ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
MENOY
ΡΕΘΥΜΝΟ

Συγκίνηση για τα 50 χρόνια ανασκαφών και ανακαλύψεων

0

ΤΟΥ ΜΑΝΟΥΣΟΥ ΚΛΑΔΟΥ

Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την έναρξη των ανασκαφικών ερευνών στο υστερομινωικό νεκροταφείο των Αρμένων Ρεθύμνου. Η σημαντική αυτή επέτειος τιμάται με το Ε’ συνέδριο αρχαιολογικού έργου Κρήτης, που διεξάγεται στην πόλη μας από την περασμένη Πέμπτη και ολοκληρώνεται αύριο.

Ο αρχαιολογικός χώρος των Αρμένων προκαλεί διεθνές ενδιαφέρον λόγω της μοναδικότητας των ευρημάτων που ήρθαν στο φως από τις ομάδες που συντόνισε κατά την διάρκεια των πενήντα αυτών ετών ο αρχαιολόγος κ. Γιάννης Τζεδάκις, που συνέδεσε την ζωή του με αυτό το έργο.

Οι ανασκαφικές εργασίες ξεκίνησαν το 1969 και έφεραν στο φως εκτεταμένο νεκροταφείο υστερομινωικών χρόνων, το οποίο ανασκάπτεται συστηματικά έως σήμερα. Έχουν βρεθεί 220 τάφοι μέσα σε ένα όμορφο δάσος βελανιδιάς. Οι περισσότεροι τάφοι είναι θολωτοί που έχουν λαξευτεί στον μαλακό βράχο με προσανατολισμό ανατολή-δύση και έχουν λαξευτό, επίσης στο μαλακό βράχο, στενό διάδρομο που οδηγεί στον θάλαμο. Μόνο ένας τάφος είναι κτιστός θολωτός. Οι τάφοι ήταν οικογενειακοί. Περιείχαν πολλούς νεκρούς που αποθέτονταν είτε στο δάπεδο είτε σε σαρκοφάγους. Σε ορισμένους τάφους η προσέγγιση στο θάλαμο γίνεται με κατηφορικό δρόμο και σε άλλους με σκαλιά. Τα κτερίσματα (κεραμική - όπλα - εργαλεία - κοσμήματα), παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την τέχνη, τη θρησκεία και την κοινωνική οργάνωση της εποχής. Ένα σημαντικό στοιχείο της ανακάλυψης ήταν το ότι οι περισσότεροι από τους τάφους βρέθηκαν ασύλητοι και φυσικά περιείχαν πάρα πολλά και πλούσια ευρήματα. Κεραμικά αγγεία, ειδώλια, χάλκινα όπλα, ωραία κοσμήματα, πολλά εργαλεία, ένα περίαπτο με επιγραφή σε γραφή Γραμμική Α, κλπ. Μάλλον πρόκειται για οικογενειακούς τάφους με περισσότερους του ενός νεκρούς τοποθετημένους ή στο δάπεδο ή μέσα σε πήλινες λάρνακες, οι οποίες εντυπωσιάζουν με τον ωραιότατο και πλούσιο διάκοσμό τους με θέματα από τη φύση και τις θρησκευτικές τελετές.

Παρών στην τελετή έναρξης του συνεδρίου, ο αρχαιολόγος Γιάννης Τζεδάκις, δεν έκρυψε την συγκίνηση του και μιλώντας στην εφημερίδα μας, δήλωσε πανευτυχής. Το μόνο του παράπονο είναι πως καθυστέρησε η ένταξη του έργου ανάδειξης του νεκροταφείου που χρηματοδοτείται από το τρέχον ΕΣΠΑ ενώ θα μπορούσε να έχει γίνει αυτό πριν 7-8 χρόνια, να έχει τελειώσει και να εορταστεί σε αυτόν τον χώρο η μεγάλη επέτειος.

Συγκεκριμένα μας δήλωσε: «Ως προς το ζήτημα των ανασκαφών είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος γιατί έχει γίνει μια τεράστια προσπάθεια. Μάλιστα, η πρώτη φάση των ανασκαφών έγινε σε δύσκολες περιόδους. Τώρα έχουν ομαλοποιηθεί τα οικονομικά ζητήματα, έχουμε βρει τον οικισμό στον Κάστελο, στον οποίο ανήκει το νεκροταφείο και προχωράμε. Υπάρχει μόνο μια καθυστέρηση στο έργο του ΕΣΠΑ. Εάν είχε μπει την προηγούμενη χρηματοδοτική περίοδο, όπως θέλαμε και όχι στην τρέχουσα, θα κάναμε εκεί την γιορτή για τα 50 χρόνια της ανασκαφής. Ήταν θέμα της κεντρικής εξουσίας να μην καθυστερήσει το μεγάλο αυτό έργο, όπως τελικά έγινε και σήμερα δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Αυτά που γίνονται τώρα, θα μπορούσαν να είχαν γίνει τουλάχιστον 7 χρόνια νωρίτερα. Ευελπιστούμε σε 1,5 χρόνο από τώρα να έχει ολοκληρωθεί το έργο.»

Ο ίδιος συμπλήρωσε τα εξής:  «Είμαι πολύ ευτυχής για ό,τι έχει γίνει στο υστερομινωικό νεκροταφείο Αρμένων. Και κάθε φορά που μπαίνω στον χώρο νιώθω πως είναι η πρώτη φορά. Και ας έχουν περάσει 50 χρόνια από τότε…»

ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝ. ΤΖΙΓΚΟΥΝΑΚΗ

Ιδιαίτερα συγκινημένη η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου κ. Αναστασία Τζιγκουνάκη, καλωσόρισε στον συνέδριο τον ανασκαφέα του υστερομινωικού νεκροταφείου Αρμένων, ενθυμούμενη μάλιστα την δική της εμπειρία πριν 35 χρόνια.

Χαρακτηριστικά είπε τα εξής: «Το 5ο Αρχαιολογικό Έργο Κρήτης συμπίπτει με τα 50 χρόνια της συστηματικής ανασκαφής της ΥΜΙΙΙ νεκρόπολης Αρμένων Ρεθύμνου, υπό την διεύθυνση του Επίτιμου Γενικού Διευθυντή Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, Γιάννη Τζεδάκι.

Τι πιο φυσικό από το να αφιερώσουμε την συνάντηση μας αυτή στην επέτειο της έναρξης της ανασκαφής του μεγαλύτερου μυκηναϊκού νεκροταφείου του νησιού. Τι πιο φυσικό, αφού η ανασκαφή μας χάρισε τόσα στοιχεία, που με την δημοσίευση τους θα ξεδιπλωθεί σειρά δεδομένων και υποθέσεων, που θα εμπλουτίσουν σε μεγάλο βαθμό τις γνώσεις μας, οδηγώντας μας ένα βήμα μπροστά στην διερεύνηση του παρελθόντος. Τι πιο φυσικό, αφού σε πολλούς από τους παρόντες και απόντες, η ανασκαφή αυτή έδωσε, με την συμμετοχή μας σε αυτή, ισχυρές εμπειρίες για το παρελθόν και το επέκεινα.

Η δική μου εμπειρία στο ΥΜΙΙΙ νεκροταφείο Αρμένων ξεκίνησε 35 χρόνια πριν. Ήταν το 1984 και μετά το 1987 και λίγο το 1991 ή 1992. Είχα την τιμή να αποκαλύψω τον νεκρό με τον αμφορέα που έφερε πάνω του τη λέξη wi – na – jo σε Γραμμική Β’ Γραφή, το ψάθινο καλάθι, σπάνιο εύρημα λόγω υγρού κλίματος, μια έγκυο νεκρή που δίπλα της είχε ένα μεγάλο όστρεο, μια αχιβάδα από όπου ξεχείλιζαν οι λίθοι ενός περιδέραιου, ανάμεσα τους και ένας αιγυπτιακός σκαραβαίος…

Όταν ανοίγαμε ένα τάφο, αφού δύσκολα προλαβαίναμε να ολοκληρώσουμε σε μια ημέρα την ανασκαφή του, κάναμε νυχτέρι με φωτιές, ξενυχτούσαμε, όπως κάνουν – και ίσως έκαναν και τότε -  τους νεκρούς πριν τους θάψουν, με μια αντίστροφη πορεία εμείς…

Πώς να ξεπληρώσω μια τέτοια εμπειρία, να αναδεύω μακρινές υπάρξεις προσπαθώντας να τις φανταστώ, και όλο αυτό να το μοιράζομαι με ένα χαρισματικό προϊστάμενο και ανασκαφέα, με αγαπημένους φίλους σαν τον Σταύρο Πολυχρονάκη, το Μήτσο Καμίτση, τον Γιώργο Νικολουδάκη, τον Στέφανο Αλεξάνδου που συγκρατούσε την στιγμή στην αιωνιότητα με τον φακό του;

Το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν, μόλις επέστρεψα ως προϊσταμένη στην δυτική Κρήτη, να συντάξω μελέτη ανάδειξης του νεκροταφείου και να προσπαθήσω αυτή να υλοποιηθεί, πράγμα που τώρα γίνεται, και πολύ με χαροποιεί, αλλά και πάλι, αυτή η εμπειρία δεν ξεπληρώνεται.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον ανασκαφέα Γιάννη Τζεδάκι για το δώρο της συμμετοχής μου στο έργο του και γενικά για την προσφορά του στο Ρέθυμνο και ευρύτερα, διεθνώς.»

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΣΠΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ

Από το 2018 έως και σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο και το ομώνυμο υποέργο «Ανάδειξη Υστερομινωϊκού Νεκροταφείου Αρμένων – Α’ φάση», με προϋπολογισμό 650.000  ευρώ υπό την επίβλεψη του ανασκαφέα, Γενικού Διευθυντή Αρχαιοτήτων κ. Γιάννη Τζεδάκι, της Διευθύντριας της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου κ. Αναστασίας Τζιγκουνάκη, των αρχαιολόγων κ. Νότας Καραμαλίκη και κ. Στεφανίας Μιχαλοπούλου, της αρχιτέκτονα κ. Γεωργίας Λιουδάκη, της συντηρήτριας κ. Βίκυ Κοντογιάννη και του λογιστή κ. Γιώργη Κλάδου.

Το έργο περιλαμβάνει εργασίες όπως η συντήρηση των υφιστάμενων διαδρομών επισκεπτών, την δημιουργία νέων διαδρομών επισκεπτών καθώς και χώρων στάσης και καθιστικών. Επίσης την εκπόνηση τοπογραφικής μελέτης, μελέτης πυρασφάλειας του χώρου, μελέτη Η/Μ για τα κτήρια και την προετοιμασία έκδοσης οικοδομικής άδειας για τις εργασίες που προβλέπονται στην Β’ φάση, που θα ακολουθήσει και θα αφορά σε ανακαίνιση του υφιστάμενου κτηρίου φύλαξης και εποπτικού υλικού, την κατασκευή βοηθητικού κτίσματος και στέγαστρα τάφων.

Περιλαμβάνει, επίσης, προμήθεια απαραίτητου εξοπλισμού, αποψιλώσεις, καθαρισμούς και αποχωματώσεις, φωτογραφική τεκμηρίωση του χώρου εργασιών, έλεγχο για ύπαρξη και άλλων αρχαιοτήτων μέσω δοκιμαστικών τομών, εντοπισμό και καθαρισμό μινωικού δρόμου και κατάλληλη σήμανση για το κοινό.

Μέχρι στιγμής στις 123 δοκιμαστικές τομές που έχουν διεξαχθεί έχουν εντοπιστεί τμήματα δύο διαφορετικών λιθόστρωτων μονοπατιών. Το ένα έχει ονομαστεί «γερμανικό» και χρονολογείται μάλλον τον 18ο αιώνα μ.Χ. με βάση νομίσματα των οθωμανικών χρόνων. Επίσης εντοπίστηκε μονοπάτι διαφορετικής κατασκευής από το προαναφερθέν, το οποίο προς το παρόν δεν έχει χρονολογηθεί.

Έχουν επίσης εντοπιστεί νέα κτερίσματα, ανάγλυφα λίθινα και κεραμικά θραύσματα, και ημιπολύτιμοι λίθοι. Επίσης προχωρούν οι συντηρήσεις των τάφων.

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ