1.Συνεχίζουμε και σήμερα με τις ιαματικές ιδιότητες που αποδίδονταν σε σαράντα κρητικά βότανα από τους παλιότερους Κρητικούς. Τα βότανα αυτά καταγράφονται στη λαϊκή ρίμα με το όνομα «σαρανταδέντρι» ή «σαρανταβότανο». Το ποίημα εκείνο, που συνιστούσε από μόνο του μια αποτελεσματική μνημονική τεχνική για τις ιδιότητες των βοτάνων, είχε διαμορφωθεί στην πάροδο του χρόνου, στη «μακρά διάρκεια», όπως συνηθίσουμε να λέμε, έχοντας συμπυκνώσει όλη την υπάρχουσα γι’ αυτάγνώση. Βέβαια εκείνο που προτεινόταναρχικά από τη ρίμα ήτανη διεξαγωγή μ’ αυτάενός θεραπευτικού λουτρούγια τους αρρώστους, όμως η υπόδειξη σταδιακά είχε ξεχαστεί και αναφέρονταν πια σ’ ένα σύνθετο αφέψημα, που ονομαζόταν κατά τόπους «καρτεράκι» ή «μαγιολύτης». Ας δούμε όμως σήμερα τη δεύτερη και τελευταία εικοσάδα τους.

2.Μέντα 

Μεντόχορτο(Mentha x rotundifolia, Μίνθη η στρογγυλόφιλος): τονωτικό, αντιμικροβιακό, ανακουφίζει από πονοκέφαλους

3.και δεντρολίβανο, οπού μοσκομυρίζει,

το λένε και αρισμαρί, που την υγειά χαρίζει.

Δεντρολίβανο(Rosmarinus officinalis, Δενδρολίβανον το φαρμακευτικόν): ηρεμιστικό, αντισηπτικό, επουλωτικό, ενισχυτικό μνήμης, αντιρρευματικό

4.Πάρε τα γιασεμόφυλλα

τη ροδαρά με τ’ άνθη

Γιασεμί χιώτικο(Jasminumofficinale, Ίασμος ο φαρμακευτικός): τονωτικό

Αροδαρά (Rosacanina, Αγριοτριανταφυλλιά): αντιμετώπιση κόπωσης, επουλωτικό στα δερματικά, τονωτικό, τα φύλλα ξεραίνονται στον αέρα και γίνονται βραστάρι για οφθαλμικές παθήσεις, δυσκοιλιότητα, ροδόσταμο από πέταλα για λιποθυμίες και για καλό ύπνο

γαρεφαλόβιολεςπολλές και γαρεφάλου άνθη.

Γαρεφαλόβιολα(Tagetessp., Ταγέτης ο ορθοφυής, κατιφές): παρασιτοκτόνο, αντιβακτηριακό, αντιμυκητιακό, εντομοαπωθητικό

Γαριφαλιά(Dianthuscaryophyllus, Δίανθος ο καρυόφυλλος): καταπολεμά αϋπνία, μαζί με πετιμέζιγια την αντιμετώπιση του βήχα

6.Απήγανο και βάρσαμο

Απήγανος(Rutagraveolens, Ρυτή η βαρύοσμη): αιμοστατικό, αντιμετώπιση πλευρίτιδας και ρευματικών πόνων, αποτρεπτικό ματιάσματος, κοπανισμένο με τσικουδιάγια εντριβές κατευνασμού πυρετού, χυμός με ζάχαρη για σκουληκάκια, πυκνό βραστάρι και μαύρο κρασί για επαλείψεις στα εκζέματα, κοπανισμένο με δυνατό ξύδι στα μηλίγγιαγιακεφαλαλγίες, παλιότερα παρασκευαζόταν η ουσία αρσίνη για πάρκινσον

Βάρσαμος(Menthaspicata, Μίνθη η σταχυώδης): διεγερτικό, τονωτικό, αντιρρευματικό, αντιμικροβιακό

7.τση γης το χαμομήλι

Χαμομήλι: (Matricariarecutita, Ματρικάρια η περιτμημένη) διεγερτικό κυκλοφορίας, ανακουφιστικό πόνων, αντιρρευματικό, ανακουφίζει στις μυαλγίες, καταπολεμά ηλιακά ερυθρήματα

8.τη μυριστήαμπερόριζα, που δένουν στο μαντήλι.

Αμπερόριζα(Pelargoniumgraveolens,Πελαργόνιο το βαρύοσμο, μπαρμπαρούσα, αμπερόζα): είδος γερανιού, χοιραδώσεις, δερματικές εξελκώσεις, ρευματισμοί, πραϋντικό, υπνωτικό, αγαπημένο μυριστικό σπιτιού, μπαίνειστα γλυκά κουταλιού και στις ξερές σταφίδες (κεράσι, βύσσινο, κυδώνι), βραστάρι για πέψη

9.Πάρε το κοκκινόχορτο

Κοκκινόχορτο(πθν. Sanguisorbaminor, Σαγκουισόρβη, αιματόχορτο): αντισηπτικό, αντιδιαρροϊκό

10.βάλε και κουτσουνάδα,

που κάνουν κοκκινόλαδο, στου ήλιου την πυράδα.

Κουτσουνάδα: (Papaverrhoeas, Μήκων η ροιάς) επουλωτικό πληγών, καταπραϋντικό, στις πίττες (βρουβόπιττες), άνθη της με φλούδια από ξινό ρόδι στα βρέφη για κοκκύτη, υπνωτικό

11.Φύλλα συκιάς κι αμυγδαλιάς

Συκιά(Ficuscarica, Συκή η καρική): δερματοπάθειες, νευρόπονοι, γάλα συκιάςκαυστικό για μυρμηγκιές, εξουδετερώνει δηλητήριο σκορπιού, φύλλα βρασμένα με δυόσμο για διάρροια, παχιά φύλλα στο σιτάρι για σταρόψειρες, ζουμί ξεραμένων σύκων για βήχα και αντιμετώπιση αποστημάτων

Αμυγδαλιά(Prunusdulcis, Προύμνη η γλυκεία:) φλεγμονώδης αρθρίτιδα, τονωτικό (πολύ ασβέστιο και ιώδιο), καθαρίζει νεφρά, χιονίστρες, αντινευραλγικό, κόλλα αμυγδαλιάς βράζεται για φουσκώματα, πικραμύγδαλα κοπανισμένα για καλλυντικό, ξερά περικάρπια βραστάρι για υπερτροφία προστάτη

 

12.και φύλλα μαντζουράνας

Μαντζουράνα (Origanummajorana, Ορίγανον η μαντζουράνα): ανακουφιστικό πονοκεφάλων, αρτυματικό, φάρμακο κατά στομαχικών και εντερικών ενοχλήσεων

 

13.φλισκούνι που μοσκοβολά σαν κόρφος κάθε μάνας.

Φλισκούνι (Μίνθη η χνοώδης - Menthapubescens ή Μίνθη η υδροχαρής - Menthaaquatica): ρευματισμοί, αντιασματικό, επουλωτικό πληγών, αντιμετώπιση διάρροιας και εντερικών παρασίτων, καύση στομάχου (ξίδας), με πολύ μέλι για κοκκύτη, κοπανισμένο για ερεθισμούς δέρματος

14. Το μαϊντανό, το σέλινο

Μαϊντανός: (Petroselinumcrispum, Πετροσέλινο το ούλον): χρόνιες πληγές, δερματικά, χυλός φύλλων διουρητικός στις παθήσεις νεφρών, ρίζα για υπέρταση

Σέλινο: (Σέλινον το βαρύοσμον, Apiumgraveolens): τονωτικό μυών, νεύρων, διεγερτικό, αντιρρευματικό, διουρητικό, ορεκτικό, χωνευτικό.Ελάττωση πίεσης αίματος. Σπόροι μειώνουν επίπεδα σακχάρου

15. και την αντωναϊδα,

Αντωναΐδα(Teucrium,τεύκριο - λαγοκοιμηθιά): βραστάρι καρδιοτονωτικό (ένα φλιτζάνι βράδυ πρωί), αντιρρευματικό, δερματικές εξελκώσεις, τραύματα και φλύκταινες (πυκνό βραστάρι), Γερμανοί στην Κατοχή αντί τσαγιού την χρησιμοποιούσαν ως«Μαύρο τσάι», υπέρταση, πέτρες χολής, πόνοι κοιλιάς (στρουφάντερος), μασημένη στα δαγκώματα φιδιών, στα μαλλιά για αύξηση της τριχοφυΐας

16. τ’ αγούδουρα τ’ αγλακιχτού, τον κλάδο και τα φύλλα.

Αγούδουρας (Hypericumperforatum,Ανθυλλίη η τραυματική, σπαθόχορτο): αναλγητικό, αντισηπτικό, ναρκωτικό, επουλωτικό, αντιπυρετικό, βραστάρι για αμοιβάδες, σπαθόλαδο (ή βάρσαμο)επουλωτικό πληγών. Στις δερματοπάθειες οι κορυφές με τον καρπό μπαίνουν σε λάδι σε αναλογία 2/5 και εκτίθενται για 40 μέρες στον ήλιο και στ’ απόι, το παρασκεύασμααντισηπτικό αντί ιωδίου. Άλλη συνταγή, άνθη με λάδι, κόκκινο κρασί και καμφορά για ρευματισμούς

17. Σαράντα είναι, βράσε τα και γέμισε μια σκάφη

και διώξ’ απ’ το κορμάκι σου τσοι πόνους και τα πάθη.

Το διαδίκτυο είναι γεμάτο με ιδιότητες των φαρμακευτικών φυτών, όμως η γνώση έχει πια απωλεσθεί κι όλα εμφανίζονται να είναι κατάλληλα για όλες τις παθήσεις! Ευτυχώς στην Κρήτη διαθέτουμε τρία καλά συγγράμματα, που κυκλοφόρησαν σε ανύποπτο χρόνο, πολύ πριν η φυτοθεραπεία γίνει μόδα και εφαλτήριο για κέρδη. Πρόκειται για τα βιβλία:

1. Ιωάννης Χαβάκης, Φυτά και βοτάνια της Κρήτης, Αθήνα, χωρίς χρονολογία έκδοσης
2. Ευαγγελία Φραγκάκη, Συμβολή εις την δημώδη ορολογίαν των φυτών, Αθήναι 1969
3. Ευαγγελία Φραγκάκη, Η δημώδης ιατρική της Κρήτης, Αθήναι 1978

18.Όποιος σκοπεύει ν’ ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα, μπορεί εύκολα να συμβουλευτεί δύο βιβλία από τη διεθνή βιβλιογραφία, μεταφρασμένα καλά στα ελληνικά:

4. ΜωρίςΜέσεγκε, Τα βότανα και η υγεία μας, Αθήνα 1983 και
5. OdyPenelope, Πλήρης Οδηγός φαρμακευτικών βοτάνων, Αθήνα 1994.

Σημειώνεται ότι ο Μέσεγκε εργάστηκε ως αναγνωρισμένος γιατρός βοτανοθεραπευτής του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας.Τέλος, χρήσιμα είναι και τα πρακτικά του Συνεδρίου της ΙΛΕΡ το 2000 με τον τίτλο Λαϊκή ιατρική, που εκδόθηκαν το 2003.