Μια υποχρέωση του Ρεθύμνου απέναντι στην εκπαιδευτική του ιστορία έρχεται να καλύψει η εκδήλωση του προσεχούς Σαββάτου 13 Οκτωβρίου, που θα πραγματοποιηθεί στις 7.00 μ.μ. στα πλαίσια των Ημερών Ρεθύμνου 2018. Η εκδήλωση διοργανώνεται σε συνεργασία με το Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης, στην οδό Τσουδερών, μπροστά στο «Pepi Boutique Hotel», στις εγκαταστάσεις του οποίου περιλαμβάνεται το αναπαλαιωμένο παλιό διδακτήριο. Όσοι συμμετέχοντες προσέλθουν από τις 6.00 μ.μ. μέχρι την ώρα έναρξης, θα έχουν τη δυνατότητα να το επισκεφθούν, σε μικρές ομάδες. Σε περίπτωση κακοκαιρίας η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την ίδια ώρα στο «Σπίτι του Πολιτισμού».
Ο τίτλος της εκδήλωσης είναι Μια βραδιά στο Σχολείο της κυρίας Αμαλίας. Πρόκειται, βέβαια, για το δημοτικό σχολείο της Αμαλίας Μανουσάκη-Ζαννιδάκη με το προσαρτημένο νηπιαγωγείο του. Το σχολείο αυτό αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του Ρεθύμνου της περιόδου 1899-1965, περισσότερο εξαιτίας των μεθόδων που εφάρμοσε, που εμπνέονταν από τα παιδαγωγικά συστήματα του Φρειδερίκου Φρέμπελ και της Μαρίας Μοντεσόρι.
Η εκδήλωση θα ξεκινήσει με την εισήγηση -με παράλληλη προβολή εικόνων- του υπογραφόμενου «Ιδιωτικόν Σχολείον Η Αθηνά: Εξήντα χρόνια στην πρωτοπορία της ρεθεμνιώτικης στοιχειώδους εκπαίδευσης». Στη συνέχεια η Κατερίνα Τσακάλη-Δομαζάκη θα διαβάσει ένα σημαντικό σχετικό κείμενο από τη σειρά άρθρων του Κώστα Μαμαλάκη «Σαν επίλογος. Από της μεγάλες ώρες του Ρεθύμνου». Θα ακολουθήσει η αφήγηση των εμπειριών που αποκόμισε από το σχολείο η μαθήτριά του, συνταξιούχος καθηγήτρια, Εύα Περπυράκη, και η ακρόαση ηχογραφημένων εντυπώσεων νηπιαγωγών και διδασκαλισσών που το υπηρέτησαν. Στο τελείωμα της εκδήλωσης οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να πάρουν το μικρόφωνο και να καταθέσουν της δικές της αναμνήσεις.
Παρακάτω θα επιχειρήσουμε να συνθέσουμε μια σύντομη χρονολογική γραμμή του Σχολείου, με τη βοήθεια φωτογραφιών που έχουμε συγκεντρώσει αλλά και άλλων που 15 ευγενικοί Ρεθεμνιώτες, που διετέλεσαν μαθητές και εκπαιδευτικοί του, έθεσαν υπόψη μας για τις ανάγκες της εκδήλωσης. Πρόκειται για τους Κωστή Δασκαλάκη, Γιάννη Δρανδάκη, Γιώργο Εκκεκάκη, Ασπασία Θωμαδάκη, Κωστή Καλλέργη, Θωμά Κρεβετζάκη, Γιώργο Λιονή, Πέτρο Μακρυδάκη, Ελευθερία Μανιουδάκη-Σταυρουλάκη, Χάρη Παπαδάκη, Εύα Περπυράκη, Ανδρέα Σμαραγδάκη, Ευριδίκη Κούνουπα-Τζιράκη, Τάκη Φραντζεσκάκη, τις αδελφές Μπούμπα και Γιολάντα Χατζηγρηγόρη και όσους άλλους είναι πιθανόν να μη θυμάμαι αυτή τη στιγμή.
Η Αμαλία Μανουσάκη, διευθύντρια του νηπιαγωγείου Ρεθύμνης, φωτογραφίζεται καθισμένη τιμητικά δίπλα στον Πρίγκιπα Γεώργιο κατά την επίσκεψή του στο Ρέθυμνο το έτος 1899. Το νηπιαγωγείο της τελούσε υπό την προστασία της βασίλισσας των Ελλήνων Όλγας και χρηματοδοτούνταν από τις Ρωσικές αρχές Κατοχής.
Αγγελία επαναλειτουργίας του νηπιαγωγείου Μανουσάκη, μετά την μετατροπή του από δημόσιο σε ιδιωτικό. Η αγγελία δημοσιεύτηκε στην «Κρητική Εφημερίδα» τον Σεπτέμβριο του 1901. Από το 1906 δίπλα στο νηπιαγωγείο ξεκίνησαν να λειτουργούν και τάξεις δημοτικού σχολείου.
Το δεύτερο κτήριο που στέγασε το εκπαιδευτήριο από το έτος 1908 μέχρι το 1965. Μέχρι τότε χρησιμοποιούνταν ως λέσχη των Ρώσων αξιωματικών. Ως πρώτο διδακτήριο του Σχολείου είχε χρησιμοποιηθεί η γνωστή μας κατοικία της Μαρίας Τσιριμονάκη, στη σημερινή οδό Δασκαλογιάννη.
Φωτογραφία των νηπίων του Σχολείου το έτος 1911. Κρατούν τα λεγόμενα «φρεβελιανά δώρα». Τρίτος από αριστερά διακρίνεται ο Παντελής Πρεβελάκης, δίπλα στον μεγαλύτερο αδελφό του Νίκο, που τον κρατάει προστατευτικά από τα χέρια.
Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1931, η Αμαλία Μανουσάκη-Ζαννιδάκη, σε προχωρημένη πια ηλικία, φωτογραφίζεται ανάμεσα στα μαθητούδια της, τα οποία φορούν την αγαπημένη ναυτική στολή του Σχολείου.
Δύο χρόνια πριν την είσοδο της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τίποτα δεν προμηνύει τα επερχόμενα δεινά στον κήπο του Σχολείου «Αθηνά», όπου οι 57 μαθητές και μαθήτριές του φωτογραφίζονται δύο μήνες πριν από το κλείσιμο του σχολικού έτους.
Ο Β΄ Πόλεμος και ο Εμφύλιος είναι πια πίσω, αφού βρισκόμαστε στο έτος 1951. Η κυρία Αμαλία έχει πεθάνει τέσσερα χρόνια πριν. Τέσσερις δασκάλες του τετραθέσιου Σχολείου, μαζί με τη νηπιαγωγό, ποζάρουν με τα μαθητούδια τους, που δεν έχουν όμως την πολυτέλεια να φορούν ομοιόμορφη στολή. Στα δεξιά τους διακρίνεται η χαρακτηριστική σκάλα του διδακτηρίου.
Το έτος 1956 η οικονομική και κοινωνική κατάσταση έχει αρχίσει να εξομαλύνεται και αυτό αντικατοπτρίζεται και στην εμφάνιση των μαθητών, μερικοί από τους οποίους δεν βρίσκονται πια στη ζωή.
Ένα χρόνο αργότερα η Ευγενία Ζαμπετάκη φωτογραφίζεται στις γυμναστικές επιδείξεις του Σχολείου στον περίβολο της Σχολής Χωροφυλακής με τα μαθητούδια της, ντυμένα και πάλι ομοιόμορφα, με το διακριτικό Α [=Αθηνά] του Σχολείου να στολίζει το στήθος τους.
Το τέλος του «Ιδιωτικού Σχολείου Η Αθηνά» είναι πια πολύ κοντά αλλά οι μαθητές του κρατούν περήφανοι τη σημαία του, παρελαύνοντας στη Λεωφόρο Παύλου Κουντουριώτη. Όπως περήφανοι είναι και οι σημερινοί Ρεθεμνιώτες της τρίτης ηλικίας, που είχαν την ευκαιρία να καθίσουν στα θρανία του, να παίξουν στον κήπο του και να πάρουν μέρος στις ατελείωτες θεατρικές του παραστάσεις.
Γιατί το «Σχολείο της Κυρίας Αμαλίας», όπως καθιερώθηκε να αναφέρεται, δεν ήταν σαν κάποια άλλα ιδιωτικά σχολεία, που προορίζονταν για μαθητές που «δεν έπαιρναν τα γράμματα». Ήταν ένα σχολείο για όσες οικογένειες αποζητούσαν μια καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά τους και οι οποίες έκοβαν τα περίσσια έξοδα προκειμένου να εξοικονομήσουν τα απαραίτητα δίδακτρα: 80 δραχμές το μήνα για το Νηπιαγωγείο, 90 για τα πρωτάκια, 100 για τις τρεις επόμενες τάξεις και 125 για τους τελειόφοιτους. Το κόστος για τους επαρχιώτες γονείς ήταν ασφαλώς πολύ μεγαλύτερο, αφού τα τέκνα τους είχαν τη δυνατότητα να φοιτούν ως οικότροφα στο Σχολείο. Όμως το όφελος ήταν οπωσδήποτε ανυπολόγιστο, όπως θα το εκφράσουν, πιστεύουμε, οι απόφοιτοί του το προσεχές Σάββατο στην εκδήλωση που ετοιμάζουμε.
