«Το φοβερό τροχαίο δεν με έκανε να φοβηθώ το τιμόνι, με έκανε όμως να το σεβαστώ και κυρίως να σέβομαι τις συνθήκες οδήγησης», ήταν το μήνυμα με αποδέκτες όλους μας του παραολυμπιονίκη κολύμβησης Γιάννη Κωστάκη. Ο ίδιος επέζησε, αλλά καθηλώθηκε σε αναπηρικό αμαξίδιο σε ηλικία μόλις 18 ετών. Σήμερα ο ίδιος οδηγεί, ενώ έχει διαπρέψει στην κολύμβηση, αποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχουν αξεπέραστα εμπόδια. Η προσωπική του εμπειρία έγινε σκληρό μάθημα, ωστόσο ο ίδιος τονίζει ότι δεν χρειάζεται να προηγηθεί το πάθημα. Πρέπει αυτό το μάθημα ζωής να γίνεται ως «πρωτεύον» στα σχολεία και να αποκτούν τα παιδιά συνείδηση και γνώση των κανόνων οδικής συμπεριφοράς από τα θρανία, ωστόσο η διδασκαλία της οδικής αγωγής στα σχολεία αποτελεί πρόσφατο «απόκτημα» στη χώρα μας. Μπορεί να έχουν γίνει κάποια δειλά βήματα, καθίσταται σαφές όμως ότι ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς. Συγκρίνοντας, μάλιστα, με την υπόλοιπη Ευρώπη διαπιστώνει κάποιος ότι υπάρχει σημαντική «ημετέρα» υστέρηση.
Πάντως, σε αντίθεση με τους κανονισμούς ασφάλειας οχημάτων και οδικών αξόνων, η Ε.Ε. δεν έχει θεσπίσει ενιαίους κανόνες για την εκπαίδευση στην οδική ασφάλεια. Τυπικά, μπορεί μόνο να αναλαμβάνει δράσεις που προάγουν ή συντονίζουν τις ενέργειες των κρατών-μελών προς αυτή την κατεύθυνση αλλά δεν έχει θεσπίσει ενιαίο πλαίσιο, γεγονός που εξηγεί γιατί παρατηρούνται τόσο μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των χωρών όσον αφορά τα μέτρα για την οδική ασφάλεια σε επίπεδο εκπαίδευσης. Ετσι, η κάθε χώρα είναι αρμόδια να θεσπίσει τα μέτρα που εκείνη θεωρεί απαραίτητα, με αποτέλεσμα να επαφίεται στην ευαισθησία του νομοθέτη η εισαγωγή και το επίπεδο της οδικής αγωγής στα σχολεία.
Κυριότερος και πιο ακριβής δείκτης αποτελεσματικότητας της οδικής αγωγής είναι η καταγραφή των θυμάτων τροχαίων. Ενας στους 13 θανάτους νηπίων έως ενός έτους στην Ευρώπη είναι αποτέλεσμα τροχαίου ατυχήματος. Τα ποσοστά και εδώ διαφέρουν από χώρα σε χώρα, με το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Σουηδία να καταγράφουν 4% των θανάτων από τροχαία σε βρέφη κάτω του ενός έτους ενώ η Λετονία 14% και η Κροατία και η Φινλανδία 13%. Κατά μέσο όρο χάνουν τη ζωή τους 16 παιδιά ετησίως (έως 17 ετών) ανά εκατομμύριο κατοίκους στην Ε.Ε., με την Ελλάδα να ανεβάζει τον εν λόγω δείκτη στα 17 παιδιά ανά εκατομμύριο κατοίκων.
Η οδική αγωγή μπορεί να διδάσκεται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, ωστόσο δεν αποτελεί υποχρέωση βάσει νόμου για 12 κράτη-μέλη. Στην πλειονότητα των χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, η οδική ασφάλεια διδάσκεται υποχρεωτικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ σε 15 κράτη η οδική αγωγή εντάσσεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και σε 14 από το νηπιαγωγείο! Σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν υπάρχει υποχρέωση διδασκαλίας της οδικής αγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Στην πλειονότητα των χωρών υπεύθυνος για την οδική αγωγή είναι το υπουργείο Παιδείας, ενώ σε ορισμένες χώρες η ευθύνη βαρύνει το υπουργείο Μεταφορών, την τροχαία και σε τρεις χώρες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα αρμόδιος φορέας είναι το υπουργείο Παιδείας το οποίο αναλαμβάνει την πιστοποίηση της διδακτέας ύλης, την οποία όμως συγκεντρώνει το υπουργείο Μεταφορών. Η ύλη είναι αναρτημένη σε ειδική ιστοσελίδα από την οποία μπορούν οι εκπαιδευτικοί να προμηθευτούν το υλικό. Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας ΙΟΑΣ «Πάνος Μυλωνάς» έχει σημαντική εμπλοκή όσον αφορά τα επιμορφωτικά σεμινάρια. Η εκπαίδευση, μάλιστα, των δασκάλων ή καθηγητών που θα διδάξουν τα εν λόγω μαθήματα δεν είναι οργανωμένη σε πολλές χώρες. Σε ορισμένες εξαρτάται από την παιδαγωγική σχολή στην οποία έχει φοιτήσει ο εκπαιδευτικός. Στην Ελλάδα διεξάγονται μη υποχρεωτικά σεμινάρια, όπως και στην Πορτογαλία, τα οποία βασίζονται στην πρακτική άλλων ευρωπαϊκών χωρών και έχουν χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά προγράμματα.
Η «e-Drive Academy»
Βασικό εκπαιδευτικό εργαλείο για τη διδασκαλία του μαθήματος στην Ελλάδα αποτελεί το υλικό της διαδικτυακής πύλης (portal) «e-Drive Academy» που απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς. Πρόκειται για ηλεκτρονική πλατφόρμα που δημιούργησε το επιστημονικό προσωπικό της Διεύθυνσης Οδικής Κυκλοφορίας και Ασφάλειας της Γενικής Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού και Οδικής Ασφάλειας του υπουργείου Υποδομών με συγχρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. Τα μέλη της επιστημονικής ομάδας του «e-Drive Academy» έχουν αναλάβει και το έργο της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, οι οποίοι στη συνέχεια θα μεταφέρουν στη σχολική αίθουσα τη γνώση που θα αποκομίσουν. Σημειώνεται ότι το εκπαιδευτικό υλικό της πλατφόρμας του «e-Drive Academy» έχει λάβει παιδαγωγική καταλληλότητα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής του υπουργείου Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων. Η επιμόρφωση των δασκάλων έχει ήδη ξεκινήσει σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα, ενώ επεκτείνεται σταδιακά και σε άλλες πόλεις της περιφέρειας.
