Η καταστροφή στην Παναγία των Παρισίων ήταν μια πικρή υπενθύμιση: Τα μνημεία, όσο θωρακισμένα κι αν είναι, πάντα θα υπάρχει το περιθώριο για λάθος, κακή εκτίμηση, παράλειψη ή και δολιοφθορά, που θα μπορεί είτε να τους ανοίξει πληγές είτε να τα καταστρέψει ολοσχερώς. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ο ανθρώπινος παράγοντας είναι μάλλον η μικρότερη απειλή για την πολιτιστική κληρονομιά σε σύγκριση με την κλιματική αλλαγή που διεθνώς προκαλεί μεγάλη ανησυχία και προβληματισμό. Σε όλο τον κόσμο οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι τα μνημεία είναι ευάλωτα και τα επόμενα χρόνια τα φυσικά φαινόμενα θα γίνονται ακόμη πιο ακραία.
Στην Ελλάδα όλοι θυμόμαστε τις φωτιές του 2007 στην Ηλεία, που απείλησαν τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας, την Αρχαία Μεσσήνη και τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπισε εξαιτίας πλημμυρικών φαινομένων, την Πύλο όπου η πυρκαγιά του περασμένου καλοκαιριού λόγω των έντονων ανέμων απείλησε τα τείχη του φρουρίου. Πόσο θωρακισμένη είναι μια χώρα όπως η Ελλάδα, με τόσο σημαντικό πολιτιστικό πλούτο εν υπαίθρω;
«Πολλοί σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι βρίσκονται σε ρίσκο, καθώς είναι κοντά σε δάση ή και ανοιχτούς χώρους με ξηρή βλάστηση. Προφανώς και πρέπει να υπάρχει ασπίδα προστασίας», λέει στην «Κ» η Ευαγγελία Τσάρτσου, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος, που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα της προστασίας των μνημείων σε ανοιχτούς χώρους.
«Υπάρχουν χρήματα»
«Η κλιματική αλλαγή βρίσκεται στη ζωή μας και η χώρα μας έχει επηρεαστεί σημαντικά», επισημαίνει. «Το μόνο που δεν θέλω να ακούω από τους υπουργούς Πολιτισμού είναι ότι δεν υπάρχουν χρήματα για πρόληψη. Υπάρχουν χρήματα. Πλέον σε όλες τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει περάσει οριζόντια η αντίληψη για την ανάγκη προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς από τις φυσικές καταστροφές. Αυτό στην πράξη μεταφράζεται σε ευρωπαϊκά προγράμματα που χρηματοδοτούν δράσεις για πρόληψη και αποκατάσταση. Διότι και η αποκατάσταση είναι μέρος της πρόληψης. Γιατί λ.χ. εάν δεν γίνει σωστή δουλειά στα φυσικά οικοσυστήματα ή στα δάση όταν καίγονται, στο μέλλον θα προκύψουν ξανά τα ίδια προβλήματα».
Στην Ελλάδα τις περισσότερες φορές η συζήτηση για την πρόληψη γίνεται κατόπιν... καταστροφής. «Δυστυχώς. Πολύ φοβάμαι ότι δεν υπάρχει σωστή ενημέρωση στους αρμόδιους φορείς ώστε να υποβάλουν προτάσεις για να χρηματοδοτηθούν δράσεις προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς», λέει η κ. Τσάρτσου. Επιπλέον, υπάρχει το γνωστό πρόβλημα της επικοινωνίας και του συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών, σε περιφερειακό αλλά και σε κεντρικό επίπεδο. Ας μην ξεχνάμε βέβαια και την κρίση. Σε πολλές περιπτώσεις έγινε μείωση προσωπικού, με αποτέλεσμα οι υπάλληλοι να μην προλαβαίνουν ή και να μην ενδιαφέρονται και τόσο πολύ –να το πούμε κι αυτό– να υποβάλουν όλα αυτά τα προγράμματα, για τα οποία χρειάζονται σοβαρή δουλειά και χρόνος».
Μια χαρτογράφηση ρίσκου σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, σημεία υψηλής επισκεψιμότητας, είναι απαραίτητη. Η ανάγκη για πρόληψη, προστασία, σωστή διαχείριση, είναι πλέον επιτακτική.
