Με αφορμή την σημερινή ημέρα, 8 Φεβρουαρίου ημερομηνία θανάτου του αξέχαστου Νίκου Ξυλούρη, το παρόν άρθρο επικεντρώνεται σε μία σημαντική στιγμή και σταθμό στην καλλιτεχνική του πορεία μαζί με το Γιάννη Μαρκόπουλο, ο λόγος για τα Ριζίτικα που αποτελεί έναν θησαυρό της ελληνικής δισκογραφίας μέχρι σήμερα.
Ο δίσκος Ριζίτικα, έκανε γνωστό σε όλη την Ελλάδα το Νίκο Ξυλούρη που μέχρι τότε γνώριζε μόνο η Κρήτη και γενικά όσοι άκουγαν κρητικά τραγούδια. Κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1971, ο Ανωγειανός λυράρης κατέκτησε την πανελλήνια αναγνώριση και κατάφερε να γίνει εκφραστής των συναισθημάτων του λαού στα δύσκολα χρόνια της χούντας. Η αρχή για τη δημιουργία αυτού του δίσκου έγινε από τον τότε διευθυντή της Columbia Τάκη Λαμπρόπουλο, όταν ήρθε στην Κρήτη μαζί με το Νίκο Ξυλούρη, ο οποίος και τα ερμήνευσε και ο Λαμπρόπουλος ενθουσιάστηκε. Ο Ξυλούρης πρότεινε αμέσως τον Γιάννη Μαρκόπουλο ως μουσικό επιμελητή αυτής της δουλειάς, αλλά υπήρχε ένα πρόβλημα.
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος είχε συμβόλαιο σε άλλη εταιρεία την Ελλαδίσκ –Philips και ο Νίκος Ξυλούρης με την Columbia. Η λύση που βρέθηκε ήταν η εξής: Το φθινόπωρο του 1970 ο Ξυλούρης θα συμμετείχε στο Χρονικό του Γιάννη Μαρκόπουλου με ειδική παραχώρηση της εταιρείας του, με τον όρο ότι κάτι αντίστοιχο θα συνέβαινε και με τον Μαρκόπουλο στα Ριζίτικα. Ένα άλλο εμπόδιο εμφανίστηκε στη συνέχεια κι αυτό δεν ήταν άλλο από τη λογοκρισία της Χούντας, αφού η επιτροπή θεώρησε ότι τα περισσότερα από τα ριζίτικα έκρυβαν πολιτικό και αντιστασιακό μήνυμα και κυρίως η Ξαστεριά. Η προσωπική παρέμβαση του Λαμπρόπουλου όμως ούτως ώστε να πειστεί η επιτροπή λογοκρισίας, ότι πρόκειται για τραγούδια που τραγουδήθηκαν πριν από πάρα πολλά χρόνια έδωσε την άδεια να περάσουν στη δισκογραφία.
Έτσι, τον Μάιο του 1971 ξεκίνησε η ηχογράφηση των ριζίτικων τραγουδιών της Κρήτης, με μια ερμηνεία συγκλονιστική από έναν άνθρωπο που τα είχε στο αίμα του και τα τραγουδούσε από μικρό παιδί. Σήμα κατατεθέν του δίσκου έγινε και παραμένει μέχρι σήμερα το Πότε θα κάνει Ξαστεριά, το οποίο δέθηκε άρρηκτα με τον αγώνα εναντίον της δικτατορίας κι αναγορεύθηκε σε σύμβολό του. Δεν είναι τυχαίο ότι το τραγούδησαν οι φοιτητές τις μέρες της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, και ο ίδιος ο Ξυλούρης μαζί τους, συνέπεια όλων αυτών ο Αρχάγγελος της Κρήτης μπήκε στη μαύρη λίστα από την οποία δεν βγήκε παρά μόνο μετά τον πρόωρο θάνατό του στις 8 Φεβρουαρίου 1980. Πασίγνωστα έγιναν και τα υπόλοιπα τραγούδια Αγρίμια κι αγριμάκια μου, Ο Διγενής, Κόσμε χρυσέ, Μάνα κι αν έλθουν οι φίλοι μου και γενικά όλα τα τραγούδια σε μεγάλο βαθμό πέρασαν στο ευρύ κοινό και βγήκαν από τα στενά όρια της Κρήτης που ήταν μέχρι τότε.
Πέντε χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 1976 η γαλλική ακαδημία Charles Cross βράβευσε τα Ριζίτικα στον τομέα της διεθνούς λαϊκής μουσικής κάτι που συνέβη για πρώτη φορά τότε σε ελληνικό δίσκο.
Ο δίσκος κυκλοφόρησε μ’ ένα πλούσιο ένθετο σε κίτρινο φόντο, με φωτογραφίες και βιογραφικά του Μαρκόπουλου και του Ξυλούρη, σημειώσεις του συνθέτη στο στούντιο κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων που έγιναν από το Μάιο μέχρι τον Ιούλιο του 1971 και μια τοιχογραφία από τη Μονή Κουτλουμουσίου στο Άγιο Όρος.
Γιώργος Λινοξυλάκης
Πηγές: www.aca.gr
www.el.wikipedia.org
