ΟΙ ΑΜΠΕΛΩΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
Τα αμπέλια σαν φυτά , υπήρχαν στο χώρο της Ευρασίας , από εκατομμύρια χρόνια , όπως διαπιστώνουν οι παλαιοντολόγοι , ανακαλύπτοντας απολιθωμένα φύλλα και σπόρους σταφυλιών. Ωστόσο τα αμπέλια άρχισαν να καλλιεργούνται όπως και τα άλλα φυτά που εξημερώθηκαν ,στη Μεσοποταμία στα 5.000 περίπου π.Χ. Από τους πρώτους αμπελοκαλλιεργητές αναφέρονται οι Αρχαίοι Πέρσες , οι Φοίνικες , οι Ασσύριοι , οι Αιγύπτιοι , οι Μινωϊτες , οι Αρχαίοι Έλληνες αλλά και οι Χαναναίοι . Τα χρόνια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ,ή αμπελοκαλλιέργεια πέρασε στο Λάτιο , και αργότερα γνώρισε μεγάλη εξάπλωση στο Βυζάντιο . Στην Αυτοκρατορία των Βυζαντινών , επειδή οι μεγάλες εκτάσεις ανήκαν κυρίως στην εκκλησία , την καλλιέργεια των αμπελιών , και τη παραγωγή του κρασιού την επωμίσθηκαν τα Μοναστήρια και οι μοναχοί.
ΟΙ ΜΙΝΩΪΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΜΠΕΛΙΑ
Οι Μινωϊτες από τη 2η χιλιετία π.Χ. είχαν αναδειχτεί σε σπουδαίους καλλιεργητές αμπελιών και σε μεγάλους παραγωγούς και εμπόρους κρασιού ! Το κρασί , από τα χρόνια εκείνα θεωρούνταν θεϊκό ποτό ,και γιαυτό προσφέρονταν σε σπονδές στους Θεούς , αλλά και σαν δώρο προς τους βασιλιάδες . Τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν στην Αρχαία Αίγυπτο απεικονίζουν Μινωϊτες να προσφέρουν δώρα στον Φαραώ , και ανάμεσα σ΄αυτά ήταν αμφορείς με λάδι και κρασί ! Οι Αρχαίοι Έλληνες επίσης είχαν στενή σχέση με την αμπελοκαλλιέργεια και το κρασί , και μάλιστα λάτρευαν το θεό Διόνυσο ως τον εκφραστή της χαράς και των τελετών με οινοποσίες και ξεφαντώματα. Είχαν μάλιστα θεσπίσει τα Διονυσιακά μυστήρια ως τις γιορτές προς τιμήν του .
Στα Ελληνιστικά χρόνια στη Κρήτη το κρασί ήταν από τα σπουδαιότερα προϊόντα που οι Κρήτες εμπορεύονταν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο . Στο συνέδριο μάλιστα που διεξήχθηκε τον Μάϊο του 2018 στο Ρέθυμνο με θέμα ΄΄Η Ελεύθερνα , η Κρήτη και ο έξω κόσμος ΄΄αναφέρθηκε πως μία εκδοχή της οικονομικής δύναμης της Αρχαίας Ελεύθερνας , είναι ότι παρήγαγε και εμπορεύονταν μεγάλες ποσότητες κρασιού. Πράγματι είναι γνωστό και σήμερα πως οι περιοχές του κάτω Μυλοποτάμου παράγουν άριστης ποιότητας κρασί.
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ
Τα πρωτοχριστιανικά χρόνια , το κρασί συνεχίζει να έχει σημαντικό ρόλο στις χριστιανικές κοινωνίες και μάλιστα στην Αγία γραφή αναφέρεται ως το πρώτο θαύμα του Χριστού , ο γάμος στην Κανά της Ιουδαίας ,όπου το νερό έγινε κρασί . Θεολόγοι μελετητές της χριστιανικής πίστης , αναφέρουν πως οι λέξεις άμπελος και οίνος συναντιούνται στην Αγία Γραφή σε τουλάχιστον 250 αναφορές. Τη μέγιστή του όμως αίγλη και αξία όσον αφορά τη χριστιανική λατρεία παίρνει το κρασί με την αναφορά των Ευαγγελιστών στο Μυστικό Δείπνο και το συμβολισμό που έδωσε ο ίδιος Χριστός στο κρασί εκείνο το βράδυ.
- Πίετε εξ αυτού πάντες , τούτο εστι το αίμα μου…….. ! Με αυτές τις Ευαγγελικές αναφορές το κρασί όπως και το ψωμί αποκτούν και ιερή υπόσταση για τους χριστιανούς. Σήμερα σε όλα τα χριστιανικά Μοναστήρια , μα περισσότερο στο Άγιο Όρος , η καλλιέργεια των αμπελιών και η παραγωγή κρασιού είναι από τις πιο σημαντικές τους δραστηριότητες . Επίσης η κατανάλωση μικρής ποσότητας κρασιού είναι στο καθημερινό διαιτολόγιο των Μοναστηριών
ΤΕΡΨΗ ΣΤΗ ΚΡΗΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Στον Ελλαδικό χώρο πέραν της συνοδείας του στο καθημερινό φαγητό , το κρασί συντροφεύει και όλες τις ευχάριστες στιγμές της ζωής των κατοίκων του. Όμως το κρασί , ακόμη περισσότερο στη Κρήτη , θεωρείται το ποτό που γύρω του δομείται η κοινωνικοποίηση και οι ανθρώπινες σχέσεις . Είναι αδύνατον σε Κρητικό σπίτι στην ύπαιθρο να μην υπάρχει κρασί ! Είναι το ποτό για όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις χαράς αλλά και τις στενοχώριες . Ενώνει καρδιές και ψυχισμούς ! Γίνονται φίλοι και αδελφωτοί πίνοντας λίγο κρασί παρέα ! Στα χωριά του Ρεθύμνου και προ παντός στα πανηγύρια , τα παλιότερα χρόνια το κρασί ήταν το μέσο για να δημιουργηθούν παρέες και συνευρέσεις που αυτό ήταν και η ψυχαγωγία των κατοίκων . Η έννοια της παρέας στα Ρεθεμνιώτικα ,ήταν η αφορμή για την ανταλλαγή συναισθημάτων αλλά και του εγκάρδιου πλησιάσματος . Οι καλύτερες φιλίες , κτίζονταν κατά τις μαρτυρίες των παλαιότερων στις παρέες πίνοντας ένα ποτήρι κρασί ! Ήταν το μέσον για να ανοίγονται οι καρδιές και να εξιστορούνται πόνοι , λαχτάρες και καημοί. Οι ευχές στο τσούγκρισμα των ποτηριών πάντα έχουν σχέση με ότι πολύτιμο υπάρχει ,πραγματικό ή επιθυμητό .
- Εις υγείαν !
- Πάντα χαρές !
Η ΤΟΠΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΙΩΝ
Τα αμπέλια στα Ρεθεμνιώτικα χωριά ,ήταν φυτεμένα στα καλύτερα χωράφια της περιοχής . Υπήρχαν χωριά όπου τα αμπέλια τους ήταν σε μεγάλη απόσταση από το χωριό , γιατί δεν υπήρχε καλύτερη περιοχή πιο κοντά στο χωριό . Για παράδειγμα τα αμπέλια της Αλφάς στο Μυλοπόταμο ήταν στα Φουρνιά και στον Καρκατίφα , μερικά χιλιόμετρα μακριά από το χωριό . Αλλά το ίδιο συνέβαινε και με τα αμπέλια των Αγγελιανών που ήταν στη Γούβα , στου Σαλντουβή και στο Καρκατίφα . Ακόμη και στα Κυνηγιανά του Μυλοποτάμου τα αμπέλια ήταν στον Άι Γιώργη , στη ρίζα του Ψηλορείτη , σε αρκετή απόσταση από το χωριό. Το ίδιο όμως συνέβαινε όμως και στο Νεύς Αμάρι όπου τα αμπέλια του χωριού ήταν και είναι ακόμη , στον Άγιο Τίτο , αρκετά μακριά από το χωριό .
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΕΣ
Υπήρχαν χωριά όπου οι παρέες και τα παρεϊστικα γλέντια ήταν πολύ συχνά στη καθημερινότητα των κατοίκων . Τέτοια χωριά , ήταν οι Μέλαμπες , το Σπήλι , το Μυξόρουμα , η Κοξαρέ , η Μουρνέ η Καλή Συκιά στον Άγιο Βασίλη ,αλλά και το Άνω Μέρος και η Βισταγή στο Αμάρι . Όμοια και στο Μυλοπόταμο ήταν η Αλφά , τα Αγγελιανά , η Ελεύθερνα , οι Μαργαρίτες , οι Έρφοι , τα Σκουλούφια και άλλα . Σε όλα αυτά τα χωριά η παραγωγή του κρασιού είχε μια περισσότερη αξία , γιατί και οι κοινωνικές συνευρέσεις και οι παρέες είχαν μια μεγαλύτερη συχνότητα και ιδιαίτερη θέση στην αξιακή κλίμακα των κατοίκων .
Η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ !
Το κρασί στα Ρεθεμνιώτικα δεν ήταν προϊόν που συμμετείχε στο οικογενειακό εισόδημα γιατί δεν θεωρούνταν εμπορεύσιμο είδος ! Ήταν ένα προϊόν εκτός συναλλαγής , κατά τη νομική ορολογία ! Ήταν μόνο για δώρο . Το δώριζες σε φίλους, γείτονες ή συγγενείς σου ή το δεχόσουνα ως δώρο και από αυτούς. Ήταν λοιπόν ένα αγαθό απαραίτητο αφού ήταν απαράβατος νόμος ότι έπρεπε να υπάρχει πάντα στο σπίτι , που δεν ήταν όμως για βιοπορισμό αλλά για τέρψη και σύσφιξη σχέσεων. Ήταν ένα αγαθό που δεν το γεύεσαι μόνος σου , αλλά πάντα μαζί με φίλους ! Αυτή είναι και η μαγεία του θεϊκού αυτού ποτού !
Ωστόσο , σήμερα , το κρασί , στην σύγχρονη κοινωνία μας με τις πιέσεις αλλοτρίωσης που δέχεται η καθημερινότητά μας , δεν έχει πια την ίδια σημειολογία όπως τα παλιά χρόνια .
Όμως παρ΄όλα αυτά συνεχίζει ακόμη να είναι το λαϊκό αγαθό ,που συντροφεύει τους κατοίκους του Ρεθύμνου στις χαρές και στις λύπες τους . Και πάντα συνοδεύεται με τις ομορφότερες ευχές !
- Πάντα (υ)γειά !
- Πάντα (υ)γειά , πάντα χαρά !
- Με το καλό να σμίγουμε !
