Το Ρουσσοσπίτι ένα όμορφο γραφικό χωριό, βρίσκεται 6 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο, σε μια τοποθεσία με μοναδική θέα προς την πόλη, είναι Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Ρεθύμνου με πληθυσμό 569 κατοίκους.
Ιστορία του χωριού
Σύμφωνα με την παράδοση υπάρχουν δύο εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του χωριού, η πρώτη λέει ότι οφείλεται σ’ ένα σπίτι που είχε βαφτεί <<ρούσσο>> δηλαδή κόκκινο. Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι προέρχεται από μια Ρωσίδα (Ρούσα) αρχόντισσα που είχε εγκατασταθεί εκεί, εξαιτίας του υγιεινού κλίματος για ανάρρωση, όπως της είχαν συστήσει οι γιατροί. Της άρεσε όμως και παρέμεινε και μετά το τέλος της ανάρρωσής της, έχτισε ένα μεγάλο σπίτι όπου υπάρχει και το οικόσημό της κι έτσι το χωριό ονομάστηκε Ρουσσοσπίτι. Από διάφορα θυρώματα, προσόψεις κατοκιών, κρήνες, αρχοντικά κ.ά. κτίρια πιθανολογείται ότι ιδρύθηκε επί Ενετοκρατίας, το 1577 στην πρώτη καταγραφή είχε 157 κατοίκους με το ίδιο όνομα Ρουσοσπίτι, το 1659 σε τουρκική απογραφή ως Ρουσιοσπίτι με 24 σπίτια. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κατοικήθηκε από αγάδες, ενώ το 1881 ανήκε στο Δήμο Χρωμοναστηρίου με 240 κατοίκους (184 Χριστιανοί και 56 Μουσουλμάνοι). Το 1900 υπαγόταν στο Δήμο Βρυσιναίων με πληθυσμό 221 κατοίκους, το 1920 ήταν έδρα αγροτικού δήμου και από το 1928 ήταν έδρα κοινότητας για 70 χρόνια μέχρι το 1998.
Το Ρουσσοσπίτι όπως γράφτηκε παραπάνω χτίστηκε γύρω στο 12ο – 13ο αιώνα επί Ενετοκρατίας, κι αυτό μαρτυρείται από τα διάφορα κτίρια, βρύσες, προσόψεις και κτίσματα με γόνδολες και δελφίνια. Σ’ ένα εντυπωσιακό ενετικό σπίτι με πρόσοψη ένα καράβι με δύο κατάρτια, είχε εγκατασταθεί ο Τούρκος πασάς Χάτζαλης, και ο πληθυσμός του χωριού την εποχή εκείνη ήταν στην πλειοψηφία μουσουλμάνοι κι ελάχιστοι χριστιανοί. Στις 14 Απριλίου 1822 στην τοποθεσία Πέταλο σε μάχη οι Τούρκοι σκότωσαν 110 Κρητικούς και πιάστηκε αιχμάλωτος ο Γάλλος φιλέλληνας Βαλέστρα που θανατώθηκε με αποκεφαλισμό και ακρωτηριασμό του δεξιού του χεριού. Στην Επανάσταση του 1866 πριν το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου στις 29 Αυγούστου στην περιοχή του Ρουσσοσπιτίου, έγινε μεγάλη μάχη με επικεφαλής τον παπα – Μαρουλιανό και τον Διογένη Μοσχοβίτη που σκοτώθηκε. Οι Τούρκοι έκαψαν το Ρουσσοσπίτι και οι κάτοικοι που γλίτωσαν έφυγαν στην ηπειρωτική Ελλάδα, το 1870 επέστρεψαν και το χωριό ξαναχτίστηκε. Σε επόμενη μάχη που διεξήχθη στις 22 Απριλίου 1867 σκοτώθηκε ο Κωστής Ακουμιανός και τραυματίστηκε ο Πάνος Κορωναίος. Για δεύτερη φορά οι Ρουσσοσπιτιανοί ξενιτεύονται το 1896 για να γλιτώσουν από τη μανία των Τούρκων. Εκείνοι που έπιασαν οι Τούρκοι μετά από παρέμβαση του Επισκόπου Ρεθύμνης Διονυσίου και δύο συγχωριανών τους γλύτωσαν το θάνατο. Η παλιά ενοριακή εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου καταστράφηκε και οι Τούρκοι τη μετέτρεψαν σε καφενείο. Το 1898 οι κάτοικοι επέστρεψαν οριστικά στο χωριό και το ξανάχτισαν με πρωτομάστορα το Γιώργο Δασκαλάκη, που κατασκεύασε το 1890 το Τούρκικο Σχολείο, το καμπαναριό της Μητρόπολης, και το μιναρέ Νερατζέ και επέκτεινε δυτικά την εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Ρουσσοσπίτι. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, οι Ρουσσοσπιτιανοί συμμετείχαν σ’ όλους του αγώνες της Πατρίδας και στην Αντίσταση (1941 – 1944).
Εκκλησίες του χωριού
Εισόδια της Θεοτόκου ( 21 Νοεμβρίου)
Ήταν ο παλιός ενοριακός ναός και το πρώτο νεκροταφείο του χωριού. Χτίστηκε το 12ο – 13ο αιώνα, οι Τούρκοι κατέστρεψαν εκτός από το εσωτερικό του ναού και τις τοιχογραφίες των Αγίων βγάζοντάς τους τα μάτια, και το 1896 τη μετέτρεψαν σε καφενείο.
Αγία Παρασκευή (26 Ιουλίου)
Η σημερινή ενορία του Ρουσσοσπιτίου και προστάτιδά του, ο ναός χτίστηκε το 1905. Όπως μαρτυρείται ο πλούσιος Τουρκοκρητικός Αλή Εφέντης Τσιτσεκάκις που είχε στην κατοχή του το ναό της Αγίας Βαρβάρας στο Ρέθυμνο, έχοντάς τον μετατρέψει σε χαμάμ ενώ το 1885 την πούλησε στους Χριστιανούς και πρόσφερε μετά από αίτημα αρκετά ναπολεόνια για το χτίσιμό της. Ο ναός έχει αφιερώματα του 1922 και εικόνες του 1940 και την ημέρα της γιορτής κάθε χρόνο στις 26 Ιουλίου γίνεται μεγάλο πανηγύρι στο χωριό.
Άγιος Ονούφριος (12 Ιουνίου)
Σπηλαιώδη εκκλησία και αξιοθέατο του χωριού μέσα σε βράχο, απ’ όπου στάζει νερό (αγίασμα) τους καλοκαιρινούς μήνες που συγκεντρώνεται σε μία λεκάνη που είναι πάντα γεμάτη και ποτέ δεν ξεχειλίζει. Στο χώρο του ναού υπάρχει ξύλινο κιβώτιο με οστά, που είχαν βρεθεί στη σπηλιά και ανήκουν σε κάποιον ασκητή – μοναχό που ζούσε εκεί.
Ιερά Μονή Παναγίας Χαλεβή (15 Αυγούστου)
Μετόχι του Μοναστηριού της Αγίας Ειρήνης και Σταυροπηγιακή Μονή ανατολικά του Ρουσσοσπιτίου. Χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα ενώ η ονομασία οφείλεται στον ιδρυτή μοναχό Χαλεβή. Ήταν πλούσια Μονή με μεγάλη αδελφότητα 30 μοναχούς, είχε σχολείο και χωράφια και 3500 ελαιόδεντρα όμως το 1900 διαλύθηκε, ενώ το 1935 περιήλθε στο εφεδρικό ταμείο με τις περιουσίες της να διανέμονται σε εφεδροπολεμιστές και ακτήμονες, σήμερα σώζεται μόνο ο ναός της.
Άγιο Πνεύμα (Κορυφή Βρύσινα)
Χτισμένο στην κορυφή του Βρύσινα με μαγευτική θέα σε υψόμετρο 858 μ. υποδέχεται κάθε χρόνο στην εορτή του Αγίου Πνεύματος πάρα πολλούς προσκυνητές. Στην αρχαιότητα υπήρχε μινωικό ιερό που χρονολογείτε από το 19ο αιώνα π.Χ. και πιθανολογείτε ότι ήταν χτισμένο στο σημείο που είναι σήμερα κτισμένο το εκκλησάκι. Το ιερό ήταν βωμός της θεάς Άρτεμης.
Σπήλαιο Λυγερής
Νοτιοδυτικά του χωριού σε απόσταση 500 μέτρα, υπάρχει το σπήλαιο της Λυγερής γεμάτο από σταλαγμίτες και σταλακτίτες. Σύμφωνα με την παράδοση τ’ όνομα του σπηλαίου, οφείλεται σε μία λυγερή δηλαδή ψιλή και λεπτή κοπέλα που πέθανε στο σπήλαιο. Σύμφωνα με μία δεύτερη εκδοχή το σπήλαιο ήταν ιδιοκτησία της κοπέλας που την αποκαλούσαν Λυγερή και συνελήφθη από τους Τούρκους, αλλαξοπίστησε και στάλθηκε σκλάβα σε χαρέμι της Ανατολής. Αποτέλεσε σε δύσκολες εποχές καταφύγιο των κατοίκων της περιοχής από τους εχθρούς. Επίσης άλλα σπήλαια που υπάρχουν στην περιοχή είναι ο Μεγάλος Σπήλιος, του Αγίου Ονουφρίου και του Αγίου Αντωνίου.
Γιώργος Λινοξυλάκης
Πηγές: www.roussospiti.gr
Λευτέρη Κρυοβρυσανάκη, Ρεθυμνογνωσία εκδ. Γραφοτεχνική Ρέθυμνο 2017
Οι φωτογραφίες προέρχονται από την ιστοσελίδα www.roussospiti.gr
