O νέος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κος Ευγένιος , ενθρονίζεται περίπου δύο χιλιάδες χρόνια μετά την ίδρυση της εκκλησίας της Κρήτης !
Η ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ
Η αφορμή για το παρόν κείμενο μας δόθηκε με την ευτυχή συγκυρία της επιλογής για τη θέση του Αρχιεπισκόπου Κρήτης του σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κου Ευγένιου , ενός ιεράρχη που καθημερινά αποδεικνύει πως τιμά τη θέση και το ρόλο του.
Η ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ
Η εκκλησία της Κρήτης ,ως γνωστόν ,έλκει την ίδρυσή της από τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους. Ο πρώτος πυρήνας θεωρείται ότι ιδρύθηκε από τον Απόστολο Παύλο ,κατά τη Γ΄ αποστολική του περιοδεία. Πρώτος Επίσκοπος ορίσθηκε από τον ίδιο τον Απόστολο Παύλο , ο μαθητής του Τίτος .Τους πρώτους αιώνες της ιστορίας της, η εκκλησία υπαγόταν στον ’’θρόνο της Ρώμης’’.Το 754 μ.Χ, πιά , υπάχθηκε στον ‘’θρόνο της Κωνσταντινούπολης’’.Η περίοδος από το 824 μ.Χ. ως και το 961 μ.Χ. θεωρείται η πρώτη σκοτεινή της περίοδος καθότι δεν υπάρχουν πληροφορίες για την τύχη της , αφού την Κρήτη είχαν καταλάβει οι Ανδαλουσιανοί Άραβες . Δύο αιώνες αργότερα η περίοδος της Ενετοκρατίας από το 1204 μ.Χ. ως και το 1647 μ.Χ. υπήρξε επίσης η δεύτερη σκοτεινή της περίοδος καθότι οι Ενετοί κατακτητές κατήργησαν τους Ορθόδοξους Επισκόπους ,και εγκατέστησαν Καθολικούς Καρδινάλιους .Οι Ορθόδοξοι Επίσκοποι του νησιού συνέχισαν να χειροτονούνται από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης , αλλά παρέμεναν εκτός Κρήτης .
ΤΟ ΔΙΠΡΟΣΩΠΟ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ
Μόλις το 1647 οι νέοι κατακτητές του νησιού ,οι Οθωμανοί, με την κατάκτηση των πρώτων περιοχών του νησιού, επέτρεψαν να εγκατασταθεί ο πρώτος Επίσκοπος Κρήτης, ο Νεόφυτος Πατελάρος , συγγενής του οικουμενικού Πατριάρχη Αθανάσιου Πατελάρου. Οι Οθωμανοί εφάρμοζαν μια πιο φιλελεύθερη πολιτική στο θέμα της θρησκείας των λαών που κατακτούσαν , επιχειρώντας με αυτό τον τρόπο μια διπλωματική κίνηση , για να μετριάζουν τις αντιδράσεις των κατακτημένων από αυτούς λαών . Έτσι για όσα χρόνια οι Κρήτες δεν κατάφερναν να δημιουργήσουν οργανωμένη εξέγερση κατά των Οθωμανών η συμπεριφορά των κατακτητών απέναντι στην ηγεσία της εκκλησίας, ήταν καταπιεστική μεν, αλλά σχετικά ανεκτική . Όταν όμως οι Οθωμανοί , αρχές του 1821 διαπίστωσαν πως η εκκλησία συνεπικουρούσε την εξέγερση των Κρητών , δεν δίστασαν να σφαγιάσου τον Μητροπολίτη Κρήτης Γεράσιμο και 5 Επισκόπους :Τον Κνωσού Νεόφυτο , τον Σητείας Ζαχαρία, τον Λάμπης Ιερόθεο ,τον Χερονήσσου Ιωακείμ και τον τιτουλάριο Διοπόλεως Καλλίνικο.
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
Τέλη του 1800 και αμέσως μετά την απελευθέρωση ,η εκκλησία της Κρήτης πήρε την οριστική της μορφή με τον καταστατικό χάρτη 276/1900 που εγκρίθηκε από την Κρητική Πολιτεία ,και διοικούνταν από τον Μητροπολίτη Κρήτης και τους Επισκόπους .Αυτό το καθεστώς συνεχίστηκε ως και τον Φεβρουάριο του 1967, δύο μόλις μήνες πριν την επιβολή της δικτατορίας , οπότε με Βασιλικό Διάταγμα , η εκκλησία κηρύχθηκε σε Αρχιεπισκοπή και ο επικεφαλής της αξιώθηκε ως Αρχιεπίσκοπος .
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ
Σ΄όλη αυτή την ιστορική της διαδρομή ,η προσφορά της εκκλησίας στον λαό της Κρήτης , υπήρξε ανεκτίμητη . Κατά πρώτον, η τόσο ενωρίς ,από τα πρώτα πρωτοχριστιανικά χρόνια ,ίδρυσή της και η γοργή της εξάπλωση , φανερώνει την επιθυμία του Κρητικού λαού για ένα πραγματικό ‘’ λόγο του Θεού ‘’ τον οποίο ανακάλυψε στο νέο θρησκευτικό δόγμα . Κατά δεύτερον, η συνεχής προσήλωσή του στον χριστιανισμό και το δόγμα της Ορθοδοξίας ,παρ΄όλες τις πιέσεις που δέχτηκαν οι Κρήτες από τους κατακτητές τους ,τόσο από τους Άραβες όσο και από τους Ενετούς αλλά πολύ περισσότερο από τους Οθωμανούς οι οποίοι και εφάρμοζαν εξοντωτικές πολιτικές εξισλαμισμού , αποδεικνύει το ισχυρό δέσιμο του λαού με την πίστη του. Η πίστη τους αυτή μαζί με το χαρακτηριστικό΄΄του ανυπότακτου λαού’’ που χαρακτηρίζει τους Κρήτες , υπήρξαν τα δύο ισχυρά στοιχεία που τους στήριξαν στις προσπάθειες των εκάστοτε κατακτητών τους για την αλλοίωση της ταυτότητάς τους , και της ενσωμάτωσής τους ,στις δικές τους εθνότητες .Όλους αυτούς τους αιώνες σφυρηλατήθηκαν πολύ ισχυροί δεσμοί των Κρητών με την πίστη τους .Αυτό το συνάγουμε και από τον ρόλο που έδωσαν στο δόγμα τους , στις σημαντικές στιγμές της κοινωνικής τους ζωής , όπως στους γάμους τους ,στις βαπτίσεις των παιδιών τους ,στις αποδημίες των αγαπημένων τους προσώπων , στους Κυριακάτικους εκκλησιασμούς τους ,και σε πολλές ακόμη συναντήσεις τους και τελετές .Μεγάλη ακόμη ήταν και η συμβολή της εκκλησίας στους Εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες των Κρητών , και κύρια ενάντια στους αγώνες τους κατά των Οθωμανών .
ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ ΑΙΩΝΑ
Εισερχόμενη στον εικοστό αιώνα , η εκκλησία της Κρήτης συνέχισε τη πολύπλευρη προσφορά της στο λαό του νησιού ,συνδράμοντάς τον στους Εθνικούς και Κοινωνικούς του αγώνες. Πολύ μεγάλη υπήρξε η συμβολή της στην Εθνική Αντίσταση κατά των Γερμανών , όπου Μοναστήρια της Κρήτης υπήρξαν καταφύγια για τους αντιστασιακούς, όπως της Μονής του Πρέβελη , της Μονής του Αη Γιώργη του Απανωσήφη ,της Μονή Βροντησίου ,αλλά και της Μονής Καψά και της Μονής Τοπλού στη Σητεία .Σε ότι αφορά την κοινωνική συνδρομή της εκκλησίας αναφερόμαστε στις δύο γενναίες παραχωρήσεις χιλιάδων στρεμμάτων αγροτεμάχιων Μοναστηριακής περιουσίας προς πολίτες του νησιού . Η πρώτη από αυτές τις παραχωρήσεις αφορούσε περίπου το 60% της εκκλησιαστικής περιουσίας , και συντελέστηκε με τον νόμο 3345 του 1925 επί πρωθυπουργίας Ελευθέριου Βενιζέλου και αφορούσε το ταμείο Εφέδρων Κρητών πολεμιστών .Η δεύτερη συντελέστηκε περίπου 30 χρόνια αργότερα ,το 1952 με το Β.Δ. 4/16.10.1952 , επί κυβερνήσεως του συνασπισμού των Φιλελευθέρων και της Εθνικής Προοδευτικής Ένωσης Κέντρου (ΕΠΕΚ) και πρωθυπουργίας του Νικόλαου Πλαστήρα ,με διανομή επίσης χιλιάδων στρεμμάτων αγροτεμαχίων Μοναστηριακής περιουσίας του νησιού , σε ακτήμονες Κρήτες.
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΕΚ
Στην πιο πρόσφατη ιστορία του νησιού , η εκκλησία της Κρήτης πάντα ήταν παρούσα . Σπουδαία ήταν η συνδρομή της , στην ίδρυση της ΑΝΕΚ ,που αποτέλεσε στρατηγική κίνηση για τη λύση του πολύ μεγάλου προβλήματος της ακτοπλοϊκής σύνδεσης του νησιού με ασφάλεια . Αυτό επιτεύχθηκε χάρις στην κορυφαία πρωτοβουλία του αείμνηστου Μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου κου Ειρηναίου Γαλανάκη και άλλων Χανιωτών με τη δημιουργία της εταιρείας λαϊκής βάσης , της ΑΝΕΚ , αρχές Απριλίου του 1967. Για την καθιέρωση μάλιστα του κύρους της εταιρείας ο κος Ειρηναίος υπήρξε και για σειρά ετών ο πρόεδρος της ΑΝΕΚ . Η πρωτοβουλία αυτή στέφθηκε με επιτυχία καθότι στηρίχθηκε με ζέση από όλες τις Μητροπόλεις της Δυτικής Κρήτης .Η αφορμή για την ίδρυση της εταιρείας, υπήρξε το ναυάγιο του πλοίου ‘’ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ’’ στις 8 Δεκεμβρίου του 1966 της γραμμής Χανιά-Πειραιάς και ο θάνατος 250 περίπου επιβατών.Ως τότε η ακτοπλοϊκή σύνδεση του νησιού με τον Πειραιά ήταν αποκλειστικά στα χέρια ιδιωτικών ναυτιλιακών εταιρειών ,οι οποίες εκτελούσαν τα συγκεκριμένα δρομολόγια χωρίς την επαρκή επιτήρηση των ναυτιλιακών αρχών.Η ασφάλεια των ταξιδιών δεν ήταν επαρκής και αυτό φανερώθηκε στη περίπτωση του ναυαγίου του ‘’ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ’’.Το συγκεκριμένο καράβι είχε ναυπηγηθεί το 1949 ως δεξαμενόπλοιο και αργότερα είχε μετασκευαστεί ανεπιτυχώς σε οχηματαγωγό. Αυτό αποδείχτηκε κατά την δίκη των υπαιτίων του ναυαγίου, καθότι είχε μετατοπιστεί το κέντρο βάρους του σκάφους με αποτέλεσμα την μείωση της ευστάθειάς του. Για αυτό τον λόγο καταδικάστηκαν πρόσωπα της πλοιοκτήτριας εταιρείας καθώς και ένας εκ των πλοιοκτητών. Η ίδρυση της ΑΝΕΚ ως εταιρεία λαϊκής βάσης για την ακτοπλοϊκή σύνδεση των Χανίων με τον Πειραιά ,υπήρξε το παράδειγμα για την ίδρυση και των άλλων ναυτιλιακών εταιρειών λαϊκής βάσης της Κρήτης δηλαδή, των ‘’Μινωικών Γραμμών ‘’,της’’ Ρεθυμνιακής ‘’,και της ‘’ΛΑΝΕ’’ Λασιθίου αλλά και των εκτός Κρήτης όπως της ’’ΝΕΛ΄΄ στη Λέσβο , της ‘’ΔΑΝΕ’’ στα Δωδεκάνησα ,της ‘’ΑΝΕΣ΄΄στη Σύμη, της ‘’ΝΕΣ΄΄στη Σκύρο,της ‘’Ναξιακής ΑΝΕ’’, και άλλων .
Η ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ ΣΤΑΣΗ ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Σ
τις πιο πρόσφατες δεκαετίες , η εκκλησία της Κρήτης πλέον του θρησκευτικού και φιλανθρωπικού της έργου ,έχει να επιδείξει σοβαρή στάση σε σειρά κοινωνικών θεμάτων που απασχόλησαν και απασχολούν την Ελληνική κοινωνία .Αξιοπρεπής κρίνεται η στάση της στο θέμα των ταυτοτήτων για την μη αναγραφή του θρησκεύματος των πολιτών στα δελτία , ενώ δεν συνέβη το ίδιο σε πολλές άλλες μητροπόλεις της υπόλοιπης Ελλάδας.Την ίδια αξιοπρεπή στάση τήρησε επίσης στο θέμα της αντιμετώπισης των μεταναστών και επίσης επέδειξε έμπρακτα την αντιρατσιστική της θεώρηση.
ΤΑ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΓΙΑ ΦΩΤΕΙΝΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Σήμερα ,στη σύγχρονή και διαρκώς εξελισσόμενη πραγματικότητά μας ,πάντα υπάρχουν περιθώρια ώστε η Αρχιεπισκοπή Κρήτης και η εκκλησίας της Κρήτης στο σύνολό της , να καταφέρει να αποδείξει το πόσο κοντά βρίσκεται στις προσπάθειες του λαού για μια πραγματικά προδευτική κοινωνία.Πεδία όπου υπάρχουν σαφή περιθώρια προοδευτικής δράσης και ουσιαστικής συμβολής εκ μέρους της, θεωρούμε πως είναι :
Α. Η αναβάθμιση της εκπαίδευσης των κληρικών στις δύο Εκκλησιαστικές Ακαδημίες της Κρήτης .Η Αρχιεπισκοπή θα πρέπει να διεκδικήσει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του επιπέδου αλλά και του περιεχομένου των σπουδών .Θεωρούμε πως η αναβάθμιση του μορφωτικού επιπέδου των κληρικών είναι ακρογωνιαίος λίθος για την προσπάθεια επαναπροσέγγισης των πιστών ,και ιδιαίτερα των νέων .
Β.Η ψήφιση ενός νέου καταστατικού χάρτη της εκκλησίας για την οικονομική διαχείρηση των οικονομικών θεμάτων των Μητροπόλεων , των Μοναστηριών ,των ενοριών και των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων.
Γ.Η ανάληψη πρωτοβουλιών για την ριζική αναβάθμιση του θεσμού των κατηχητικών σχολείων.Τα κατηχητικά σχολεία για τα οποία προτείνεται να αλλάξει και η ονομασία τους , θα μπορούσαν να αναδειχτούν σε νεανικές κυψέλες όπου θα παρέχονται διδασκαλίες και γνώσεις κοινωνικού και θρησκειολογικού περιεχομένου .Σκοπός θα είναι να γίνουν ελκυστικοί πυρήνες για μαθήτριες ,μαθητές αλλά και για νέες και νέους μεγαλύτερης ηλικίας.Οι διδάσκοντες θα μπορούσαν να είναι εθελοντές πτυχιούχοι θεολογικών , κοινωνικών ,ιατρικών ή και άλλων σπουδών.Στόχος θα είναι να αποτελέσουν πόλους έλξης νεανικού πληθυσμού και να καταστούν σε Μορφωτικές Ανοικτές Ακαδημίες της Αρχιεπισκοπής .
Δ.Ακόμη θα μπορέσει να αναβαθμιστεί γενναία το ήδη επιτελούμενο φιλανθρωπικό έργο της εκκλησίας , και μάλιστα εστιασμένο σε δύο κύριους άξονες .Τον άξονα στήριξης των ευάλωτων οικονομικά και κοινωνικά ομάδων , και τον άξονα της στήριξης των μεταναστών και λοιπών αλλοδαπών που διαμένουν προσωρινά στο νησί και που χρήζουν στήριξης και συνολικής συνδρομής .
Ε.Όλα τα παραπάνω θεωρούμε πως μπορούν να γίνουν πραγματικότητα και λόγω του μεγάλου πλεονεκτήματος της Αρχιεπισκοπής Κρήτης που υπάγεται απ΄ευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ως Ημιαυτόνομη εκκλησία.
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ και ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
Το τελευταίο αναφερόμενο αλλά ίσως και το σοβαρότερο θέμα , είναι η προσπάθεια διευθέτησης της δυνατότητας αξιοποίησης της Μοναστηριακής περιουσίας των Μοναστηριών της Κρήτης.Το θέμα αυτό κρίνεται πολύ σημαντικό και λόγω της πολύ μεγάλης αξίας των ιδιόκτητων εκτάσεων πολλών Μοναστηριών και ιδίως αυτών που βρίσκονται σε παραλιακές περιοχές. Σαν μια πρώτη ιδέα προτείνεται η δημιουργία ενός οικονομικού ιδρύματος στα πρότυπα του Ταμείου Αξιοποίησης Δημόσιας Περιουσίας (ΤΑΙΠΕΔ) , όπου την Διοίκηση θα ασκεί η Αρχιεπισκοπή Κρήτης με την συνδρομή των Πρυτάνεων των τριών Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων του νησιού , καθώς και των τεσσάρων Δημάρχων των πρωτευουσών των νομών. Το ταμείο αυτό θα μπορούσε να έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτεί δράσεις στήριξης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων , αλλά και φορέων της Υγείας ( Νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας) και της Τριτοβάθμιας Παιδείας (Πανεπιστημιακά ιδρύματα) του νησιού .Σπουδαίο παράδειγμα σύγχρονης και αξιόπιστης διαχείρισης εκκλησιαστικής περιουσίας αποτελεί η Αρχιεπισκοπή Κύπρου η οποία διέπεται επίσης από Αυτόνομο καθεστώς .Την συνολική οικονομική διαχείριση ασκεί η Θρονική Επιτροπή υπό την προεδρία του Αρχιεπίσκοπου Κύπρου η οποία λειτουργεί ως εκτελεστικό και συμβουλευτικό σώμα.
ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΝΟΙΞΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Θεωρούμε λοιπόν πως η συγκυρία της εκλογής του κου Ευγένιου ως νέου Αρχιεπισκόπου Κρήτης ,θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα λαμπρή περίοδο για την εκκλησία της Κρήτης .Είναι η πρώτη φορά στην 55ετή θητεία του θεσμού της Αρχιεπισκοπής στην εκκλησία της Κρήτης όπου τη θέση του Αρχιεπισκόπου αναλαμβάνει ένας τόσο νέος και φωτισμένος ιεράρχης .Ο νέος Αρχιεπίσκοπος είμαστε σίγουροι πως θα επιβεβαιώσει με τη διακονία του ,τις προσδοκίες και τις ελπίδες του ποίμνιού του!
Πηγές: - ORTHODOXIANEWSAGENCY.GR
– e-Nautilia.gr
