ΤΟΥ ΜΑΝΟΥΣΟΥ ΚΛΑΔΟΥ
Σε ένα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος αρχαιολογικό χώρο αναδεικνύεται η παράκτια περιοχή στο Καλό Χωράφι Σισών, στον Δήμο Μυλοποτάμου, όπου η αρχαιολογική σκαπάνη συνεχίζει να αποκαλύπτει νέα στοιχεία της τοπικής ιστορίας. Στις αρχές του περασμένου Αυγούστου, ολοκληρώθηκε η τελευταία κατ’ έτος ανασκαφική περίοδος της Μινωικής Εγκατάστασης, διάρκειας έξι εβδομάδων, με τους αρχαιολόγους να έχουν φέρει στο φως καινούργια τμήματα του οικισμού και ευρήματα που σηματοδοτούν την σημαντικότητα της ανασκαφής.
Έτσι, ολοκληρώθηκε η πρώτη πενταετία του ερευνητικού προγράμματος, υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου Αναστασίας Τζιγκουνάκη, Διευθύντριας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου και κατατέθηκε ο σχετικός φάκελος στην Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ για την εισαγωγή του θέματος στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για την κατά νόμο γνωμοδότηση για την έγκριση της επόμενης πενταετίας του ερευνητικού προγράμματος 2018-2022.
Μιλώντα στην εφημερίδα μας, η κ. Τζιγκουνάκη τόνισε, ότι στην παρούσα χρονική στιγμή έχει συντηρηθεί, καταγραφεί και φωτογραφηθεί το μεγαλύτερο μέρος πληθώρας ευρημάτων και προχωρά η μελέτη τους, ενώ ήδη εκτίθενται στην Προσωρινή Έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου ευρήματα από την συγκεκριμένη ανασκαφή.
Η συστηματική ανασκαφική έρευνα γίνεται με χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κρήτης βάσει Προγραμματικών Συμβάσεων, καθώς και ενίσχυση του Ιδρύματος Ψύχα και του Ινστιτούτου Αιγιακής Προϊστορίας (INSTAP). Η συμμετοχή της Περιφέρειας Κρήτης είναι καθοριστική για την έρευνα αυτή που θα ενισχύσει τη γνώση μας για το παρελθόν, θα προβάλει το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα και μακροπρόθεσμα θα συμβάλει στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας μέσα από την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου, με απώτερο στόχο ένα ευρύ δίκτυο επισκέψιμων χώρων και μνημείων στον βόρειο άξονα.
ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Η θέση είχε εντοπιστεί αρχικά από τον συντηρητή Αρχαιοτήτων Λασιθίου Κωστή Νικάκη τη δεκαετία του 1980 και ακολούθως την δεκαετία του 2000 από την αρχαιολόγο Κατερίνα Αθανασάκη του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Πρόκειται για θέση που εντάσσεται στη βόρεια ακτογραμμή Ρεθύμνου, όπου εντοπίζεται σειρά μινωικών παράκτιων εγκαταστάσεων, όπως στο Πανόρμο, στην Παναγία του Χάρακα, στην Κατεβατή και τους Πέρα Γαλήνους.
Η αρχαιολογική θέση στο Καλό Χωράφι αφορά σε εκτεταμένη μινωική παραθαλάσσια εγκατάσταση επί λόφου και εκτείνεται έως την παραλία, ενώ ένα εγκάρσιο τμήμα της έχει δυστυχώς καταστραφεί από ανθρώπινη παρέμβαση στο παρελθόν.
Μιλώντας για τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, η επικεφαλής της επιστημονικής ερευνητικής ομάδας, αρχαιολόγος κ. Αναστασία Τζιγκουνάκη, δήλωσε στην εφημερίδα μας τα εξής: «Συμπερασματικά, από τα έως τώρα δεδομένα, φαίνεται ότι οι ανασκαμμένοι, ολικώς ή μερικώς, δεκατρείς χώροι εκτεταμένου συγκροτήματος, φαίνεται να χρονολογούνται κατά την Μεσομινωική ΙΙΙ - Υστερομινωική Ι περίοδο (κατά προσέγγιση 1700-1580 π.Χ.). Κατά την περίοδο μετάβασης δηλαδή από τα παλαιά στα νέα μινωικά ανάκτορα και κατά την αρχή της νεοανακτορικής περιόδου του Μινωικού Πολιτισμού. Οι ανασκαμμένοι έως τώρα χώροι έχουν έκταση περίπου 330 τ.μ. και φαίνεται να ανήκουν σε ένα οικοδομικό συγκρότημα, με ενότητες που συνδέονται μεταξύ τους με διαδρόμους.
Η εύρεση τμημάτων ελαφρόπετρας σε όλους σχεδόν τους ανασκαμμένους χώρους του συγκροτήματος της ΜΜΙΙΙ-ΥΜΙ περιόδου είναι μια ένδειξη θαλάσσιου σεισμικού κύματος έως την κορυφή του χαμηλού αυτού λόφου.
Σε ορισμένους τουλάχιστον χώρους της ΜΜΙΙΙ-ΥΜΙ περιόδου υπήρχε δεύτερος όροφος και σε αυτούς ενδεχομένως υπήρχε ιερό ή γίνονταν τελετουργίες, βάσει των ευρημάτων.»
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον φέρουν τα αντικείμενα που έχουν βρεθεί κατά την ανασκαφή, μεταξύ των οποίων φέτος περιλαμβάνεται μια αγνύθα, δηλαδή εξάρτημα αργαλειού, Κυπρομινωικής γραφής, που βρέθηκε φέτος και θεωρείται ιδιαίτερης σημαντικότητας. Χαρακτηριστικά η κ. Τζιγκουνάκη, περιγράφει τα εξής: «Κωνικό κύπελλο με σημείο Γραμμικής Α γραφής, εύρημα του 2014, καθώς και αγνύθα με εγχάρακτο σημείο της Κυπρομινωικής γραφής (σύμβολο ΤΕ), εύρημα της φετινής ανασκαφικής περιόδου, υποδηλώνουν την σπουδαιότητα της μινωικής εγκατάστασης καθώς και την έμμεση ή άμεση σχέση της με την Κύπρο. Κινητικότητα προϊόντων υποδηλώνει και η αποκάλυψη κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο ενσφράγιστων αγγείων καθώς και λίθινης φακοειδούς σφραγίδας με παράσταση αιγάγρου.»
Η κ. Τζιγκουνάκη σημειώνει, ότι «οι ισόγειοι - ημιυπόγειοι χώροι που έχουν έως τώρα αποκαλυφθεί είναι μικρών σχετικά διαστάσεων. Για την κατασκευή τους είχε χρησιμοποιηθεί τοπικός σχιστόλιθος και ασβεστόλιθος και κατά τόπους πηλόπλινθοι, πεσμένοι κυρίως από τους ανώτερους ορόφους. Οι χώροι ακολουθούσαν το φυσικό ανάγλυφο, χρησιμοποιούσαν και ενσωμάτωναν στην κατασκευή το φυσικό βράχο και είχαν προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ και ΝΔ-ΒΑ. Κάποιοι από τους χώρους είχαν τοιχογραφίες. Διατηρούνται ίχνη μπλε, κόκκινου, γαλάζιου, κίτρινου και μαύρου χρώματος και διακρίνονται ήδη πριν την συντήρηση, ταινίες και πιθανά άνθη.
Επί των ερειπίων της μεταβατικής και νεοανακτορικής περιόδου κατασκευάστηκε κτίσμα της μετανακτορικής περιόδου, ίσως Υστερομινωικά ΙΙΙ Β (κατά προσέγγιση 1.300-1.200 π.Χ.), με ισχυρούς τοίχους προσανατολισμού Β-Ν και Α-Δ, με κινητά στοιχεία ιερού χαρακτήρα, όπως χέρι ειδωλίου θεάς με υψωμένα χέρια, αντίστοιχα με αυτά που εκτίθενται στην Προσωρινή Έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου και προέρχονται από το Παγκαλοχώρι, τα Σακτούρια και τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου.»
Καμμένη δοκός που αποκαλύφθηκε το 2017 και προέρχεται είτε από την οροφή είτε από αργαλειό, δεδομένου ότι σε γειτνίαση βρεθήκαν το 2016 τρία υφαντικά βάρη, που τώρα εκτίθενται στην Προσωρινή Έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου
Τμήμα τοιχογραφίας
Αγνύθα με σημείο ΤΕ της Κυπρομινωικής γραφής
Η θέση Καλοχωραφίτη εμφανίζεται στους χάρτες του Boschini 1651 και Coronelli 1692, 1696, ενώ μικρός ενετικός ναός των 318 Θεοφόρων Πατέρων, που φέρει στην είσοδο οικόσημο των Καλλεργών, σε κοντινή απόσταση, ο οποίος αναστηλώθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου το 2014 με τη συνδρομή της Μονής Βοσάκου και της οικογένειας Χνάρη, φέρει εγχάρακτη ημερομηνία 1658 στην είσοδο της τελευταίας κατασκευαστικής του φάσης. Ένα δεύτερο οικόσημο των Καλλεργών, της πρώτης κατασκευαστικής φάσης του ναού, βρέθηκε σε δεύτερη χρήση.
