Κοιμόμαστε ύπνο βαθύ, ατάραχο, με λίγα μόνο ξεβολέματα, βυθισμένοι στο όνειρο του greek “ήλιος και θάλασσα”, της greek salad και του greek musakas. Όμως η Γη... γυρίζει, όπως απέδειξε ο Γαλιλαίος, ο κόσμος αλλάζει, οι ρυθμοί γίνονται όλο και πιο φρενήρεις, οι τουρίστες πιο απαιτητικοί, οι επιλογές αφθονότερες και δελεαστικότερες, και η τεχνολογία ακολουθεί πλέον σε κάθε βήμα τον τουρίστα, τις προτιμήσεις και τις επιλογές του. Και εμείς κάθε χρόνο, με τη λήξη της σεζόν και λίγο πριν την έναρξη της επόμενης, γκρινιάζουμε, παραπονιόμαστε και “παίζουμε την κολοκυθιά”, ανανεώνοντας το ραντεβού με το... all time classic. Μόνο που, όσον αφορά στον τουρισμό, αυτό πια δεν ισχύει...
«Γερνάμε και σαν χώρα και σαν άνθρωποι και σαν ιδέες», όπως περιγράφει εύστοχα με την πείρα χρόνων ο πρόεδρος του Συνδέσμου Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Πρακτόρων Κρήτης κ. Μιχάλης Βλατάκης. «Και χρειαζόμαστε επειγόντως φρεσκάρισμα με ανακαίνιση και στα άψυχα και στα έμψυχα, και κυρίως στις ιδέες». Τα θέματα πολλά... από την εκπαίδευση του προσωπικού, το πάντα φλέγον ζήτημα των υποδομών στο νησί μας και τον ρόλο των κρητικών προϊόντων που θα έπρεπε να είναι πιο καθοριστικός στον τουρισμό... έως την υπερφορολόγηση των ξενοδοχείων και την ολοένα και μεγαλύτερη “μοιρασιά της πίτας” στις κοσμοπλημμυρισμένες κάθε χρόνο περιοχές, όπως καταγράφει τις παθογένειες του κρητικού τουρισμού ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Διευθυντών Ξενοδοχείων κ. Γιώργος Πελεκανάκης.
Και εν αρχή ην οι υποδομές. Να ξεκινήσει κανείς από τους δρόμους; Να φτάσουμε στις σημάνσεις όπου ο οδηγός ενημερώνεται κάθε μερικά μέτρα για διαφορετικά χιλιόμετρα που απομένουν ως τον προορισμό του, που προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τις οδηγίες για.. “ναυτιλλομένους”, ή για τις ταμπέλες που είναι κρυμμένες ή απλά δεν υπάρχουν;. Να επεκταθεί μέχρι και στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε μόλις πιάσουμε το τιμόνι; Ένα πρόβλημα που έχει πολλές αναγνώσεις, σαν εκείνη που μας κατέθεσε σε αυτούς τους προβληματισμούς ο κ. Πελεκανάκης.
Με τόσα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα και με την εκτεταμένη χρήση του συστήματος γεωγραφικών προσδιορισμών, του γνωστού σε όλους μας GPS, οι ξένοι δε φοβούνται πλέον να επιχειρήσουν την εξερεύνηση της κρητικής ενδοχώρας, η οποία είναι και η λιγότερο ανεπτυγμένη τουριστικά. Όμως με τους δρόμους που έχουμε και με την τραγική, σε πολλές περιπτώσεις, σήμανσή τους, πώς μπορεί να επιτευχθεί η ανάπτυξη περιοχών που έχουν περιθώριο να δώσουν την απαιτούμενη ώθηση στο τουριστικό μας προϊόν; Χωρίς υποδομές δεν μπορείς να έχεις ποιότητα και χωρίς ποιότητα δεν μπορείς να έχεις επισκέπτες που αφήνουν “ζεστό” χρήμα στον τόπο.
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Πρακτόρων Κρήτης, «οι πελάτες με λεφτά πάνε εκεί που υπάρχουν υποδομές, καθώς έχουν τις ανάλογες απαιτήσεις». Λογικό και απλό, μολονότι μάλλον δεν το έχουμε κατανοήσει πλήρως, καθώς, όταν γκρινιάζουμε για το ότι έχουμε τουρίστες που δεν αφήνουν πολλά, μάλλον ξεχνάμε ότι προσφέρουμε υποδομές που απευθύνονται σε τουρίστες οι οποίοι δεν έχουν πολλές απαιτήσεις. «Επιτέλους να σκεφτούμε ότι, όπως αξίζουν σε εμάς τους ντόπιους οι σωστές υποδομές για να έχουμε μια ποιότητα ζωής, έτσι πρέπει να αντιμετωπίζουμε και τους τουρίστες που αντιλαμβάνονται την ικανοποίηση όπως και εμείς. Αν εμείς δεν είμαστε ευχαριστημένοι, πώς μπορούμε να έχουμε αυτή την απαίτηση από τους επισκέπτες μας;», σημειώνει ο κ. Βλατάκης.
Ας μην ξεχνάμε πόσο σημαντική παράμετρος είναι αυτή και πόσο σωστά αξιοποιημένη από χώρες που έχουν εντάξει την ποιότητα ζωής στην τουριστική τους βιομηχανία. Το παράδειγμα της Κόστα Ρίκα στην Κεντρική Αμερική είναι από τα πιο χαρακτηριστικά, με την πανέμορφη αυτή χώρα να βάζει στην “εξίσωση” το ότι είναι μεταξύ αυτών με τους πλέον ευτυχισμένους πολίτες και μεταξύ εκείνων με την πλέον οικολογική πολιτική σε όλα τα επίπεδα, πρώτα για τους ντόπιους και μετά και για τους τουρίστες της.
Για τον κ. Πελεκανάκη το μείζον ζήτημα “υποδομές” περικλείει και το επίμαχο της διάρκειας της τουριστικής περιόδου. «Μεγαλώνει ο αριθμός των κλινών στην Κρήτη, όχι όμως και των θέσεων στα αεροπλάνα. Είμαστε υπερπλήρεις Ιούλιο και Αύγουστο, όχι όμως στο διάστημα πριν και μετά. Και αυτό είναι κομβικής σημασίας, καθώς οι άλλοι μήνες είναι εκείνοι που κάνουν τη διαφορά όταν έρχεται η ώρα του... ταμείου. Για αυτόν τον λόγο το 2018, που ήταν μια ιστορική χρονιά για τον κρητικό τουρισμό, είχαμε τα εντυπωσιακά αποτελέσματα που καταγράφηκαν», σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Διευθυντών Ξενοδοχείων.
«Πρέπει να μιλάμε για έξι τουλάχιστον γεμάτους μήνες και όχι μόνο για δύο φουλ σεζόν», σύμφωνα με τον ίδιο. Η “διάρκεια” μαζί με τη λέξη “ποιότητα” αποτελούν τα δύο βασικά χαρακτηριστικά που θα έπρεπε να καθορίζουν τον κρητικό τουρισμό και το μέλλον του, κατά τον πρόεδρο των τουριστικών και ταξιδιωτικών πρακτόρων Κρήτης. «Για να έχουμε τα επιθυμητά οικονομικά αποτελέσματα, θέλουμε διάρκεια. Να μην υπολειτουργούμε πριν και μετά τους μήνες που είναι όλα πλήρη, Ιούλιο και Αύγουστο, με προσφορές κάτω του κόστους για να μένουν ανοικτά τα καταλύματα», εξηγεί ο κ. Μιχάλης Βλατάκης. «Ό,τι προσφέρεις παίρνεις», συμπληρώνει από την πλευρά του ο κ. Πελεκανάκης, επισημαίνοντας ότι και σε αυτή την περίπτωση μιλάμε με αμφίδρομους όρους. «Οι “λεφτάδες” έχουν αλλάξει πια νοοτροπίες. Δεν επιλέγουν μόνο μεγάλα ξενοδοχεία αλλά και ακριβά μαγαζιά. Τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος έγιναν από εκατό... 1.100. Και μιλάμε για έναν υπερβολικά μεγάλο αριθμό. Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη του κλάδου, τα ξενοδοχεία δημιούργησαν πολλά μπαρ και εστιατόρια για κάθε γούστο και προτίμηση. Το αποτέλεσμα είναι να μοιράζεται η “πίτα” σε ακόμα περισσότερα κομμάτια. Και αυτό αποτέλεσε μια απάντηση στην απαίτηση των πελατών που επιζητούν εναλλακτικές λύσεις μέσα στα ξενοδοχεία πια».
Πρακτικά, με αυτούς τους όρους, δηλαδή περισσότερες επιλογές μέσα στις ξενοδοχειακές μονάδες και ακόμα περισσότερες έξω από αυτές, είναι απόλυτα λογικό να υπάρχει μια δυσαναλογία, ένα χάσμα, με τον πελάτη να καθορίζει προς τα πού θα γείρει η ζυγαριά. Και βεβαίως μιλάμε με όρους ποιότητας και σε αυτό το κομμάτι, καθώς, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Διευθυντών Ξενοδοχείων, τα πράγματα έχουν πια αλλάξει. Οι περισσότεροι επισκέπτες δε θέλουν πια “κράχτες” να τους καλούν να μπουν στα καταστήματά τους. Και το θέμα είναι ότι «με την αύξηση του τουριστικού ρεύματος τα τελευταία χρόνια δεν ξέρουν πια οι περισσότεροι τι είναι αυτό που ζητάει ο πελάτης».
Θεμέλιος λίθος «η τουριστική εκπαίδευση»
Και αν θέλουμε να μιλάμε για ποιότητα, πρέπει να ξεκινάμε από την αρχή των πάντων σε όλα και στον τουρισμό, δηλαδή την εκπαίδευση. Όπως επισημαίνει ο κ. Πελεκανάκης, «έχει αυξηθεί ο αριθμός των κλινών, όχι όμως και εκείνος του εξειδικευμένου προσωπικού. Το 1995 είχαμε δύο Ανώτατες Τουριστικές Σχολές, στη Ρόδο και τον Άγιο Νικόλαο. Είκοσι πέντε χρόνια, μετά με τη μεγάλη αύξηση στο τουριστικό ρεύμα προς το νησί μας, τίποτα δεν έχει αλλάξει».
Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στελέχωσης των ξενοδοχείων με προσωπικό, με κάθε επιχείρηση να προσπαθεί να τα βγάλει πέρα όπως μπορεί, πρόβλημα που βεβαίως εντείνεται από την εποχικότητα του επαγγέλματος. Και η άκρη σε αυτό το... “νήμα της Αριάδνης” είναι δύσκολο να βρεθεί, καθώς, όπως επισημαίνει ο κ. Πελεκανάκης, «εμπλέκονται τόσα πολλά υπουργεία, Τουρισμού, Παιδείας, Εργασίας... που στο τέλος... “χάνεται η μπάλα”!». Ο ίδιος διαπιστώνει και μια δυσαναλογία όσον αφορά στον επισιτισμό. «Θα μπορούσε να υπάρχει μεγαλύτερη κατανάλωση ελληνικών, για να μην πούμε αποκλειστικά κρητικών προϊόντων στα ξενοδοχεία. Όμως επιλέγονται συνήθως τα εισαγόμενα, καθώς είναι πιο φτηνά. Αυτό δεν ισχύει για ανταγωνίστριες χώρες όπως για παράδειγμα η Ισπανία και η Τουρκία, όπου ελάχιστα προϊόντα είναι εισαγόμενα. Δεν αρκεί μόνο η κρητική κουζίνα με τις τοπικές γεύσεις, αλλά τα προϊόντα για αυτήν να είναι κρητικά. Η Κρήτη επταπλασιάζει τον πληθυσμό της κάθε καλοκαίρι με τους τουρίστες που υποδέχεται, κάτι που σημαίνει ότι η κατανάλωση θα έπρεπε να είναι μεγαλύτερη. Ας μπει λοιπόν περισσότερο ελληνικό προϊόν στις κουζίνες των ξενοδοχείων», σημειώνει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Διευθυντών Ξενοδοχείων.
Ο κ. Πελεκανάκης βάζει στο τραπέζι και το μεγάλο πρόβλημα της υπερφορολόγησης των ξενοδοχείων με φόρους, τέλη, ακόμα και για μια ολόκληρη σειρά από πνευματικά δικαιώματα, δίνοντας με εύστοχο τρόπο το στίγμα : «Έχουν βρει μια αγελάδα και την αρμέγουν όλοι». Η εξίσωση που περιλαμβάνει τις παθογένειες του κρητικού τουρισμού, για τις οποίες όλοι συζητάμε αλλά χωρίς να βρίσκουμε ή να υλοποιούμε λύσεις, έχει ένα κεντρικό παρονομαστή: Και αυτός δεν είναι άλλος από τη σοκαριστική διαπίστωση του κ. Μιχάλη Βλατάκη, ότι «το προϊόν μας είναι “γερασμένο” και χρειάζεται επειγόντως φρεσκάρισμα. Έχουμε μείνει ακόμη στο greek salad και στο greek musakas, στο “ήλιος και θάλασσα”... Ο κόσμος όμως προχωράει και μαζί του προχωράει και η τεχνολογία. Πρέπει να χρησιμοποιούμε τα καινούργια εργαλεία για το μάρκετινγκ και κάθε είδους δραστηριότητα που έχει να κάνει με τον τουρισμό. Χρειαζόμαστε επειγόντως μια ανακαίνιση και στα άψυχα και στα έμψυχα, και στις ιδέες», δηλώνει με έμφαση ο πρόεδρος των τουριστικών και ταξιδιωτικών πρακτόρων Κρήτης.
Και αυτή η διαπίστωση του κ. Βλατάκη είναι καίριας σημασίας. Οι νέοι τουρίστες, αυτοί που θα αποτελέσουν και τη “μαγιά” του μελλοντικού τουριστικού ρεύματος προς την Κρήτη, είναι εξοικειωμένοι με τη νέα τεχνολογία και τις επιταγές των καιρών, και έχουν αντίστοιχες απαιτήσεις. Αν δεν τις βρουν, θα στραφούν αλλού. Και αν ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι αυτά που προσφέρουμε εμείς είναι μοναδικά, μάλλον ήρθε η ώρα να ξυπνήσουμε από τη... νιρβάνα μας. Γιατί, όπως προειδοποιεί ο κ. Βλατάκης, «έρχονται νέοι προορισμοί, με καλύτερα και φτηνότερα προϊόντα».
«Δε γερνάει μόνο η χώρα, αλλά και οι ιδέες»
Αυτό που έχουμε απόλυτη ανάγκη είναι ιδέες και αυτές μπορούν να γεννηθούν μόνο από τους νέους, αυτούς που μέσα από το σήμερα σμιλεύουν το αύριο. Όμως οι πιο δημιουργικοί, οι πιο ονειροπόλοι και ανήσυχοι από αυτούς έχουν “ανοίξει τα φτερά τους” στα χρόνια της κρίσης και αρκετοί είναι εκείνοι που ακόμα το κάνουν ή το σχεδιάζουν. Μαζί τους έχουν εγκαταλείψει την Ελλάδα και οι καινοτόμες ιδέες που θα μπορούσαν να ανανεώσουν και το τουριστικό μας προϊόν...
Και χωρίς νέους ανθρώπους και νέες ιδέες τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει. Δεν αλλάζουμε μόνο δημογραφικά, δε γερνάμε μόνο ηλικιακά, γερνάμε και από έμπνευση και από οράματα, και εντέλει και στο προϊόν το οποίο προσφέρουμε. Και αυτή η τάση πρέπει να αναστραφεί όσο είναι ακόμα καιρός. Και όπως μας προειδοποιεί ο κ. Μιχάλης Βλατάκης, «ο τουρισμός μας χρειάζεται ένα “ηλεκτροσόκ”, γιατί έχει μπει στον αυτόματο πιλότο». Και αυτό έπρεπε να είχε γίνει ήδη... χθες! Αλλιώς και για τα επόμενα χρόνια θα αρκούμαστε να συζητάμε και να γκρινιάζουμε για τις παθογένειες του κρητικού τουρισμού βλέποντας το τρένο να περνάει... για άλλους προορισμούς.
