Το χωριό αυτό δεν το συναντάμε σε καμία από τις απογραφές που έγιναν από τους Βενετούς ή τις πρώτες που πραγματοποιήθηκαν από τους Τούρκους. Πρώτη φορά το συναντούμε μετά την θέσπιση των δήμων στην Κρήτη και συγκεκριμένα στην απογραφή του 1881, οπότε ο οικισμός ανήκε στον Δήμο Γαράζου και είχε 17 κατοίκους. Ακολούθως, καταγράφεται το 1900 στον ίδιο δήμο με 18 κατοίκους και το 1920 με 18 και το 1928 πάλι με 18 μόνιμους κατοίκους.
Η επίσημη κατάργηση του οικισμού έγινε με διάταγμα που υπογράφηκε στις 16 Οκτωβρίου 1940. Όμως ο οικισμός είχε αρκετούς κατοίκους έως και τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Οι τελευταίοι έφυγαν από το χωριό αρχές του 1970, όπως μας ανέφερε ο κ. Ελευθέριος Ζαχ. Κλάδος, ο οποίος γεννήθηκε στο χωριό αυτό το 1946 ενώ ο αδελφός του Γεώργιος Ζαχ. Κλάδος, γεννημένος το 1932, προσέθεσε, ότι το μεγάλο μέρος των κατοίκων, έφυγε μετά από μια μεγάλη κακοκαιρία και υπό τον φόβο υποχώρησης του λόφου Κούλες, ο οποίος παρουσίασε σοβαρές καθιζήσεις και κατολισθήσεις.
Η ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Το γεγονός, ότι δεν εντοπίζονται απογραφικά στοιχεία στις γνωστές ιστορικές απογραφές Βενετών και Τούρκων έως τα τέλη του 18ου αιώνα, συνάδει, ωστόσο, με τις προφορικές παραδόσεις. Αυτές που έχουμε καταγράψει από τους τελευταίους κατοίκους του χωριού. Σήμερα, ευτυχώς, μπορούμε ακόμα να έχουμε μαρτυρίες από τους τελευταίους ανθρώπους που γεννήθηκαν εκεί, κυρίως από το 1930 έως την δεκαετία του 1960. Ανθρώπους που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στον Ανεμόμυλο και σήμερα έχουν κατοικήσει σε άλλα μέρη. Είναι των οικογενειών Πλουμή, Κλάδου, Φετοκάκη και Δασκαλάκη.
Σύμφωνα με τον κ. Γεώργιο Ζαχ. Κλάδο, ο Ανεμόμυλος, δημιουργήθηκε επί Τουρκοκρατίας πιθανότατα στα τέλη του 18ου και έως τα μέσα του 19ου αιώνα από έναν Γαραζανό της οικογένειας Πλουμή. Επρόκειτο για ένα επιφανή της εποχής εκείνης, οικονομικά εύρωστο και ιδιαίτερα όμορφο άντρα, ο οποίος βρέθηκε αντιμέτωπος με τον Τούρκο διοικητή (Αγά) του χωριού. Λόγω των συνεχών διώξεων, ο Πλουμής εκείνος, αναγκάστηκε να φύγει από το Γαράζο. Είχε μεγάλη περιουσία στο Αρμί και εκεί έχτισε ένα ανεμόμυλο, για να ασκεί το επάγγελμα του μυλωνά. Εκεί έχτισε σπίτι και έκανε οικογένεια. Ο Γεώργιος Κλάδος μας περιέγραψε, μάλιστα, και άλλα στοιχεία, σχετικά με εκείνον τον Πλουμή. Τα κτίρια, στο σημείο που ήταν το σπίτι του, το οποίο εγκατέλειψε στο Γαράζο, αποτελούν σήμερα δημοτική περιουσία και φιλοξενείται το Μουσείο Κεραμικής του χωριού αλλά και κάποια κτίρια ανήκουν στην τοπική Ενορία και στον πολιτιστικό σύλλογο. Αν δεχθούμε τα της προφορικής παράδοσης, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε, ότι αφού εκδιώχθηκε, πιθανότατα κατασχέθηκε και η περιουσία του, η οποία και πέρασε σταδιακά στην Κοινότητα. Είναι μια πιθανότητα. Επίσημα, με έγγραφα αυτό δεν μπορεί να αποδειχθεί. Υπάρχει, όμως, μια σχετική συνάφεια των γεγονότων με τα σημερινά δεδομένα, που καταγράφονται.
Πάντως ο πρώτος κάτοικος της περιοχής του οικισμού, έμεινε για πάντα στο Αρμί, το οποίο έλαβε το όνομα Ανεμόμυλος, λόγω της σχετικής βιοτεχνίας, που ανέπτυξε εκεί. Επίσης, όλες οι οικογένειες που ζούσαν εκεί έως και την δεκαετία του 1970, που εγκαταλείφθηκε ο οικισμός, είτε ανήκαν στην οικογένεια Πλουμή, είτε είχαν κάποιο πρόγονο Πλουμή. Ο κ. Γεώργιος Κλάδος, είχα γιαγιά Πλουμή, την οποία είχε παντρευτεί και είχε κατοικήσει μαζί της εκεί ο Μιχαήλ Δρ. Κλάδος από τα Λιβάδια, Δήμαρχος Γαράζου στις αρχές του 20ου αιώνα.
ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ
Σύμφωνα, με την κ. Ευαγγελία Θ. Φετοκάκη – Μαρκάκη, που γεννήθηκε το 1938 και μεγάλωσε στον Ανεμόμυλο, την εικοσαετία 1950 – 1960 κατοικούσαν στον Ανεμόμυλο περίπου 40 άτομα.
Από την πλευρά της η κ. Ελένη Ζ. Πλουμή, που γεννήθηκε στον Ανεμόμυλο το 1962, θυμάται εκεί τον παππού και την γιαγιά της Εμμανουήλ και Χαρίκλεια Πλουμή, τον θείο της Νικόλαο Πλουμή, τους γονείς της Ζαχαρία και Αναστασία Πλουμή και βέβαια την αδελφή της Χαρίκλεια. Έφυγαν από τον Ανεμόμυλο το 1966. Επίσης τα ίδια χρόνια στον οικισμό κατοικούσε ο Χαράλαμπος Πλουμής με την μητέρα του Ειρήνη, την σύζυγο του Αργυρή και τα τρία τους παιδιά Κωνσταντίνο, Ελένη και Εμμανουήλ. Ακόμα ο Θωμάς και η Καλλιόπη Φετοκάκη με την μητέρα τους Στυλιανή Πλουμή το γένος Σωπασή και τα έξι τους παιδιά. Τον Ιωάννη, τον Γεώργιο, τον Χαράλαμπο, τον Εμμανουήλ, των Κωνσταντίνο και την προαναφερθείσα Ευαγγελία. Δίπλα ακριβώς ήταν ο Ζαχαρίας και η Χριστίνα Κλάδου με τα 7 παιδιά τους, την Καλλιόπη, τον Γεώργιο, τον Νικόλαο, την Στυλιανή, την Ευγενία, τον Ελευθέριο και τον Εμμανουήλ. Μαζί τους ήταν επίσης η γιαγιά τους Χρυσή, η οποία πέθανε την δεκαετία του ’60 και ο παππούς τους Μιχαήλ Δρ. Κλάδος, που πέθανε περίπου δέκα χρόνια νωρίτερα. Τέλος, το τελευταίο ζευγάρι που παντρεύτηκε και κατοίκησε εκεί, ήταν ο Ιωάννης και η Καλλιόπη Δασκαλάκη, που έφεραν στον κόσμο τα τρία τους παιδιά Κωνσταντίνο, Ειρήνη και Εμμανουήλ. Στην ίδια οικογένεια ήταν επίσης οι αδελφές Αικατερίνη και Χαριστή Δασκαλάκη αλλά και η ανιψιά τους Γεωργία.
Όλοι οι προαναφερθέντες, ήταν οι τελευταίοι κάτοικοι του χωριού, οι οποίοι σταδιακά μετοίκησαν στο Γαράζο και σε άλλα μέρη.
Στον Ανεμόμυλο, μετά από τέσσερις δεκαετίες απόλυτης εγκατάλειψης, επέστρεψε πριν περίπου 15 χρόνια ο Κωστής θ. Φετοκάκης, ο οποίος διατηρεί εκεί εξοχική κατοικία με την σύζυγο του Ευαγγελία, το γένος Σιγανού από το Φαράτσι.
ΣΕ ΑΠΟΛΥΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΦΑΡΑΤΣΙ
Οι κάτοικοι του Ανεμόμυλου, ζούσαν σε απόλυτη αρμονία και σχέση με τους κατοίκους του διπλανού οικισμού Φαράτσι. Στον Ανεμόμυλο δεν υπήρχε εκκλησία ούτε νεκροταφείο. Είχαν κοινά με το Φαράτσι. Οι προφορικές μαρτυρίες, θέλουν τους τελευταίους κατοίκους να θυμούνται δίπλα σε παρακείμενο ρέμα τα ερείπια ενός παλαιού Ιερού Ναού της Αγίας Παρασκευής, που σύμφωνα με όσα είχαν ακούσει από τους παλαιότερους είχε καταστραφεί από την κακοκαιρία που έχει μείνει να αναφέρεται έως σήμερα ως «Κακός Μάης». Σήμερα σώζονται μόνο οι μνήμες και τίποτα περισσότερο από εκείνο τον ναό.
