Ένα από τα πρώτης προτεραιότητας θέματα του Δήμου είναι η διαχείριση των Αποβλήτων, όχι μόνο σε επίπεδο αποδοτικότητας των υπηρεσιών καθαριότητας ελαχιστοποιώντας το κόστος τους, αλλά και ως προς την αύξηση της ανακύκλωσης και της διαλογής στην πηγή (ΔσΠ) και της ευαισθητοποίησης των πολιτών.
Το «Τοπικό Σχέδιο Αποκεντρωμένης Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Δήμου Ρεθύμνης (ΤΣΔ)» που εκπονήθηκε το 2016 παρουσιάζει την υφιστάμενη κατάσταση τα κόστη και τους στόχους / χρονοδιάγραμμα επίτευξης τους, σε σχέση με τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) και τον Περιφερειακό (ΕΣΔΑ). Με το νέο ΕΣΔΑ 2015 κρίνεται απαραίτητη η αύξηση της επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης μέσα από τη εφαρμογή συστημάτων ΔσΠ.
Σε σχέση με τους στόχους/χρονοδιάγραμμα του Σχεδίου έχει γίνει πρόοδος στη συλλογή ανακυκλώσιμων αποβλήτων με τους κάδους των τριών χρωμάτων. Όμως πολλές δράσεις έχουν μείνει πίσω, όπως τα πράσινα σημεία, η μελέτη για σχεδιασμό των Σημείων Μεταφόρτωσης (ΣΜΑ), το σύστημα ΔσΠ ανακυκλώσιμων, η εφαρμογή δράσεων πρόληψης, αλλά κυρίως ο έλεγχος και η παρακολούθηση της υλοποίησης του ΤΣΔ.
Οι δείκτες που προτείνεται να παρακολουθούνται ετησίως και να ενημερώνεται το Δημοτικό συμβούλιο είναι οι:
- Μέση Παράγωγη ανά κάτοικο Αστικών Στέρεων Αποβλήτων (ΑΣΑ).
- Ποσοστό ΔσΠ ανακυκλώσιμων.
- Ποσοστό καθαρότητας των ανακυκλώσιμων
- Ποσοστό ΔσΠ βιοαποβλήτων.
- Κόστος διαχείρισης ΑΣΑ ανά κάτοικο.
Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων
Για την υλοποίηση του Σχεδίου (ΤΣΔ) χρειαζόμαστε χρηματοδότηση και ανθρώπινο δυναμικό, όπως και σχεδιασμό για την ελαχιστοποίηση του κόστους και την αξιολόγηση συνολικά της υπηρεσίας καθαριότητας. Η χρηματοδότηση, πέρα των ανταποδοτικών τελών, μπορεί να εξασφαλιστεί κυρίως από το ΕΣΠΑ, δηλ. το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΥΜΕΠΕΡΑΑ) & το Περιφερειακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ), αλλά και το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE 2014‐2020.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η χρηματοδότηση από προγράμματα ΕΣΠΑ σε ΟΤΑ είναι συνήθως 100%, δηλ. χωρίς συμμετοχή των ΟΤΑ και δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε πλήρως το προηγούμενο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη» στο ΕΣΠΑ 2007 – 2013, όπου υπήρχαν δράσεις για ανανέωση εξοπλισμού (απορριμματοφόρων, κινητών ΣΜΑ κα).
Ο σχεδιασμός οφείλει να περιλαμβάνει και την αξιολόγηση των υπηρεσιών καθαριότητας των ιδιωτών προς το Δήμο. Το 2015 σύμφωνα με το ΤΣΔ, το κόστους του αναδόχου καθαριότητας ανήλθε στο 28% του συνόλου των δαπανών καθαριότητας του Δήμου. Τα εύλογα ερωτήματα που τίθενται είναι πρώτον, αν πραγματοποιεί ο ανάδοχος και το ανάλογο (με το κόστος του) έργο αποκομιδής. Δεύτερο, πως μπορεί μία μικρή ιδιωτική επιχείρηση να παρέχει οικονομικότερες υπηρεσίες από ένα μεγάλο οργανισμό, όπως ο Δήμος, όταν ούτε τη στελέχωση του μπορεί να έχει, ούτε τον εξοπλισμό και τις οικονομίες κλίμακας, αλλά ούτε και μπορεί να βρει 100% χρηματοδότηση για επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό. Το μέγιστο ποσοστό επιχορήγησης από ΕΣΠΑ για ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι 50%.
Πρέπει να γίνει κατανοητό πως ο Δήμος είναι ένας μεγάλος οργανισμός με πολύ σημαντικά περιουσιακά και οικονομικά μεγέθη, που αν εφαρμόσει ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια (οικονομίες κλίμακας), μπορεί να είναι πολύ ανταγωνιστικός σε όλες τις υπηρεσίες που παρέχει. Είναι θεμιτή η ιδιωτική πρωτοβουλία όταν αξιολογείται με έγκυρα επιστημονικά κριτήρια, για το αν είναι συμφέρουσα χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα των προϊόντων – υπηρεσιών της.
Αν οι υπηρεσίες του Δήμου δεν είναι αποδοτικά οργανωμένες και στελεχωμένες, ανάλογα με το αντικείμενο τους, είναι διαχρονική ευθύνη των έως σήμερα δημοτικών αρχών, κάτι που βέβαια χρειάζεται επιστημονικό και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Στο Δήμο μας υπάρχει ανάγκη για στελέχωση με νέο εξειδικευμένο προσωπικό, τουλάχιστον πανεπιστημιακής / μεταπτυχιακής μόρφωσης, όχι μόνο για τον τομέα της καθαριότητας (σύμφωνα και με το ΤΣΔ), αλλά και για την οργάνωση των άλλων υπηρεσιών του. Γι’ αυτό θα πρέπει να εκμεταλλευτεί ο Δήμος το 1 προς 1 προσλήψεων - αποχωρήσεων από το Δημόσιο. Οφείλουμε όλοι να παραδεχτούμε ότι ένας δήμαρχος ή αντιδήμαρχος όσο μορφωμένος - ειδικευμένος και να είναι, δεν δύναται χωρίς κατάλληλους συνεργάτες να ανταπεξέλθει στο έργο του.
Η βελτιστοποίηση της υπηρεσίας καθαριότητας, με εξοικονόμηση πόρων και ελαχιστοποίηση του κόστους διαχείρισης, δεν μπορεί να γίνεται με ερασιτεχνικούς πειραματισμούς. Υπάρχουν οι λύσεις από την επιστήμη των Αποφάσεων και συγκεκριμένα τον τομέα της Επιχειρησιακής Έρευνας, μία από τις κατευθύνσεις του τμήματος Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Θα μπορούσε να γίνει συνεργασία - συνέργεια, που πάλι δύναται να επιχορηγηθεί από το ειδικές δράσεις του ΕΣΠΑ (όπως το «ΕΡΕΥΝΩ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ» - ΕΠΑνΕΚ), με το Πολυτεχνείο Κρήτης για την μελέτη - οργάνωση της υπηρεσίας αποκομιδής, με επιλογή κυρίως κινητών ΣΜΑ και όχι σταθερών σημείων που δημιουργούν προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες και την ανάπτυξη - εγκατάσταση ειδικού λογισμικού λειτουργίας της.
Εναλλακτικά, έχουν ήδη αναπτυχθεί εφαρμογές σε άλλους Δήμους, όπως το "Καινοτόμο σύστημα εξοικονόμησης πόρων και καυσίμων και βελτιστοποίηση της συλλογής απορριμμάτων στον Δήμο Ιωαννιτών, που αναβαθμίζει τις υφιστάμενες υπηρεσίες του Δήμου, προσφέροντας σημαντικά πλεονεκτήματα όπως: Βελτιστοποίηση χρήσης & δρομολογίων των απορριμματοφόρων, αποδοτικότερη παρακολούθηση δρομολογίων, ζύγιση απορριμμάτων κατά την αποκομιδή, μείωση εκπομπής ρύπων ελαχιστοποιώντας την επιβάρυνση του περιβάλλοντος".
Για να ενισχύσουμε την ευρωπαϊκή πορεία της χώρα μας, είναι μονόδρομος η επιστημονική – τεχνολογική προσέγγιση σχεδιασμού της λειτουργίας των υπηρεσιών των κρατικών δομών της, παραμερίζοντας τους πειραματισμούς και τις παθογένειες του παρελθόντος. Αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση.
