τοιχογραφιών έφιππων Αγίων και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, στον βόρειο τοίχο τού ναού.
3. ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος (Κάτω Αϊ- Γιάννης), νότια τού χωριού, με την Πλατυτέρα και ιεράρχες στην κόγχη τού ιερού και δυσδιάκριτα ίχνη τοιχογραφιών στον βόρειο τοίχο.
• Σχέσεις Ι. Μονής Πρέβελη και Κεραμέ
Αρκετά στενές σχέσεις είχε αναπτύξει ανέκαθεν ο Κεραμές με την Ι. Μονή Πρέβελη και αυτό λόγω της μικρής απόστασης, έξι περίπου χιλιόμετρα, που τα χωρίζει χωριό και Μοναστήρι. Πολλοί Κεραμιανοί κατέφευγαν εκεί ως μοναχοί, ενώ άλλοι εργάζονταν ως λαϊκοί στα ατέλειωτα κτήματα τού Πόδε (Πίσω) Μοναστηριού.
Στην περιοχή τού χωριού το Μοναστήρι διαθέτει πολλά χωράφια, τα περισσότερα ελαιώνες, με πεντακόσια- παλιότερα οκτακόσια- ελαιόδεντρα και μέση ετήσια παραγωγή ελαιολάδου περισσότερους από πεντακόσιους τόνους. Έτσι, η ετήσια παραγωγή ελαιολάδου από το Μοναστήρι υπερέβαινε κατά πολύ τη συνολική τού χωριού παραγωγή. Ακόμα, το μοναστήρι τού Πρέβελη διέθετε στον Κεραμέ μετόχι με δική του φάμπρικα (ελαιοτριβείο), με δυο ξύλινα χειροκίνητα ελαιοπιεστήρια, μια ελαιαποθήκη, ένα μαγειρείο, δυο κελιά, στάβλο και μια σιταποθήκη.
Οι Κεραμιανοί που μόνασαν στην Ι. Μονή Πρέβελη είναι αρκετοί, πράγμα που, επίσης, αποδεικνύει τις στενότατες διασυνδέσεις που, ανέκαθεν, υπήρχαν ανάμεσα στο χωριό και το Μοναστήρι. Αυτοί τους οποίους μπορέσαμε να διακριβώσουμε από το Μοναχολόγιο τής Ι. Μονής Πρέβελη είναι οι εξής:
1. Βασίλειος Μαρκάκης (1872-1950) αδελφός τής Ι. Μονής Πρέβελη και, στη συνέχεια, Επίσκοπος Αρκαδίας και Μητροπολίτης Κρήτης στο Ηράκλειο.
2. Παρθένιος Αντωνιουδάκης, αδελφός τής Ι. Μ. Πρέβελη, που διετέλεσε και ηγούμενος αυτής .
3. Ιερομόναχος Μελέτιος Τσιριτάκης
4. Ιερομόναχος Κλήμης Σπυριδάκης
5. Ιεροδιάκονος Πανάρετος Σαββοργινάκης
6. Μοναχός Καλλίνικος Περάκης
7. Μοναχός Μανασσής Νικολακάκης
8. Μοναχός Γερμανός Μαρκάκης
9. Μοναχός Ευμένιος Αλεβυζάκης
10. Νεόφυτος Σαββοργινάκης
11. Γνωστές, τέλος, είναι και οι σχέσεις τού αρχιμάστορα Μιχαήλ Σαββοργινάκη ή Σαββοργίνη, από τον Κεραμέ, με το μοναστήρι τού Πρέβελη, το οποίο τον χρησιμοποιούσε τακτικά στην ανοικοδόμηση των διαφόρων ναών και εξαρτημάτων τής Μονής.
[i] Πρόκειται, ασφαλώς, για το Μητροπολίτη Κρήτης Διονύσιο τον Βυζάντιο (17 Δεκ. 1850- 16 Νοεμβρ. 1856) από την Πρεσλάβα, ο οποίος, μετά από την παραίτησή του, κατά το έτος 1856, αποκαταστάθηκε στη Βοσνία
