Α’
Η προχθεσινή συνέντευξη του Ρεθεμνιώτη Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Κωστή Σπανουδάκη σχετικά με το πρόβλημα στέγης που αντιμετωπίζουν οι φοιτητές, και όχι μόνο φυσικά, έθεσε τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων, τον οποίο είχαν σημειώσει αλλεπάλληλες αναφορές του τοπικού Τύπου. Είναι αναντίρρητο ότι λείπουν σπίτια από το Ρέθυμνο και ότι κάθε χρόνο θα λείπουν περισσότερα, καθώς νέοι κάτοικοι, προσωρινοί ή μόνιμοι, προστίθενται σταθερά, μέχρι τώρα τουλάχιστον, ενώ ελάχιστες νέες οικοδομές κτίζονται ως συνέπεια του ισχύοντος οικονομικού πλαισίου.
Εκτιμώ ότι οι προοπτικές δεν είναι φωτεινές. Η Οικοδομή και όχι η Παραγωγή ήταν η ατμομηχανή που ρυμουλκούσε το τρένο της Οικονομίας και κινιόταν και μάλιστα με ταχύτητα που δημιουργούσε ψευδαισθήσεις αυτόνομης δυναμικής. Τώρα που η ατμομηχανή ξέμεινε από καύσιμα, η Οικονομία σέρνεται ασθμαίνοντας. Και δεν είναι ορατές ενδείξεις ότι το οικονομικό κλίμα θα γίνει ηπιότερο, ώστε οι επενδύσεις σε νέες πολυκατοικίες να γίνουν ελκυστικές και η Οικοδομή να επαναλειτουργήσει σε γνώριμους ρυθμούς. Όποιος θέλει ας το προσδοκά, αλλά άποψή μου είναι ότι πρακτικότερο είναι να σταματήσουν οι ψευδαισθήσεις και η απατηλή μεταμφίεση των επιθυμιών σε ελπίδες.
Η συνέντευξη του Ρεθεμνιώτη Αντιπρύτανη, καλώς εννοούμενη, εμπεριέχει ένα σοβαρότατο και σαφές μήνυμα: Η προϊούσα ένταση της κρίσης στέγης είναι φυσικό να επηρεάσει αρνητικά τις προτιμήσεις των φοιτητών και να ανακόψει τη ροή τους προς την πόλη μας, γιατί λίγοι μπορούν να πληρώνουν υπέρογκα ενοίκια και κανείς δεν πηγαίνει να μείνει σε κοτέτσι. Αυτό σημαίνει ότι το Πανεπιστήμιο στην πόλη μας είναι δυνατόν, αν όχι πιθανόν, να μπει μελλοντικά σε τροχιά σταδιακής ατροφίας και να περιοριστεί η εισροή ανθρώπων, δηλαδή η αντίστοιχη αιμοδοσία της τοπικής Οικονομίας.
Όμως δεν πρέπει να λησμονείται ότι το Πανεπιστήμιο υπήρξε ο ένας από τους δυο πυλώνες, στους οποίους, σύμφωνα με τον προγραμματισμό του Δήμου που έχω δημοσιεύσει, στηρίχθηκε η οικονομική και η γενικότερη ανάπτυξη του Ρεθύμνου, ο άλλος είναι ο Τουρισμός. Και ο συνδυασμός αυτός (Πανεπιστήμιο – Τουρισμός) πέτυχε λαμπρά αποτελέσματα, έδωσε σύγχρονη δυναμική στο Ρέθυμνο. Ενδεχόμενη, λοιπόν ατροφία του Πανεπιστημίου προσανατολίζει τις οικονομικές προσδοκίες του τόπου σε ένα μόνο πεδίο, τον Τουρισμό, ένα είδος μονοκαλλιέργειας, το οποίο όσο προσοδοφόρο και αν είναι, δεν εγγυάται την αειφορία της Οικονομίας Είναι ευπαθές προϊόν και υπόκεινται στις αρνητικές επιδράσεις πλείστων ανεξέλεγκτων παραγόντων, εσωτερικών και διεθνών, και μάλιστα σε μια περίοδο γενικότερης αναταραχής και απρόβλεπτων ιστορικών εξελίξεων. Δεν θεωρώ ότι η διάθεση δωματίων αποκλειστικά σε τουρίστες και ο αποκλεισμός των φοιτητών είναι η πιο ευφυής επιλογή. Παρακαλώ, ας μη θεωρηθεί ότι επιχειρώ να επηρεάσω κανένα, αλλά σκέπτομαι ότι στη Δυτική Ευρώπη πόλεις ολόκληρες και μεγαλύτερες από το Ρέθυμνο ζουν κυριολεκτικά από τα Πανεπιστήμιά τους χωρίς να απεμπολούν και τον Τουρισμό. Και εύχομαι να μη φτάσουμε σε δεδομένα παραπλήσια με αυτά της δεκαετίας του 1950, όταν οι μαθητές ήσαν περιζήτητοι στα περισσότερα ρεθεμνιώτικα σπίτια για τα εφόδια που τους έστελναν από τα χωριά οι γονείς τους, οπότε οι ένοικοι φοιτητές θα εκτιμούνται ως εύρημα.
Ο συνδυασμός Πανεπιστήμιο – Τουρισμός, που οδήγησε τη Ρεθεμνιώτικη Οικονομία από τον Πρωτογενή και Δευτερογενή στον Τριτογενή Τομέα, αποδείχτηκε σωστός και πρέπει να μην ατονήσει.
Το 1972 έγραφα στο βασικό Υπόμνημα που έπεισε τον Στυλιανό Παττακό ότι το Πανεπιστήμιο Κρήτης πρέπει να ιδρυθεί στο Ρέθυμνο τα εξής για τη στέγαση των φοιτητών:
«Η κατοικία των φοιτητών εις το Ρέθυμνον δεν θα αποτελέση επίσης πρόβλημα, δια τους κάτωθι λόγους:
- Εν μέρος των φοιτητών θέλει στεγασθεί εις επί τούτω ανεγερθησόμενα οικήματα εντός της ευρείας ζώνης του Πανεπιστημιακού χώρου.
- Το υπόλοιπον, το οποίον υπολογίζεται ότι θα είναι και το μεγαλύτερον, δύναται να στεγασθή εις την πόλιν. Επί πλέον των συνήθων δυνατοτήτων υφίσταται και η ακόλουθος: Κατά το τρέχον έτος με την ενθάρρυνσιν του ΕΟΤ ανεπτύχθησαν εις την πόλιν 1000 και πλέον κλίναι, κατανεμημέναι εις δίκλινα ιδιωτικά δωμάτια άριστα εξωπλισμένα. Εφ’ όσον υπάρξη συνέχισις της ενθαρρύνσεως και ανάλογος προγραμματισμός, είναι απολύτως εφικτή η εντός διαστήματος 3 έως 5 ετών ανάπτυξις όσων νέων κλινών απαιτηθούν, του αυτού τύπου, μέχρι και πέραν του αριθμού των 6-7.000, χρησιμοποιουμένης κατ’ εξοχήν της παλαιάς Ενετικής πόλεως.
Ο αριθμός των κατοικιών εις την παλαιάν πόλιν ανέρχεται εις 2.500 περίπου και εις την νέαν πόλιν υπερβαίνει τας 2.000, εις δε τον Χρηματικόν Κατάλογον Τελών Καθαριότητος και Φωτισμού του Δήμου φέρονται χρεωμένοι 13.000 και πλέον χώροι, πλήρως, μερικώς ή διόλου χρησιμοποιούμενοι. Η τοιαύτη λύσις εμφανίζει δύο ουσιώδη πλεονεκτήματα:
- Δύναται να συνδυασθή προς το πρόγραμμα διατηρήσεως, αναδείξεως και αξιοποιήσεως της Ενετικής πόλεως, κατά τα πορίσματα της εκπονουμένης ήδη σχετικής μελέτης.
- Δημιουργεί συμπληρωματική σχέσιν προς το πρόγραμμα τουριστικής αναπτύξεως της πόλεως, δοθέντος ότι τα δωμάτια αυτά δύνανται κατά μεν τους 2-3 μήνας των θερινών διακοπών του Πανεπιστημίου να καλύπτουν την αιχμήν της τουριστικής κινήσεως της πόλεως, κατά δε τους λοιπούς 9-10 μήνας να στεγάζουν φοιτητάς. Ούτω καλύπτεται και πλήρης ενιαύσιος κύκλος πληρότητος αυτών.
- Αι λοιπαί ανάγκαι εις χώρους εστιάσεως και αναψυχής θέλουν καλυφθεί δια των υφισταμένων και προγραμματιζομένων στοιχείων σταδιακώς, κατά τον ρυθμόν αυξήσεως του αριθμού των φοιτητών».
Αυτά έγραφα το 1972, πριν από 46 χρόνια, και τα προσυπογράφω και σήμερα ως γενική κατεύθυνση της ρεθεμνιώτικης Οικονομίας. Στο επόμενο Σημείωμα περιλαμβάνονται πιο συγκεκριμένα στοιχεία.
