Το σύνολο των αρχών, αξιών και ευθυνών στο οποίο είναι ενσωματωμένα η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και η αναγνώριση της δημοκρατίας ως επιδίωξης, ως προϊόντος ατομικής, συλλογικής και θεσμικής δράσης, με όρους αγώνα και διαρκούς έγνοιας αποτελούν τους πυλώνες του νέου Ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus+ 229 με τίτλο «DEMOCRACY MATTERS! Ηuman rights, the pillars of democracy» στο οποίο συμμετέχει το Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Κρήτης. Το πρόγραμμα είναι μια στρατηγική εταιρική σχέση ανάμεσα σε έξι σχολικές μονάδες Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης από Γερμανία (συντονίστρια χώρα), Ελλάδα, Ιταλία, Β. Ιρλανδία, Τσεχία και Νορβηγία. Πραγματεύεται τη σχέση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τη δημοκρατία και στοχεύει στη διαμόρφωση της ιδιότητας του πολίτη με τη διάσταση της ενεργής κοινωνικής παρέμβασης και της συλλογικής δράσης που εξασφαλίζουν τον δημοκρατικό έλεγχο της εξουσίας.
Η φιλοσοφική θεμελίωση των δικαιωμάτων, προϊόν της ελληνικής σκέψης, ήταν και ο λόγος πραγματοποίησης της πρώτης συνάντησης της σύμπραξης στο Ρέθυμνο από 20 έως 24 Οκτωβρίου 2019. Με μια σειρά εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, 40 μαθητές και 10 καθηγητές από τις συμμετέχουσες χώρες
- διερωτήθηκαν για την αλληλεξάρτηση δημοκρατίας και αρχών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
- ευαισθητοποιήθηκαν σχετικά με τα κοινωνικά και νομικά επιτεύγματα που απολαμβάνουμε στην σύγχρονη κοινωνία
- προβληματίστηκαν με τις σοβαρές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η απουσία αυτών των δικαιωμάτων στη μελλοντική τους ζωή
- κατανόησαν τη σημασία της ενεργού συμμετοχής στις δημοκρατικές διαδικασίες σε όλα τα επίπεδα
Τα εργαστήρια της πρώτης μέρας (20/10/19) στη Δημόσια κεντρική βιβλιοθήκη Ρεθύμνου με βιωματικές δραστηριότητες, όπως «Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τέχνη», «Το δέντρο των Δικαιωμάτων», «Παιχνίδι ρόλων: Κάνε ένα βήμα μπροστά» κ.α. εστίασαν στην καλλιέργεια δημοκρατικών δεξιοτήτων: να μάθουν τα διεθνώς αναγνωρισμένα ανθρώπινα δικαιώματα τους, να αναγνωρίζουν και να εντοπίζουν τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να καλλιεργήσουν την ενσυναίσθηση προς όσους είναι διαφορετικοί, να ενημερωθούν για την ανισότητα ευκαιριών στην κοινωνία, να εξετάσουν τα εμπόδια για ισότητα στην ευρύτερη κοινότητα.
Οι βιωματικές δράσεις συμπληρώθηκαν με δραστηριότητες πεδίου τη δεύτερη μέρα (21/10/19). Στην αρχαία Απτέρα, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν για τη συμβολή του θεάτρου στην αρχαία δημοκρατία αλλά και να πειραματιστούν με θεατρικούς αυτοσχεδιασμούς παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη λογική του θεάτρου Forum (ή θέατρο του καταπιεσμένου του Α. Βοal). Στη συνέχεια επισκεφθήκαμε το σπίτι -μουσείο του Ελ. Βενιζέλου ως παράδειγμα ενός σημαντικού Έλληνα αγωνιστή της ελευθερίας και θεμελίωσης της κοινωνικής πολιτικής. Συνεντεύξεις με εκπροσώπους μη τυπικών μορφών συλλογικής οργάνωσης όπως του Κοινωνικού Ιατρείου Χανίων, του Στεκιού Μεταναστών και της Rosa Nera μας διαφώτισαν για το ρόλο/σημασία της αλληλεγγύης και της εθελοντικής προσπάθειας που καταβάλουν οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες.
Τα εργαστήρια της τρίτης μέρας (22/10/19), που διεξήχθησαν στο Φοιτητικό κέντρο «Ξενία», εισήγαγαν τους μαθητές με διαδραστικό, βιωματικό και παιγνιώδη τρόπο στα ερωτήματα της φιλοσοφίας και στον τρόπο διεξαγωγής ενός φιλοσοφικού διαλόγου. Οι μαθητές κλήθηκαν να αναλάβουν την ευθύνη του λόγου τους, να αφουγκραστούν με κριτικό πνεύμα, να προβληματιστούν και να συνομιλήσουν με … τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Θουκυδίδη, τον Σοφοκλή κ.ά. με εργαλεία τα πρωτότυπα κείμενα των παραπάνω στοχαστών. Μελετώντας την «Απολογία», την «Πολιτεία», τον «Κρίτωνα», τον «Επιτάφιο», την «Αντιγόνη» κ.ά., εξέτασαν βασικές πολιτικές έννοιες και ηθικά διλλήματα, συσχέτισαν τη δημοκρατία με τα δικαιώματα, διερεύνησαν τη φύση της δικαιοσύνης και της αδικίας και μίλησαν για τη δική τους, ιδεώδη πολιτεία. Στο τέλος οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με την κα Χλόη Μπάλλα, καθηγήτρια Φιλοσοφίας στον Παν/μιο Κρήτης. Απεύθυναν και δέχτηκαν ερωτήσεις.
Η επίσκεψη στο παλάτι της Κνωσού την τέταρτη μέρα (23/10/19) έδωσε στους μαθητές την ευκαιρία να γνωρίσουν το υψηλό επίπεδο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης και καλλιτεχνικής παραγωγής του Μινωικού πολιτισμού. Στη συνέχεια στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου ενημερώθηκαν για τις δράσεις/ παρεμβάσεις του Δήμου Ηρακλείου απέναντι σε ευάλωτες ομάδες, όπως μετανάστες/πρόσφυγες, Ρομά, κακοποιημένες γυναίκες κ.α.
Στο Πειραματικό Λύκειο την πέμπτη και τελευταία μέρα (24/10/19) της διοργάνωσης οι μαθητές εργάστηκαν σε μεικτές ομάδες και δημιούργησαν ένα εκπαιδευτικό βίντεο, στο οποίο συγκέντρωσαν τις εμπειρίες, γνώσεις και δεξιότητες που απέκτησαν από τα βιωματικά εργαστήρια και τις εκπαιδευτικές επισκέψεις. Στόχος, ο προβληματισμός για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του πολίτη, η ανάδειξη της ατομικής και συλλογικής ευθύνης και η σημασία της συμμετοχής στις δημοκρατικές διαδικασίες. Ιδιαίτερα σε μια εποχή εθνικιστικών τάσεων και ευρωσκεπτικισμού ο απώτερος στόχος του προγράμματος με την ολοκλήρωσή του σε δύο χρόνια επικεντρώνεται στην καλλιέργεια δεξιοτήτων που συνδέουν τα ανθρώπινα δικαιώματα με τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη δημοκρατία.
Με την επίσκεψη στο Δημαρχείο Ρεθύμνου, τον κατεξοχήν χώρο δημοκρατικών διαδικασιών κάθε πόλης, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες. Μας υποδέχθηκε στην αίθουσα συνεδριάσεων η Αντιδήμαρχος παιδείας και κοινωνικής πολιτικής, κα Ελευθεριάδου-Γκίκα, η οποία απένειμε τις βεβαιώσεις και τα αναμνηστικά δώρα.
Οι καλές εντυπώσεις που αποκόμισαν μαθητές και καθηγητές από τη διοργάνωση και τη φιλοξενία από τις οικογένειες συμπληρώθηκαν από το αποχαιρετιστήριο δείπνο. Οι παραδοσιακοί μεζέδες και η κρητική μουσική που συνόδευσε το χορευτικό συγκρότημα Τζανιδάκη και όλους τους παρευρισκόμενους ήταν ο καλύτερος τρόπος για να κλείσει η πρώτη συνάντηση του προγράμματος. Με έντονη τη συγκίνηση και την αναμονή για την επόμενη συνάντηση στη Γερμανία τον Δεκέμβριο με θέμα την Ελευθερία έκφρασης και τύπου.
Η μαθήτρια Νίκη Ψωμά, που φιλοξενούσε 2 μαθητές από τη Γερμανία αναφέρει χαρακτηριστικά συνοψίζοντας την εμπειρία των συμμετεχόντων μαθητών: «Δυσκολεύομαι να στριμώξω σε μια παράγραφο, μια εμπειρία για την οποία θα μπορούσα να αφιερώσω δεκάδες σελίδες χαρτιού. Τι είναι για σένα η δημοκρατία; Τι σημαίνει Εrasmus; Μια εβδομάδα πριν, αν με ρωτούσαν τι σημαίνει δημοκρατία θα έλεγα: «Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα, του οποίου η εξουσία πηγάζει από τον λαό». Μα δημοκρατία, σημαίνει πολλά περισσότερα από μια τόσο στερεότυπη πρόταση. Δημοκρατία, σημαίνει πόλεμος για την απόκτηση δικαιωμάτων. Δημοκρατία, σημαίνει φραγμός σε όλα τα είδη των διακρίσεων. Δημοκρατία σημαίνει ισότητα, ενότητα και πίστη για το κοινό καλό. Μετά από μια ξεχωριστή εβδομάδα, κατάφερα όχι μόνο να αποκομίσω νέες γνώσεις, αλλά και να αποκτήσω νέους και καλούς φίλους. Ευχαριστώ, που μου δώσατε την ευκαιρία να αποτελέσω έστω κι ένα μικρό κομματάκι, ενός τόσο μεγάλου συνόλου. Ευχαριστώ, που τώρα, κοιτάζοντας όλες αυτές τις όμορφες φωτογραφίες, τους φωτεινούς αυτούς φάρους χαράς και αναμνήσεων, θα μπορώ να λέω πως θυμάμαι, πως ήμουν και εγώ εκεί. Πως έπαιξα ένα πρωταγωνιστικό ρόλο, όπως όλοι μας, στην ίδια, υπέροχη ιστορία.»
Ευχαριστούμε τη Δημόσια βιβλιοθήκη Ρεθύμνου που φιλοξένησε την πρώτη μέρα των δραστηριοτήτων του σχολείου, το ΞΕΝΙΑ που επίσης μας παραχώρησε τον χώρο του για μια μέρα, το Σύλλογο Διδασκόντων και ξεχωριστά τον υποδιευθυντή κ. Ηλία Λουλούδη για την πρόσκλησή του στο ρακοκάζανό του στο παραδοσιακό χωριό της Ελεύθερνας, το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων για την αμέριστη στήριξή τους, και ιδιαίτερα τις 19 οικογένειες των μαθητών και μαθητριών του σχολείου μας που με ιδιαίτερη φροντίδα φιλοξένησαν για μια εβδομάδα τους 21 μαθητές /τριες των συνεργαζόμενων σχολείων. Τέλος ευχαριστούμε την αφιλοκερδή προσφορά του, Mammys και του χορευτικού συγκρότηματος Τζανιδάκη.
Για το Πειραματικό Λύκειο Ρεθύμνου
Η υπεύθυνη του προγράμματος Erasmus+
Αναστασία Δεικτάκη
