Οφείλω την «ανακάλυψη» αυτού του μαγικού, πολύχρωμου κόσμου, στον εξαίρετο συνάδελφο, δημοσιογράφο και φωτογράφο, Γιώργο Πατρουδάκη, διευθυντή του περιοδικού «Κρητικό Πανόραμα», που «με πήρε από το χεράκι» και με ξενάγησε στην «επικράτεια» της άγριας κρητικής ορχιδέας. Σε ολόκληρη την Κρήτη φυτρώνουν γύρω στα 70 διαφορετικά είδη (σε όλη την Ελλάδα έχουν καταμετρηθεί γύρω στα 180), από τα οποία τουλάχιστον 14 είναι ενδημικά (φύονται μόνο στην Κρήτη). Όμως, στο συγκεκριμένο σημείο που με πήγε ο Γιώργος, σε ένα οροπέδιο πάνω από το Σπήλι Ρεθύμνου, μπορεί κανείς να παρατηρήσει συγκέντρωση δεκάδων ειδών σε μια σχετικά μικρή έκταση. Πριν καν εκπλαγώ από την ποικιλία χρωμάτων, μεγεθών και σχεδίων, ξαφνιάστηκα βλέποντας γκρουπ ξένων επισκεπτών από όλες τις γωνιές του πλανήτη να περιδιαβάζουν τις πλαγιές, να περιεργάζονται αυτά τα μικρά αγριολούλουδα και να τα φωτογραφίζουν μανιωδώς. Όταν εμείς προσπερνάμε αδιάφορα (ή αγνοούμε εντελώς) αυτό το θησαυρό που υπάρχει στην «αυλή» μας ή, ακόμα χειρότερα, ρίχνουμε μέσα τα τρακτέρ και τα κάνουμε όλα «ίσωμα», κάποιοι ξεκινούν από την άλλη άκρη του πλανήτη για να περάσουν 10 μέρες στην Κρήτη μελετώντας την πλουσιότατη χλωρίδα της. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά έχουν ιδρύσει και συλλόγους Φίλων της Ορχιδέας σε περισσότερες από 10 χώρες της Ευρώπης. Γνωρίσαμε έναν Βέλγο, τον Sienaert Raf, ο οποίος έρχεται στην Κρήτη κάθε χρόνο από το 1973, μόνο και μόνο για να δει αυτά τα σπάνια λουλούδια.
Κάθε νέα ορχιδέα που μου «συνέστησε» ο Γιώργος συνοδευόταν και από μια διαφορετική έκφραση στο πρόσωπό μου: ένα μείγμα θαυμασμού, σαστίσματος, αλλά και «ενοχής» λόγω άγνοιας, που διαφορετικά θα μπορούσε να περιγραφεί ως «έκφραση χάνου». Μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλες όσο οι τροπικές, αλλά είναι πολύ εντυπωσιακές αν τις δει κανείς από κοντά. Εκεί, όμως, που πραγματικά έμεινα άφωνος, ήταν όταν γνώρισα τη «σταρ» των κρητικών ορχιδέων, την Ophrys Cretica, η οποία τον Απρίλη του 1971 αποτέλεσε το εξώφυλλο του National Geographic, παρακαλώ! Χρειάστηκε να περάσει αρκετή ώρα για να πεισθώ ότι αυτό που έβλεπα δεν ήταν μια μέλισσα, αλλά ένα άνθος, χαρακτηριστικό παράδειγμα προσαρμοστικότητας καθώς και μια τρανή απόδειξη της θεωρίας του Δαρβίνου. Ο συνοδοιπόρος μου άρχισε τότε να μου εξηγεί ότι η συγκεκριμένη ορχιδέα -όπως και άλλα μέλη της οικογένειάς της- είναι υπεύθυνη για την πιο μαζική «ερωτική απάτη» στην ιστορία του πλανήτη! «Μεταμφιέζονται» σε έντομα, χρησιμοποιώντας όχι μόνο τα σχήματα και τα χρώματά τους, αλλά εκκρίνοντας, επίσης, μεγάλη ποσότητα ορμονών αναπαραγωγής (φερομονών) για να προσελκύσουν τα αρσενικά έντομα. Αυτά τα ταλαίπωρα αποπλανώνται σεξουαλικά και προσγειώνονται πάνω τους, αλλά το μόνο που καταφέρνουν είναι να μεταφέρουν τη γύρη από ορχιδέα σε ορχιδέα προκαλώντας τη γονιμοποίησή τους. Αποδεικνύεται έτσι ότι και σε άλλα είδη τα αρσενικά δεν σκέφτονται με το κεφάλι, ενώ μια γνωστή λαϊκή ρήση μπορεί να παραφραστεί και να γίνει «ορχιδέα σέρνει καράβι». Από την αρχαιότητα θεωρούσαν ότι κάποιες ορχιδέες είχαν αφροδισιακές ιδιότητες και ήταν αφιερωμένες στους Σατύρους και τους Σειληνούς, τα λάγνα αυτά όντα που συνόδευαν τον Διόνυσο. Έτσι εξηγείται γιατί η «άγρια ορχιδέα» τείνει να γίνει συνώνυμο φιλήδονων και αισθησιακών θηλυκών. Λύθηκε, επιτέλους, η απορία που είχα χρόνια τώρα, από τότε που είδα την ταινία «Άγρια Ορχιδέα» με τον Μίκυ Ρουρκ και την Καρρέ Ότις -τι θυμήθηκα τώρα, ε!
Τι λείπει από αυτή την ιστορία για να είναι πραγματικά καλή; Σεξ έχει! Ίντριγκα, «πόλεμο», έχει; Ασφαλώς! Και μάλιστα σε δύο επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο είναι αυτό των σχολών, με κυριότερες εκπροσώπους τη Βελγική, τη Γαλλική και τη Γαλλοαγγλική, οι οποίες διαφωνούν μεταξύ τους κυρίως ως προς τον τρόπο ταξινόμησης των ορχιδέων. Μια δεύτερη «μάχη» μαίνεται μεταξύ προσώπων και αφορά την ανακάλυψη νέων ειδών. Ο ερευνητής που ανακαλύπτει ένα νέο είδος έχει το δικαίωμα να του δώσει και όνομα. Με αυτό τον τρόπο, μια ορχιδέα μπορεί να γίνει το «όχημα» πάνω στο οποίο το όνομα του ερευνητή θα «ταξιδέψει» προς την αιωνιότητα. Η ιστορία της ορχιδέας τελικά έχει όλα τα συστατικά για να γίνει best seller!
*Για περισσότερες πληροφορίες γύρω από τις κρητικές ορχιδέες διαβάστε το τεύχος Μαΐου-Ιουνίου 2007 του περιοδικού «Κρητικό Πανόραμα» και το βιβλίο του Αντώνη Αλιμπέρτη «Οι ορχιδέες της Κρήτης και της Καρπάθου», εκδόσεις Μύστης.
