Ο επισκέπτης μένει σε αγρόκτημα και ασχολείται με την αγροτική παραγωγή
Ο στόχος, τα κίνητρα και τα προβλήματα
Μία μορφή τουρισμού η οποία αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας είναι ο αγροτουρισμός. Πρόκειται για ειδική μορφή τουρισμού υπαίθρου κατά την οποία οι επισκέπτες μένουν σε αγρόκτημα και συμμετέχουν σε αγροτικές εργασίες. Σημείο αναφοράς των διακοπών σε ένα αγρόκτημα-ξενώνα είναι η άμεση επαφή του επισκέπτη με την αγροτική παραγωγή και το πολιτιστικό περιβάλλον των αγροτικών περιοχών, τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα και την παραδοσιακή κουζίνα.
Πέρα από την υποδοχή και τη φιλοξενία του επισκέπτη σε ένα περιβάλλον λιτό με τοπικό χαρακτήρα και όλες τις απαραίτητες ανέσεις, προβλέπεται και η ενεργή συμμετοχή του τουρίστα σε ένα σύνολο δραστηριοτήτων, όπως είναι:
- αγροτικές δραστηριότητες (συμμετοχή στις εργασίες)
- παρατήρηση οικοσυστήματος (πουλιών, πανίδας, χλωρίδας, επισκέψεις υγροβιότοπων)
- αθλήματα περιπέτειας (π.χ. ράφτινγκ, πεζοπορία)
- πολιτιστικές περιηγήσεις (επισκέψεις σε μοναστήρια, εκκλησίες, λαογραφία μουσεία, παραδοσιακούς οικισμούς, αρχαιολογικούς χώρους)
- διάφορα μαθήματα (μαθήματα αργαλειού, ελληνικών χορών, γαστρονομίας - ελληνικής κουζίνας, γευσιγνωσία, οινοποιεία, τοπικά προϊόντα)
Στόχος αγροτουρισμού
Ο αγροτουρισμός έχει ως στόχο τη δημιουργία θετικών κοινωνικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων και ανταποκρίνεται στην ανάγκη των αγροτών να αποκτήσουν συμπληρωματικό εισόδημα απασχολούμενοι με τον τομέα των υπηρεσιών καθώς και στην ανάγκη των κατοίκων των αστικών κέντρων να επιστρέψουν στη φύση. Παράλληλα, προσφέρει στον επισκέπτη την ευκαιρία να γνωρίσει τις αγροτικές περιοχές και ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την καθημερινή ζωή των κατοίκων, την πολιτιστική κληρονομιά κάθε περιοχής, με σεβασμό στο περιβάλλον και την παράδοση καθώς και τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή με τη φύση και τις δραστηριότητες της υπαίθρου.
Κίνητρα ύπαρξης και διάδοσης του αγροτουρισμού
Οικονομικά κίνητρα
Ο αγροτουρισμός χρησιμοποιείται ως τακτική για την αναζωογόνηση των τοπικών οικονομιών και τη διατήρηση των αγροτικών κοινωνιών και τοποθεσιών, παρέχοντας στους γαιοκτήμονες που αντιμετωπίζουν οικονομικές πιέσεις ένα διαφορετικό τρόπο απόκτησης επιπλέον εισοδήματος. Πολλές ιδιοκτησίες δεν είναι πλέον κατάλληλες για αποκλειστική γεωργική παραγωγή. Οι αγρότες προσαρμόστηκαν σε αυτό το γεγονός επεκτείνοντας την καλλιεργήσιμη γη τους, κάνοντας εντονότερη παραγωγή, εξειδικεύοντας τα σπαρτά ή τα ζώα τους, πουλώντας γη, δουλεύοντας σε μη αγροτικές εργασίες ή διαφοροποιώντας το εισόδημα του αγροκτήματός τους. Οι περισσότερες αγροτουριστικές επιχειρήσεις είναι οικογενειακές επιχειρήσεις σε οικογενειακά αγροκτήματα και επομένως ο αγροτουρισμός αναπτύσσεται με βάση την ανάπτυξη κέρδους.
Κοινωνικά κίνητρα
Ο αγροτουρισμός έχει και κοινωνικά κίνητρα. Για τα ταξιδιωτικά πρακτορεία ο αγροτουρισμός είναι ένα στοιχείο του τουρισμού, ένας πόλος έλξης για τους ταξιδιώτες της επαρχίας, αλλά αυτός δεν είναι πάντα ο τρόπος που τον αντιλαμβάνονται οι ταξιδιωτικοί πράκτορες. Οι παράγοντες που κινητοποιούν τους ιδιοκτήτες γης να ξεκινήσουν τουριστικές επιχειρήσεις έχουν μεγάλη οικονομική και κοινωνική σημασία και συχνά τίθενται ερωτήματα σχετικά με το αν οι νέες επιχειρήσεις ξεκινούν για τα χρήματα ή τη διασκέδαση και αν επιδοτεί τελικά ο τουρισμός τη γεωργία ή η γεωργία τον τουρισμό.
Τα προβλήματα του αγροτουρισμού
Ο αγροτουρισμός στην ουσία δεν αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου τουριστικού σχεδίου ή μιας αγροτικής αναπτυξιακής πολιτικής. Τα προγράμματα χρησιμοποιούνται ως μέσα για τη διανομή της οικονομική ενίσχυσης στους δικαιούχους και όχι ως εργαλεία ενός πραγματικού σχεδίου ή στρατηγικής. Αποτέλεσμα αυτών είναι να υπάρχει περιορισμένη συνεργασία ανάμεσα στις επιχειρήσεις μιας περιοχής. Η προώθηση των τουριστικών υπηρεσιών, των επιχειρησιακών συμβούλων και η διαχείριση των επιχειρησιακών μονάδων επαφίενται σε μικρής κλίμακας ιδιωτικές πρωτοβουλίες ή σε τοπικά πρακτορεία ανάπτυξης.
Το κύριο πρόβλημα, ωστόσο, έγκειται στο ότι ο αγροτουρισμός στην Ελλάδα δεν πληροί τις απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε να μεταβεί από τομέα του περιστασιακού εισοδήματος στο τομέα του οργανωμένου οικονομικού τουρισμού. Τα αγροτουριστικά προγράμματα στην Ελλάδα παρέχουν εισόδημα και συμπληρωματική εργασία στους αγρότες των λιγότερο ευνοούμενων περιοχών, προσφέροντας μια εναλλακτική λύση στην έλλειψη ευκαιριών που υφίστανται οι περισσότεροι κάτοικοι αγροτικών περιοχών της Ελλάδας.
Η συνεργασία με άλλες τοπικές επιχειρήσεις είναι περιορισμένη και γι’ αυτό το λόγο υπάρχει μικρή τοπική δικτύωση προς όφελος της αγροτικής ανάπτυξης, καθώς οι διάφορες μονάδες είτε ανταγωνίζονται η μία την άλλη, είτε ανταγωνίζονται το συμβατικό τουρισμό, είτε λειτουργούν απομονωμένα, χωρίς να έχουν μια πραγματική αίσθηση της έννοιας «κοινοί τοπικοί πόροι».
Αυτά τα προβλήματα δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη μιας διακριτής εναλλακτικής του συμβατικού τουρισμού στον αγροτουριστικό τομέα. Αντιθέτως, οι ιδιοκτήτες μονάδων προσπαθούν να αντιγράψουν και να ανταγωνιστούν άλλες συμβατικές μορφές τουρισμού, κυρίως το μαζικό τουρισμό.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί, πάντως, είναι πως μέσω του αγροτουρισμού προβάλλεται η πολιτιστική κληρονομιά και η μοναδικότητα της κάθε περιοχής και ταυτόχρονα αναπτύσσει την τοπική κοινωνία, συμβάλλει στη συνέχεια της παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων, διατηρεί τέχνες που διαφορετικά θα είχαν εξαφανισθεί, συμβάλλει στην αναβίωση εθίμων και παραδοσιακών εκδηλώσεων, στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, αποτελεί ένα μέσο επικοινωνίας των απομονωμένων περιοχών με τα μεγάλα αστικά κέντρα και προσφέρει νέες προοπτικές ζωής στους νέους των περιοχών αυτών. Για όλα αυτά τα οφέλη που δίνει σε μία χώρα ο αγροτουρισμός, θα πρέπει μέσω μιας μεγάλης ανακατασκευής του τομέα να αποτελέσει ένα μέσο αποτελεσματικής αναπτυξιακής στρατηγικής για τις λιγότερο ευνοημένες περιοχές της Ελλάδας, οι οποίες στη δύσκολη συγκυρία που διανύουμε το έχουν ανάγκη.
Επιμέλεια: Μαρία Ιερωνυμάκη
Πηγές: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
