Η ΤΟΠΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΆΓΙΟΥ !
Τα ξωκλήσια στη Κρήτη είναι χιλιάδες ! Αλλά και στο Ρέθυμνο είναι πολλές εκατοντάδες !
Ο κάθε Άγιος έχει και τη τοπιογραφία της θέσης του . Η φαντασία του λαού μας , τοποθετεί τον κάθε Άγιο σε τέτοιο μέρος που να ταιριάζει με τη ζωή που έζησε και έτσι (ο Άγιος) να νοιώθει άνετα και οικεία ! Ο Προφήτης Ηλίας είναι κτισμένος πάντα στην κορυφή κάποιου λόφου , όπως ο Προφήτης Ηλίας στον ΄΄Καρκατίφα΄΄ στη περιοχή της Αλφάς, ανατολικά του Λατζιμά.Αλλά και τα ξωκλήσια του Αγίου Πνεύματος είναι πάντα σε κορυφή κάποιου λόφου ή και κάποιου βουνού , όπως, στο Κεντροχώρι , στο Βρύσινα , αλλά και στον Κρυονερίτη ! Ακόμη και τα ξωκλήσια του Τίμιου Σταυρού βρίσκονται στη κορυφή κάποιου βουνού , όπως του Ψηλορείτη , του Κουλούκωνα αλλά και στου Γιαννιού, στη πίσω Γυαλιά !
Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΕΛΕΤΕΣ ΤΗΣ.
Όμοια ο Άγιος Αντώνιος αλλά και ο Άγιος Σπυρίδωνας πάντα βρίσκονται σε κάποιο σπήλαιο! Όπως ο Άγιος Αντώνιος στη Πατσό Αμαρίου και ο Άγιος Σπυρίδωνας στη συνοικία του Κουμπέ της πόλης του Ρεθύμνου! Η Αγία Παρασκευή πάντα βρίσκεται σε περιοχή με πηγαίο νερό , όπως στις ομώνυμες πηγές στα ανατολικά του Αρκαδιού , αλλά και στη πηγή της Λίγκρες στου Αγαλιανού.. Ο Άϊ Νικόλας πάντα βρίσκεται κοντά στη θάλασσα όπως στη Σκαλέτα , ή και καμιά φορά και μέσα στη θάλασσα όπως το μικρό εκκλησάκι του Άι Νικόλα στη Γεωργιούπολη ! Ο Άι Γιώργης , ο Άϊ Γιάννης αλλά και ο Άϊ Κωνσταντίνος πάντα βρίσκονται σε ορεινό μέρος για να αγναντεύουν οι Άγιοι από ψηλά το τοπίο ! Όπως ο Άϊ Γιώργης πάνω από τα Κυνηγιαννά στο Μυλοπόταμο , ο Άϊ Κωνσταντίνος στις Αραβάνες αλλά και ο Άϊ Γιάννης στα Γουρνιά , και οι τρείς τους ορεινές περιοχές του Ψηλορείτη. Ο Άγιος φανούριος βρίσκεται πάντα σε δασωμένη περιοχή , όπως στις χοιρόμαντρες στη Λαγκά στο Μυλοπόταμο , στα Γρίβιλα στον Αχλαδέ , αλλά και στις Βρύσες στο Αποκόρωνα.
Τα πιο πολλά όμως ξωκλήσια είναι αφιερωμένα στη κοίμηση της Παναγιάς και γιορτάζουν το Δεκαπενταύγουστο.Όπως η Παναγιά στον Λατζιμά , η Παναγιά στον Χάρακα στο Μπαλί , η Παναγιά στο Δευτερέγο στα Πλευριανά ,αλλά και η Παναγιά στη Μέσα Βρύση στη Κάλυβο στο Μυλοπόταμο !
Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΣΤΑ ΞΩΚΛΗΣΙΑ
Το έθιμο να κτίζονται τόσο πολλά ξωκλήσια υπάρχει σ΄όλα τα νησιά μας μα πιο πολύ στις Κυκλάδες στη Κρήτη μα και στη Κύπρο .
Τα έχτιζαν οι ξωμάχοι της γης , για να τους συντροφεύει ο Άγιος εκεί στα χωράφια τους , όπου δούλευαν όλη τη μέρα , μακριά από το χωριό τους , και να μην νοιώθουν τη μοναξιά ! Τις πιο πολλές φορές τα ξωκλήσια είναι κτισμένα σε ερημικές περιοχές. Όπου υπάρχει ένα ξωκλήσι όσο ερημική και νάναι μια περιοχή σου δημιουργεί την εντύπωση πως η περιοχή δεν είναι πανέρημη και πως δεν είσαι μόνος ! Έχεις και συντροφιά ! Νομίζεις πως όπου νάναι θα εμφανιστεί και κάποιος ! Μπορεί άλλοι άνθρωποι να μην υπάρχουν , υπάρχει όμως ο Άγιος ! Και έτσι το εκκλησάκι συμπληρώνει το κενό και σπάει η μονοτονία του τοπίου !
Τα έχτιζαν με πολύ κόπο και προσωπική εργασία , σαν υποχρέωση και δώρο στον αγαπημένο τους Άγιο , κι ας μην πήγαιναν και τόσο συχνά ! Κι ας λειτουργούνταν μόλις μια φορά το χρόνο , την ημέρα της γιορτής του Άγιου!
Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΆΓΙΟΥ
Η ημέρα της γιορτής του του Άγιου ήταν μια ξεχωριστή μέρα για όλους τους πιστούς της γύρω περιοχής , που κάποιες φορές ξεκινούσε από την προηγούμενη ημέρα με τον εσπερινό και τη διανυκτέρευσή τους στο χώρο γύρω από το εκκλησάκι. Ήταν και συνεχίζει να είναι ένα σημαντικό κοινωνικό και θρησκευτικό γεγονός , που τηρείται με ευλάβεια τώρα και δεκάδες χρόνια. Δίνεται η ευκαιρία στους πιστούς να εκφράσουν το σεβασμό τους και την αγάπη τους στον Άγιο. Συγχρόνως όμως είναι και η ευκαιρία να συνευρεθούν όλοι μαζί , έστω και για μια φορά το χρόνο εκείνη την ημέρα , με συγγενείς και γνωστούς τους από τα κοντινά χωριά που δεν τους βλέπουν άλλη φορά το χρόνο.
Στη Κρήτη όπου το θρησκευτικό αίσθημα είναι πολύ υψηλό , οι λειτουργίες στα ξωκλήσια είχαν πάντα λατρευτικό αλλά και συνάμα κοινωνικό χαρακτήρα . Εξ άλλου για τους Κρήτες οι θρησκευτικές τους τελετές που σχετίζονται με γεγονότα χαράς , πάντα συνοδεύονται με διασκέδαση και τέρψη Από την ιστορία μαθαίνουμε πως και στη Μινωϊκή Κρήτη υπήρχαν θρησκευτικές τελετές , ΄΄τα ταυροκαθάψια ΄΄ , που ήταν αφιερωμένες στον Ποσειδώνα και συνδυάζονταν με παραστάσεις και ακροβατικά θεάματα.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΙΣΤΗ
Για τους Κρήτες , η συσχέτιση των κοινωνικών εκδηλώσεων με τις θρησκευτικές γιορτές και τις τελετές , είναι ο τρόπος που σμιλεύεται η πνευματικότητα της ιδιοσυγκρασίας τους και συνάμα ο ψυχισμός τους . Οι γιορτές στα ξωκλήσια είναι τα έθιμα που παραμένουν αναλλοίωτα , όπως από τα πολύ παλιά χρόνια . Οι εκδηλώσεις αυτές είναι απλοϊκές , και οργανώνονται με αυθορμητισμό και εθελοντική προσφορά , ακολουθώντας τη λαϊκή παράδοση . Η πολιτεία μπορεί να συνδράμει με το να προσπαθεί να προφυλάσσει το οικοσύστημα της περιοχής , και να μην επιτρέπει τις οποιεσδήποτε παρεμβάσεις οδικές ή πολεοδομικές , με την ανέγερση π.χ. βιομηχανικών ή φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας . Η τοπιογραφία και το οικοσύστημα της γύρω περιοχής από τα ξωκκλήσια καθώς και η αρχιτεκτονική τους θα πρέπει να τύχουν ιδιαίτερου σεβασμού και προστασίας .
Η υπαγωγή τους στην υπηρεσία των νεότερων μνημείων της Αρχαιολογικής υπηρεσίας , ίσως και να είναι μια από τις σοφότερες επιλογές για τη διατήρησή και τη διάσωση τους , ώστε οι οποιεσδήποτε παρεμβάσεις , να εποπτεύονται από τους ειδικούς επιστήμονες .
ΟΙ ΥΠΟΘΗΚΕΣ
Τα ξωκλήσια και οι τελετουργίες τους , όπως τα τάματα ,τα αφιερώματα , τα ομοτράπεζα ραέτια που πάντα είναι προσφορά αφιερωτών , αποτελούν μέρος της ζωντανής λαϊκής μας παράδοσης που οφείλουμε σαν συνήθειες να τις διαφυλάττουμε και να τις μεταβιβάζουμε στους νεότερους , ως προαποφασισμένες και αδιαπραγμάτευτες αξίες.
