Συνύπαρξη με κατακτητές, σημαντικές επαναστάσεις, πολιτικές κρίσεις, παραμονές «φίλιων» δυνάμεων ήταν μερικά από τα στοιχεία που χαρακτήρισαν την ιστορία της Κρήτης έως την τελική ένωσή της με την Ελλάδα το 1913. Στην εξέλιξη της τοπικής ιστορίας, λοιπόν, στο τέλος του 19ου αιώνα οι Ρώσοι, ως Μεγάλη Δύναμη, ανέλαβαν τη διοίκηση του Ρεθύμνου και για αρκετά χρόνια συνυπήρξαν με τους ντόπιους, αλλά και το τούρκικο στοιχείο. Το αποκαλούμενο «Ρώσικο ή Τσάρειο» Νοσοκομείο στην πόλη μας αποτέλεσε ένα από τα ευεργετικά αποτελέσματα της παραμονής των Ρώσων στην πόλη μας και μία σημαντικότατη πτυχή για την ιστορία της Σχολής Χωροφυλακής, το χώρο δηλαδή του πρώτου Δημοτικού Κήπου, όπου και έδρευσε.
Η εργασία που ακολουθεί αποτελεί τμήμα της εξαιρετικής εργασίας, που παρουσίασαν στο χώρο της Σχολής οι μαθητές της ΣΤ΄ τάξης του 5ου Δημοτικού Σχολείου Ρεθύμνου τον π. Ιούνιο, σε σχετική με την ιστορία του χώρου εκδήλωση, στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Υπενθυμίζουμε ότι το πρώτο μέρος της συνολικής αυτής εργασίας, που επιμελήθηκαν οι μικροί μαθητές και οι δάσκαλοί τους, Νίκος Δερεδάκης και Γιώργος Αντωνίου, είχε επίσης παρουσιαστεί στην εφημερίδα μας στο Φύλλο της 29ης Ιουνίου 2013 (βλ. σελ. 16-17 «Από την Τουρκοκρατία στην Ένωση»).
Το «Ρ» λοιπόν, την είχε κρατήσει στο αρχείο του, την ανέσυρε και σας την παρουσιάζει…
Η έλευση των Ρώσων στο Ρέθυμνο
Αμέσως μετά την άφιξη των Μεγάλων Δυνάμεων στην Κρήτη το 1897, ο ρώσικος στρατός ανέλαβε τη διοίκηση του Τμήματος του Ρεθύμνου υπό τις διαταγές του Συνταγματάρχη Θεόδωρου Ντε Χιοστάκ. Οι Ρώσοι, ως ομόδοξοι, έδειξαν πολλές φορές δείγματα συμπάθειας προς τους Ρεθεμνιώτες και μάλιστα, κατά την υπερδεκαετή παραμονή τους στον τόπο κατασκεύασαν πάμπολλα κοινωφελή έργα, όπως δρόμους, γέφυρες, το μητροπολιτικό μέγαρο και την καθολική εκκλησία.
Εξεύρεση οικοπέδου για νοσοκομείο
Από την πρώτη στιγμή που βρέθηκαν οι Ρώσοι στο Ρέθυμνο άρχισαν να αναζητούν οικόπεδο κατάλληλο για την ανέγερση νέου σύγχρονου Νοσοκομείου. Βρήκαν το χώρο του πρώτου Δημοτικού Κήπου του Ρεθύμνου. Το οικόπεδο το είχε πουλήσει έναντι συμβολικού τιμήματος στο δήμο Ρεθύμνου ο Σεΐχης Χασάν Μπαμπά το 1894, για να δημιουργηθεί ο πρώτος δημοτικός Κήπος της πόλης.
Στις 4 Ιανουαρίου 1898 ο υποπρόξενος της Ρωσίας στο Ρέθυμνο, Γεώργιος Ιωσήφ Χατζηγρηγοράκης, μαζί με το Ρώσο Διοικητή Θεόδωρο Ντε Χιοστάκ και το Δήμαρχο Γιουσούφ Αληγιαζιτζιδάκη επισκέπτονται το δημοτικό κήπο και κρίνουν να χτιστεί εκεί το νέο Νοσοκομείο της πόλης.
Η κατασκευή του Νοσοκομείου
Η κατασκευή του Νοσοκομείου άρχισε κατευθείαν και ολοκληρώθηκε το 1899. Το Νοσοκομείο του Ρεθύμνου ήταν το πιο σύγχρονο νοσηλευτικό ίδρυμα της Κρήτης εκείνη την εποχή. Είχε δυναμικότητα 25-30 κλίνες και χειρουργείο με στέγη από γυάλινα κεραμίδια, τεχνολογικό επίτευγμα για την εποχή. Πληρούσε όλες τις σύγχρονες προδιαγραφές της εποχής και ο εξοπλισμός του χειρουργείου προερχόταν από το Παρίσι. Το κόστος του ανήλθε σε 20.000 χρυσά φράγκα.
Τα εγκαίνια του Νοσοκομείου
Τα εγκαίνια έγιναν στις 6 Μαΐου 1899, ημέρα των γενεθλίων του Τσάρου Νικολάου του Β’, από τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης, Πρίγκιπα Γεώργιο. Ο Γενικός Πρόξενος της Ρωσίας παρέδωσε στον Πρίγκιπα Γεώργιο το δωρητήριο, με το οποίο ο Αυτοκράτορας της Ρωσίας δώρισε το νοσοκομείο στους κατοίκους του Νομού και ο Πρίγκιπας με τη σειρά του το έδωσε στο Δήμαρχο της πόλης Γιουσούφ Αλιγια(ζι)τζιδάκη.
Η λειτουργία του Νοσοκομείου
Πρώτος Διευθυντής του δημοτικού νοσοκομείου διετέλεσε ο Θεμιστοκλής Μοάτσος. Διευθυντής του Νοσοκομείου, επίσης, χρημάτισε και ο γιατρός Βασίλης Σπανδάγος. Τα επόμενα χρόνια έγινε στο ίδρυμα προσθήκη τμήματος «Κοινών Γυναικών» το 1902-1903. Η διάδοση των αφροδίσιων νοσημάτων, λόγω της παρουσίας μεγάλου αριθμού στρατιωτών, κυρίως Ρώσων, είχε αποβεί μεγάλο πρόβλημα για τη δημόσια υγεία της πόλης.
Την περίοδο της ανταλλαγής των πληθυσμών (1922), σημειώθηκαν ορισμένα κρούσματα μεταδοτικών ασθενειών, από το συνωστισμό των προσφύγων στους καταυλισμούς.
Τα προβλήματα του Νοσοκομείου
Το ίδιο διάστημα, λόγω των αδυναμιών και των ελλείψεων του Δημοτικού Νοσοκομείου, είχε τεθεί, ακόμα και θέμα ιδιωτικοποίησής του! Γνωστοί Ρεθεμνιώτες γιατροί, είχαν υποβάλλει αίτημα για την αγορά του Νοσοκομείου, αναλαμβάνοντας την υποχρέωση: α) τη ριζική ανακαίνισή του με δικά τους κεφάλαια, β) τη σχετική αποζημίωση του Δήμου και γ) την παραχώρηση ορισμένων κλινών σε άπορους Ρεθεμνιώτες. Το θέμα της ιδιωτικοποίησης του Νοσοκομείου τέθηκε σαν θέμα σε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, που όμως δεν εγκρίθηκε.
Νοσοκομείο Αμερικανίδων Γυναικών
Το 1922-1923 βρέθηκε στο Ρέθυμνο η ανθρωπιστική οργάνωση «Νοσοκομεία Αμερικανίδων γυναικών», με σκοπό την περίθαλψη των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής. Η συγκεκριμένη οργάνωση, αποτελούμενη από γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό, κατέλυσε στο δημοτικό νοσοκομείο Ρεθύμνου, του οποίου τη λειτουργία ανέλαβε εξ ολοκλήρου. Επικεφαλής της οργάνωσης ήταν η εθελόντρια γιατρός Εσθέρ Λαβτζόι, η οποία αγωνίστηκε με πάθος για τη συγκέντρωση χρημάτων στη χώρα της και την περίθαλψη προσφύγων στη χώρα μας.
Κατοχικά χρόνια
Το Δημοτικό Νοσοκομείο συνέχισε να λειτουργεί στον ίδιο χώρο μέχρι το 1941. Κατά τη Μάχη της Κρήτης χτυπήθηκε από γερμανικά αεροπλάνα, παρά τα εμφανή σήματα του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού που υπήρχαν στη στέγη του. Μετά την απελευθέρωση, το 1952, λειτούργησε ως Σανατόριο για να εγκατασταθεί σε αυτό, τελικά, η Σχολή Χωροφυλακής.
Στις 7 Ιουνίου 1941, λόγω της καταστροφής του Δημοτικού Νοσοκομείου, ο Γερμανός Διοικητής του Ρεθύμνου έδωσε διαταγή να δημιουργηθεί κρατικό Νοσοκομείο για τις ανάγκες των τραυματιών της Μάχης της Κρήτης καθώς και των κατοίκων του Ρεθύμνου. Έγινε αμέσως επίταξη της Κλινικής Μαρούλη και της κλινικής Φραγγεδάκη.
Μετακατοχικά χρόνια
Στις 23 Οκτωβρίου 1944, το Νοσοκομείο μεταφέρθηκε στο κτήριο του Ορφανοτροφείου (σημερινό Μουσικό Γυμνάσιο), όπου κατά τη διάρκεια της κατοχής λειτουργούσε το γερμανικό στρατιωτικό Νοσοκομείο. Το Νοσοκομείο διέθετε 70 κλίνες και καινούργιο χειρουργικό και υγειονομικό εξοπλισμό. Το Νοσοκομείο παρέμεινε σε αυτόν το χώρο για τα επόμενα δέκα, περίπου, χρόνια, συστεγαζόμενο με το Ορφανοτροφείο.
Το γυμναστήριο του Ρεθύμνου
Το Γυμναστήριο βρισκόταν βόρεια του Δημοτικού Νοσοκομείου, εκεί που σήμερα βρίσκεται ο προαύλιος χώρος της Σχολής Αστυνομίας.
Τα εγκαίνιά του έγιναν στις 23 Απριλίου 1900, ένα μόλις χρόνο μετά τα εγκαίνια του Νοσοκομείου.
Το Γυμναστήριο είχε υπόστεγο με διάφορα όργανα γυμναστικής, αποδυτήρια, μπάνια με ζεστό νερό και παλαίστρα με άμμο.
Συνέχισε να λειτουργεί μέχρι τις παραμονές του Β’ παγκοσμίου πολέμου, μέχρι που και αυτός ο χώρος δόθηκε για την εγκατάσταση της Σχολής Χωροφυλακής.
Scripta manent…
Είχαμε ξανασχολιάσει πόσο εκπληκτικό είναι σε λίγες σειρές και παραγράφους να περιγράφεται περιληπτικά μια ολόκληρη περίοδος ή η ιστορία συγκεκριμένου ζητήματος, όπως στην περίπτωση του Ρώσικου Νοσοκομείου παραπάνω. Κι αυτό, γιατί ένα αποτέλεσμα έρευνας μέσω της εφημερίδας μπορεί να μπει σε κάθε σπίτι, αποτελώντας μέρος του αρχειακού υλικού όσων συλλέγουν δημοσιεύματα σχετικά με την ιστορία του τόπου μας. Μια τέτοια προσπάθεια συνιστά στο τέλος μια επιβεβαίωση του scripta manent (σ. «τα γραπτά μένουν») και μια ηθική και ουσιαστική ανταμοιβή για το έντυπο, που μπορεί να το κάνει αυτό…
[gallery link="file" columns="2" orderby="title"]
