Η Ρεθεμνιώτικη σαπωνοποιία αποτελεί ένα σημαντικό βιομηχανικό κομμάτι του παλιού Ρεθύμνου και παρά το γεγονός ότι σήμερα φαντάζει πολύ μακρινό, από τον 18ο αιώνα μέχρι το 1970, αποτέλεσε καθημερινή πραγματικότητα για εκατοντάδες εργαζόμενους του Ρεθύμνου. Στη διάρκεια των 120 ετών που υπήρχε η βιομηχανική δραστηριότητα στον τομέα του σαπουνιού η Κρήτη και το Ρέθυμνο γνώρισαν σημαντικές περιόδους άνθισης με μεγάλη εξαγωγική δραστηριότητα που μετά την ελαιουργία συνέβαλε στην οικονομία της τοπικής κοινωνίας.
Ημερίδα με τίτλο «Σελίδες από την ιστορία της ρεθεμνιώτικης σαπωνοποιίας» διοργάνωσε την περασμένη Κυριακή 23 Ιουνίου το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης.
Η ημερίδα ξεκίνησε από το πρωί με εργαστήρια παρασκευής οικιακού σαπουνιού, στη όπου παρουσιάστηκε ο κύκλος παραγωγής του σαπουνιού, με την ψυχρή και θερμή μέθοδο, στο Λαογραφικό Εργαστήρι του Β’ Κέντρου Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων Ρεθύμνου με επικεφαλής την κοινωνική λειτουργό Κατερίνα Κατσιμάνη και τον Γιάννη Παπιομύτογλου μέλος του ΔΣ του Μουσείου.
Το ίδιο απόγευμα πραγματοποιήθηκε ξενάγηση από τον συγγραφέα και γραμματέα του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Χάρη Στρατιδάκη σε σημεία του Ρεθύμνου που λειτούργησαν σαπωνοποιεία.
Αμέσως μετά στον κήπο του λαογραφικού Μουσείου ακολούθησαν εισηγήσεις για την σαπωνοποιία στο Ρέθυμνο, με τις οποίες ολοκληρώθηκε η ημερίδα.
Η πρόεδρος του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου κ. Φαλή Βογιατζάκη ευχαρίστησε τους συντελεστές της εκδήλωσης λέγοντας μεταξύ άλλων: «Δεν θα μπορούσα να παραλείψω τις ευχαριστίες στους Μανόλη Κυδωνάκη και Νίκο Μαρκαντώνη, οι οποίοι ζήτησαν να παρέμβουν στην Ημερίδα, μιλώντας μας για το ιστορικό της παρέμβασής τους το έτος 2006. Τότε που συγκέντρωσαν 1500 υπογραφές συμπολιτών, για τη διάσωση του σαπωνοποιείου Σκορδίλη, ενός μοναδικού βιομηχανικού μνημείου, που δυστυχώς σήμερα κινδυνεύει με κατάρρευση. Κι ακόμη θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια Ορφανουδάκη, που μας έστειλε υλικά τεκμήρια του σαπωνοποιείου της, για να εμπλουτίσουν την Ημερίδα και το Μουσείο μας, όπως και τους κυρίους Γιώργο Κόπακα και Γιώργο Σταυρουλάκη, παλιό σαπουνεργάτη. Άφησα στο τέλος τον διδάκτορα φιλολογίας Παναγιώτη Παρασκευά, που εδώ και πολλά χρόνια φροντίζει να ερευνά την ιστορία ενός τομέα της ρεθεμνιώτικης οικονομίας, ο οποίος φαινόταν να έχει ξεχαστεί, παρότι αποτελούσε για πολλές δεκαετίες τον στυλοβάτη της τοπικής οικονομίας».
Και πρόσθεσε: «Όπως θα δείτε στην αίθουσα των Παραδοσιακών Επαγγελμάτων, πρόκειται για τέσσερις σφραγίδες σαπωνοποιείων του Ρεθύμνου, έναν ξύλινο κόπανο και δύο ξύστρες σαπουνιού. Και άλλοι, όμως, δωρητές φρόντισαν για τον εμπλουτισμό των προθηκών του Μουσείου με είδη σαπωνοποιίας. Ο Αριστόδημος Χατζηδάκης μας έχει προσφέρει παλιότερα μια ρεθεμνιώτικη ιδιοκατασκευή για το κόψιμο των σαπουνιών. Από την πλευρά της η οικογένεια Μπιρλιράκη μας προσέφερε μια συσκευασμένη τετράδα σαπουνιών της επιχείρησής τους, με την επωνυμία ΒΙΕΣΑΠ, μιας από τις τελευταίες στον τομέα της σαπωνοποιίας στο Ρέθυμνο».
Η κ. Κατερίνα Τσακάλη- Δομαζάκη, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου, ανέγνωσε αποσπάσματα ιστορικών στοιχείων τα οποία αποδείκνυαν την καθοριστική συμβολή της σαπωνοποιίας στην οικονομία της Κρήτης
Στην εισήγησή του ο γραμματέας του Μουσείου και συγγραφέας Χάρης Στρατιδάκης αναφέρθηκε στην δραστηριότητα εκείνης της εποχής δίνοντας ταυτόχρονα και στοιχεία για την κοινωνία της ίδιας περιόδου.
Ο Δρ φιλολογίας και συγγραφέας Παναγιώτης Παρασκευάς μιλώντας για τις σαπωνοποιίες του Ρεθύμνου αναφέρθηκε στο ομώνυμο βιβλίο του οποίου είναι συγγραφέας και στην έρευνα που έχει κάνει για το θέμα της σαπωνοποιίας.
Ο αρχιτέκτονας και πρώην υπουργός Νίκος Σηφουνάκης στην εισήγησή του ανέδειξε μεταξύ άλλων και κοινά στοιχεία που εντοπίζονται την περίοδο αυτή με την αντίστοιχη δραστηριότητα στην Λέσβο.
Παρέμβαση στη διάρκεια της εκδήλωσης έκανε ο Μανόλης Κυδωνάκης ο οποίος αναφέρθηκε στις προσπάθειες διάσωσης του σαπωνοποιείου Σκορδίλη, που σήμερα κινδυνεύει με κατάρρευση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν καταγραφεί οι παλιότερες, γνωστές σαπωνοποιίες ήταν του Κωνσταντίνου Σταθάκι, από το 1860, και του Μαρίνου Σκορδίλη, από το 1862. Τα τελευταία εργοστάσια που λειτούργησαν ήταν των αδελφών Φραγάκι, της ΒΕΣ, της ΒΙΕΣΑΠ, της ΒΙΟ, του Γ. Πλατύρραχου, του Π. Σταγάκη, του Χ. Συνατσάκη, του Μ. Παντζάρη, των Πίσσα-Παλιεράκη κ.ά.
