Επιμέλεια: Θ. Ι. Ρηγινιώτης
Ας μοιραστούμε μερικές σκέψεις, που είχαμε δημοσιεύσει και πέρυσι το Πάσχα.
Ένας σύγχρονος άγιος διδάσκαλος του χριστιανισμού (ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος – ένας παπάς τρομερά τίμιος και ταπεινός, που κοιμήθηκε γύρω στο 1990) γράφει πως στους αποστόλους (που διακήρυξαν την ανάσταση του Χριστού) μπορεί να συνέβη ένα από τα εξής τρία πράγματα: ή εξαπατήθηκαν ή μας εξαπάτησαν ή είπαν την αλήθεια.
Να εξαπατήθηκαν, και να νόμισαν από λάθος πως ο Χριστός αναστήθηκε, είναι αδύνατο. Ήξεραν πάρα πολύ καλά το Χριστό και, επιπλέον, δεν ήταν μόνον οι 12 μαθητές του στενού περιβάλλοντός Του, αλλά πάρα πολλοί. Ο απόστολος Παύλος αναφέρει πως είδαν τον αναστημένο Χριστό πάνω από πεντακόσιοι μαθητές Του (Α΄ προς Κορινθίους, 15, 6)!
Το να εξαπάτησαν οι απόστολοι όλους τους άλλους (έστω οι 12 ή οι 12 με κάποιους συνεργάτες) επίσης είναι απίθανο, γιατί οι άνθρωποι αυτοί (εκτός από το ότι έκαναν θαύματα και είχαν και στη συνέχεια επικοινωνία με το Χριστό και με το Άγιο Πνεύμα) πέθαναν μαρτυρικά επιμένοντας πως είδαν το Χριστό αναστημένο. Αν ήταν απατεώνες, δεν είχαν λόγο να θυσιάσουν τη ζωή τους επιμένοντας σ’ ένα ψέμα, και μάλιστα ΟΛΟΙ, και σε διαφορετικό τόπο: ο Πέτρος στη Ρώμη, ο Ανδρέας στην Πάτρα, ο Βαρθολομαίος στην Αρμενία, ο Ματθαίος στην Αιθιοπία, ο Θωμάς στην Ινδία κ.τ.λ.
Να προσθέσουμε εδώ ότι, αν ο Ιησούς δεν πέθανε στο σταυρό, αλλά τον κατέβασαν ζωντανό και τον θεράπευσαν (όπως νομίζουν κάποιοι που δεν δέχονται την ανάσταση), θα έπρεπε να έχει κάνει δημόσιες εμφανίσεις στη συνέχεια. Εκείνος όμως εμφανίστηκε μόνο στους μαθητές Του (έστω στον ευρύ κύκλο), οι οποίοι ήδη τον πίστευαν. Αν επρόκειτο για απάτη, το λογικό θα ήταν να εμφανιστεί στον κεντρικό δρόμο της Ιερουσαλήμ! Και επιπλέον, τι απέγινε μετά από 40 μέρες;
Είναι παράλογο να θεωρούμε πως ήταν ζωντανός και όμως εξαφανίστηκε και άφησε τους μαθητές Του να προσπαθούν να πείσουν τους πάντες πως αναστήθηκε, χωρίς να τον έχουν μπροστά τους να τον δείξουν (επειδή αναλήφθηκε στον ουρανό 40 μέρες μετά).
Αυτό που μένει λοιπόν ως λογική εκδοχή είναι ότι οι απόστολοι είπαν την αλήθεια, όταν βεβαίωσαν όλο τον κόσμο ότι έζησαν από κοντά την εμπειρία της ανάστασης του Χριστού. Αληθώς ανέστη, λοιπόν! Και στα δικά μας.
ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ;
Κατά την χριστιανική θεολογία, όπως την παρέδωσαν ως εμάς οι άγιοι δάσκαλοι της πίστης μας, ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ ήταν και είναι ο Χριστός, για τον οποίο μίλησαν οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης και τον ερχομό Του προανήγγειλε ο Θεός στο «πρωτευαγγέλιο», Γένεσις, 3, 14-15: Και είπε Κύριος ο Θεός τω όφει× … και έχθραν θήσω ανά μέσον σου και ανά μέσον της γυναικός και ανά μέσον του σπέρματός σου και ανά μέσον του σπέρματος αυτής× αυτός σου τηρήσει κεφαλήν, και συ τηρήσεις αυτού πτέρναν.
Είναι τέλειος Θεός και τέλειος (δηλ. πλήρης) άνθρωπος, χωρίς όμως το προπατορικό αμάρτημα. Έτσι, ενώνοντας στο Πρόσωπό Του Θεό και άνθρωπο, δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ενωθούν μαζί Του και –επομένως– και με το Θεό: να φτάσουν δηλαδή στη θέωση.
Ως Θεός:
- Υπάρχει πάντα γεννημένος από τον Πατέρα, αχώριστο μέλος της Αγίας Τριάδας.
- Δημιούργησε τον κόσμο μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα.
- Εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη, ιδίως στα οράματα των προφητών (π.χ. Ησαΐα, Ιεζεκιήλ, Δανιήλ κ.τ.λ.), καθώς και στη φλεγόμενη βάτο του Μωυσή. Είναι ο Γιαχβέ (=ο Ων, δηλαδή ο Υπάρχων), ο Θεός του Ισραήλ.
- Είναι ο Λόγος και η Σοφία του Θεού.
Στην Αγία Γραφή φαίνεται ότι είναι:
Θεός: Λέγει αυτώ ο Φίλιππος∙ Κύριε, δείξον ημίν τον Πατέρα και αρκεί ημίν. Λέγει αυτώ ο Ιησούς∙ τοσούτον χρόνον μεθ’ ημών ειμί και ουκ έγνωκάς με, Φίλιππε; [=τόσο χρόνο είμαι μαζί σας και δε με γνώρισες, Φίλιππε;]. Ο εωρακώς εμέ εώρακε τον Πατέρα [=όποιος είδε εμένα, είδε τον Πατέρα]. Και πώς συ λέγεις, δείξον ημίν τον Πατέρα; Ου πιστεύεις ότι εγώ εν τω Πατρί και ο Πατήρ εν εμοί εστί; (Ιω. 14, 8-9).
Λόγος: Ένα αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν και Θεός ην ο Λόγος… Πάντα δι’ αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν… Και ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν, και εθεασάμεθα την δόξαν αυτού [=είδαμε τη λαμπρότητά Του], δόξαν ως μονογενούς παρά Πατρός (αρχή του κατά Ιωάννην ευαγγελίου).
Σοφία: Εγώ από στόματος Υψίστου εξήλθον και ως ομίχλη κατεκάλυψα γην∙ εγώ εν υψηλοίς κατεσκήνωσα, και ο θρόνος μου εν στύλω νεφέλης∙ γύρον ουρανού εκύκλωσα μόνη και εν βάθει αβύσσων περιεπάτησα∙ εν κύματι θαλάσσης και εν πάση τη γη και εν παντί λαώ και έθνει εκτησάμην… έτι διδασκαλίαν ως προφητείαν εκχεώ [=θα αναβλύσω] και καταλείψω αυτήν εις γενεάς αιώνων∙ ίδετε ότι ουκ εμεοί μόνω εκοποίασα, αλλά πάσι τοις εκζητούσιν αυτήν (Σοφία Σειράχ, κεφ. 24. βλ. και Παροιμίες, Σοφία Σολομώντος, Ιώβ).
…και μετά σου η σοφία η ειδυία τα έργα σου και παρούσα, ότε εποίεις τον κόσμον… Εξαπόστειλον αυτήν εξ αγίων ουρανών και από θρόνου δόξης σου πέμψον αυτήν… (Σοφία Σολομώντος, 9, 9-10).
- Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας (ΚΠολη) είναι αφιερωμένος στο Χριστό.
Ως Άνθρωπος:
Είναι ο δεύτερος Αδάμ, πρωτόπλαστος, πάντα σε κατάσταση θέωσης. Δοκιμάστηκε (πειρασμοί στην έρημο, Κήπος της Γεσθημανή, κραυγή στο σταυρό «Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;») και βρέθηκε πάντα να επιλέγει το Θεό. Είναι αθάνατος, αφού δεν έχει το προπατορικό αμάρτημα, αλλά πεθαίνει από ανθρώπινο χέρι επειδή ήταν πολύ καλός για να τον αντέξουν οι άνθρωποι, που είχαν απομακρυνθεί από το Θεό. Ο θάνατός Του –όπως και η επίγεια ζωή Του– συνετέλεσε ώστε:
- να υποστεί όλα τα δεινά και τις τραγωδίες του ανθρώπινου γένους (παιδί άγαμης μητέρας που κινδυνεύει να λιθοβοληθεί, γεννημένος σε στάβλο, σε θετή οικογένεια, πρόσφυγας ως βρέφος, περιπλανώμενος, προδομένος από φίλο, εγκαταλελειμμένος από τους φίλους, αθώος που καταδικάζεται και πεθαίνει με σταύρωση, νιώθοντας με ανεξήγητο τρόπο, πάνω στο σταυρό, ακόμη και την «εγκατάλειψη από το Θεό», όπως πολλές φορές νιώθουν οι άνθρωποι),
- να ενώσει στο πρόσωπό του όλη την ανθρωπότητα, π.Χ. και μ.Χ., όχι μόνο τη μ.Χ.: τοις εν φυλακή πνεύμασι πορευθείς εκήρυξε (Α΄ Πέτρου, 3, 19).
- να ανοίξει το δρόμο για την ανάσταση, γιατί οι απόγονοι κάνουν ό,τι και ο πρόγονός τους (=Αδάμ).
Έτσι, καλεί τους πάντες:
- να βαφτιστούν στο όνομά Του (Iω. 3, 5: εάν μη τις γεννηθή εξ ύδατος και Πνεύματος, ου δύναται εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού, Ματθ. 28, 19-20: πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος…), και έτσι να πάψουν να είναι απόγονοι του παλαιού Αδάμ και να γίνουν απόγονοι του νέου Αδάμ×
- να φάνε το Σώμα Του και να πιουν το Αίμα Του (Ιω. 6, 51-59: ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει, καγώ εν αυτώ), ώστε να ενωθούν μαζί Του, και φυσικά
- να εφαρμόσουν τη «νέα εντολή»: αγαπάτε αλλήλους, έως και τους εχθρούς σας.
Αυτή η ένωση μαζί Του θα δώσει τη δύναμη για εφαρμογή της εντολής.
Προσοχή: ο Ιησούς απαιτεί να Τον αγαπούν οι άνθρωποι περισσότερο από τους γονείς και τ’ άλλα μέλη της οικογένειάς τους (π.χ. Ματθ. 10, 34-37), γιατί Εκείνος συνενώνει όλη την ανθρωπότητα, η αγάπη Του είναι η «παν-αγάπη», ενώ όταν «βάζουμε την οικογένειά μας πάνω απ’ όλα», χτίζουμε τείχος ανάμεσα στους «δικούς μας» και τους «ξένους» ή «εχθρούς» μας.
Κομβικό σημείο: ο Ιησούς δε σώζει τον κόσμο με τη διδασκαλία Του, αλλά με την ανάστασή Του, που ανοίγει το δρόμο για τη δική μας ανάσταση. Αν η ανάσταση του Χριστού είναι ψέμα ή συμβολικός μύθος, όλος ο χριστιανισμός είναι μια απάτη.
Όλοι θ’ αναστηθούμε μαζί, γιατί όλη η ανθρωπότητα είναι ένα σώμα, το Σώμα του Χριστού (=η Εκκλησία), δεμένο με τα δεσμά της αγάπης. Αν ο καθένας που πέθαινε ανασταινόταν την άλλη μέρα, ο σύνδεσμος της ενιαίας ανθρωπότητας θα ράγιζε.
Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Στην εικόνα αυτή δεν απεικονίζεται το γεγονός της ανάστασης (που δεν το είδε κανείς – ούτε οι Ρωμαίοι φρουροί – και δεν περιγράφεται στα ευαγγέλια, αφού έγινε αόρατα και με σφραγισμένο τον τάφο). Η εικόνα που δείχνει το Χριστό να ρίχνει την πέτρα του τάφου και να πετιέται έξω είναι δυτικοευρωπαϊκή και έχει εισχωρήσει στον τόπο μας από την εποχή της Τουρκοκρατίας, όταν η ορθόδοξη αγιογραφία είχε σε μεγάλο βαθμό ξεχαστεί.
Στην ορθόδοξη εικόνα της ανάστασης, ο Ιησούς ζωγραφίζεται να έχει κατεβεί στον Άδη (στον κόσμο των νεκρών) και να σηκώνει συμβολικά από τους τάφους ένα γέρο και μια γριά, που είναι ο Αδάμ και η Εύα. Γύρω του στέκονται ο άγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος και άλλες ψυχές νεκρών, κυρίως άγιοι που έζησαν προ Χριστού (της Παλαιάς Διαθήκης). Ο Ιησούς πατάει τις «πόρτες του Άδη», κάτω απ’ τις οποίες ζωγραφίζεται συμβολικά ο Θάνατος, ένας σκοτεινός δαίμονας αλυσοδεμένος.
Έτσι, αυτή η εικόνα παριστάνει την κάθοδο του Χριστού στον Άδη, αφού ξεψύχησε στο σταυρό. Εκεί δίδαξε τις ψυχές των αρχαίων νεκρών, τις πήρε (καταργώντας τον Άδη) και τις έφερε στον τόπο όπου πηγαίνουν οι νεκροί τώρα (στον «ουρανό», όπως λέμε), ένα τόπο προσωρινού θανάτου, όπου περιμένουμε την ανάσταση.
Στην Α΄ επιστολή του αποστόλου Πέτρου, 3, 19-20, αναφέρεται ότι ο Κύριος, κατά το διάστημα του τριήμερου θανάτου Του, «πήγε και κήρυξε στα πνεύματα στη φυλακή, που είχαν απειθήσει κάποτε, όταν περίμενε η μακροθυμία του Θεού, τις ημέρες του Νώε…».
Λίγο πιο κάτω, Α΄ Πέτρου 4, 6, αναφέρεται ότι ο Κύριος «και νεκροίς ευηγγελίσθη» (έδωσε το μήνυμα του ευαγγελίου και στους νεκρούς).
Ας αναφέρουμε και ότι η κάθοδος του Χριστού στον Άδη προαναγγέλλεται στην Παλαιά Διαθήκη, όπου ο προφήτης και βασιλιάς Δαβίδ, στον Ψαλμό 23, στίχ. 7-10, γράφει:
«άρατε πύλας, οι άρχοντες υμών, και επάρθητε, πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης. τίς εστιν ούτος ο βασιλεύς της δόξης; Κύριος κραταιός και δυνατός, Κύριος δυνατός εν πολέμω. άρατε πύλας, οι άρχοντες υμών, και επάρθητε, πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης. τίς εστιν ούτος ο βασιλεύς της δόξης; Κύριος των δυνάμεων, αυτός εστιν ο βασιλεύς της δόξης».
Στα νέα ελληνικά: «Ας ανοίξουν τις πύλες οι άρχοντές σας, σηκωθείτε, αιώνιες πύλες, για να μπει ο βασιλιάς της δόξας. Ποιος είναι αυτός ο βασιλιάς της δόξας; Κύριος ισχυρός και δυνατός, Κύριος δυνατός στον πόλεμο. Ας ανοίξουν τις πύλες οι άρχοντές σας, σηκωθείτε, αιώνιες πύλες, για να μπει ο βασιλιάς της δόξας. Ποιος είναι αυτός ο βασιλιάς της δόξας; Ο Κύριος των δυνάμεων, αυτός είναι ο βασιλιάς της δόξας».
Οι «αιώνιες πύλες», αφού είναι αιώνιες, δε μπορεί να είναι πύλες κάποιας γήινης πόλης. Πρόκειται για τις «πύλες του Άδη», που αναφέρει αρκετές φορές η Παλαιά Διαθήκη, αλλά και ο Χριστός στο Ματθ. 16, 18. Ως γνωστόν, ο Χριστός αναφέρεται στην Αγία Γραφή ως βασιλιάς (π.χ. Ματθ. 25, 31-34, όπου αναφέρεται ότι στη Δευτέρα Παρουσία θα καθίσει «επί θρόνου δόξης αυτού»), ενώ ο απόστολος Παύλος τον χαρακτηρίζει «Κύριο της δόξης», αναφέροντας μάλιστα ότι είχε ήδη αυτή την ιδιότητα από πριν σταυρωθεί: «γιατί αν γνώριζαν, δε θα σταύρωναν τον Κύριο της δόξας» (Α΄ Κορινθίους 2, 8).
Ο «βασιλεύς της δόξης» λοιπόν, που εισέρχεται στις αιώνιες πύλες, είναι ο Χριστός και εισέρχεται στον Άδη ως κατακτητής και ελευθερωτής. Ας σημειωθεί ότι ο Ψαλμός αυτός είναι ψαλμός «της Μίας των Σαββάτων», δηλ. της πρώτης ημέρας της εβδομάδας, ημέρας κατά την οποία αναστήθηκε ο Κύριος (Ματθ. 28, 1) και που οι χριστιανοί από τα πρώτα κιόλας χρόνια ονομάζουμε Κυριακή (αναφέρεται με αυτό το όνομα ήδη στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, κεφ. 1, στ. 10).
