Το βράδυ της Τετάρτης 8 Αυγούστου 2012, ο Δήμος Ρεθύμνου, η Δημοτική Κοινότητα Ατσιποπούλου, το Εθνικό Ίδρυμα Μελετών και Ερευνών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ατσιποπούλου «Ο Άγιος Ελευθέριος» οργάνωσαν μια επετειακού χαρακτήρα ιστορική εκδήλωση για τη μάχη του Ατσιποπούλου, που έγινε στις 2 Αυγούστου 1905, την περίοδο της Θερισιανής Επανάστασης του 1905.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κκ Ευγένιος, αντιδήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι, οι πολιτιστικοί σύλλογοι γειτονικών χωριών και πολύς κόσμος.
Κεντρικοί ομιλητές ήταν ο Δήμαρχος Ρεθύμνου κ. Γιώργης Χ. Μαρινάκης και ο κ. Γεώργιος Εμμ. Περπιράκης, επίτιμος Σχ. Σύμβ. Π/θμιας. Παρέμβαση έκανε ο Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Μελετών και Ερευνών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» κ. Νίκος Παπαδάκης.
Την εκδήλωσε συντόνισε η Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ατσιποπούλου κ. Δ. Αγγελιδάκη Πετσαγγουράκη, η οποία στη μικρή εισαγωγή της τόνισε τη σημαντικότητα της ανδρείας και του θάρρους των αγωνιστών, που, ακόμα και κάτω από δύσκολες και αντίξοες συνθήκες και παρόλο που δεν είχαν την επιθυμητή έκβαση στον αγώνα τους, αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση για τη δύσκολη σύγχρονή μας πραγματικότητα. Στον σύντομο χαιρετισμό του ο Πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Ατσιποπούλου κ. Αλ. Αντ. Παπαλεξάκης, υποστράτηγος ε. α., αναφέρθηκε στη στενή συνεργασία του Ατσιποπούλου με το Εθνικό Ίδρυμα και έστειλε ένα ελπιδοφόρο μήνυμα ότι έχουν δρομολογηθεί οι διαδικασίες για την εξασφάλιση του χώρου στον οποίο θα ανεγερθεί το μνημείο των πεσόντων κατά τη σύγκρουση με τους Ρώσους και ότι η πίστωση των 50.000 €, που χορηγήθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων από τον τέως Πρόεδρο κ. Δημ. Σιούφα, είναι πλήρως εξασφαλισμένη.
Ο Δήμαρχος κ. Γ. Μαρινάκης στην ομιλία του αναφέρθηκε, με λόγο μεστό και άρτια οργανωμένο στο χρονικό της μάχης και την πολιτική της τσαρικής Ρωσίας πάνω στο κρητικό ζήτημα. Από την μια μεριά ήσαν οι ισχυρές δυνάμεις του ρώσικου στρατού και της κρητικής χωροφυλακής και από την άλλη οι θερισιανοί επαναστάτες που μάχονταν για την ελευθερία και την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Ιδανικό που φλόγιζε τις ψυχές τους και χαλύβδωνε το χαρακτήρα τους. «Ήταν η μάχη», τόνισε, «που ανέδειξε το συντηρητισμό, την αυστηρότητα και τη βάναυση καταπίεση που βίωναν οι Ρεθυμνιώτες από το καθεστώς της υψηλής προστασίας της πόλης από τους Ρώσους…». Ότι η μάχη «δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός, ασύνδετο με την ιστορική περίοδο, αλλά μια οργανωμένη συνειδητή αντίσταση». Σε αυτή τη μάχη έπεσαν οι: Σταυριανός Μπίρης, οπλαρχηγός από το Ζουρίδι, ο Ταξίμ Οσμανάκης, οθωμανός πρώην χωροφύλακας, ο Μαυρομουστακάκης από τους Κάμπους Κυδωνίας, ο Γεώργιος Τρουλιτάκης από το Βαφέ Αποκορώνου και ο Πέτρος Κόκκινος από την Ασή Γωνιά. Επίσης, υπήρξαν και έξι τραυματίες. Οι επαναστάτες υποχώρησαν γιατί ήταν αδύνατον να αντέξουν τις υπέρτερες ρωσικές δυνάμεις, ο αντίκτυπος όμως της μάχης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, είχε καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις του θερισιανού αγώνα.
Στο τέλος της ομιλίας του ο κ. Μαρινάκης τόνισε ότι υπάρχει σοβαρός λόγος οι νέοι να διδάσκονται και να γνωρίζουν την ιστορία μας και να εμβολιάζονται από τη δύναμη που εκπορεύεται από τον αγώνα.
Ο κ. Γεώργιος Περπιράκης αναφέρθηκε στις σχέσεις της τοπικής Εκκλησίας με τη Ρώσικη Διοίκηση του Ρεθύμνου και τον τότε Επίσκοπο Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Διονύσιο Καστρινογιαννάκη. Ο ομιλητής ανέφερε γεγονότα και συμπεριφορές άγνωστα εν πολλοίς στο ευρύ κοινό που εντυπωσίασαν πραγματικά το ακροατήριο. Η κακοποίηση του Διονυσίου, οι συλλήψεις και οι εξορίες των κληρικών στο Ηράκλειο – ο παπα-Βασίλης Παπαβασιλείου, από τον Άγιο Κων/νο Ρεθύμνου, ο παπα-Μανώλης Ζαχαράκης από τον Πρινέ Ρεθύμνου, ο παπα-Βασίλης Πασπαράκης και ο παπα-Νίκος Ανδρεαδάκης από τα Ανώγεια- με την κατηγορία ότι είχαν επαναστατική δράση.
Ο ομιλητής αναφέρθηκε επίσης στο ημερολόγιο της εξορίας του παπα-Βασίλη Παπαβασιλείου, και χαρακτηριστικά είπε πως «μέσα από τις εγγραφές βιώνουμε όλη την ταλαιπωρία αυτών των ανθρώπων». Τελικά ο Διονύσιος τους αθώωσε και τους απάλλαξε από κάθε κατηγορία.
Την εκδήλωση έκλεισε με την παρέμβασή του ο κ. Νίκος Παπαδάκης, Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Μελετών και Ερευνών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», ο οποίος τόνισε ότι «το επαναστατικό κίνημα του Θερίσου μπορεί να μην πέτυχε το στόχο του, την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, δρομολόγησε όμως τις εξελίξεις. Και αυτό γιατί η κρητική ηγεσία, ο Ελ. Βενιζέλος, είχε απόλυτη αίσθηση των ορίων, γνώριζε μέχρι πού μπορούσε, και την κατάλληλη στιγμή προέβη στους αναγκαίους συμβιβασμούς με τις Δυνάμεις». Ακόμη, ότι «ο αγώνας αυτός οδήγησε σε πολιτικές αλλαγές και -το κυριότερο- απάλλαξε τον τόπο από την απολυταρχία και ανέδειξε το άστρο του Ελ. Βενιζέλου».
Η εκδήλωση ήταν εμπλουτισμένη με οπτικοακουστικό υλικό που είχε επιμεληθεί ο Στ. Γαγάνης, Φυσικός.
Επίσης, νεαρά αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές πλαισίωναν τους ομιλητές και το αυθεντικό λάβαρο του οπλαρχηγού Χαράλαμπου Μιχ. Λιανδρή, που κρατούσε με δικαιολογημένο καμάρι ο απόγονός του νεαρός Χαρ. Ευαγγ. Λιανδρής. Τέλος, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να δουν φωτογραφικό υλικό με κρητικές σημαίες που είχε φέρει ειδικά για την εκδήλωση ο κ. Νικ. Αγγελάκης.
Την εκδήλωση παρακολούθησε πολύς κόσμος με αμείωτο ενδιαφέρον καθ’ όλη τη διάρκειά της, η οποία είχε πολύ καλά οργανωθεί ως και την τελευταία λεπτομέρεια. Η ευχάριστη νυχτερινή δροσούλα που επικρατούσε στην αυλή του όμορφου κτιρίου του Πολιτιστικού Συλλόγου, κτίριο για το οποίο υπερηφανεύονται οι Ατσιπουλιανοί -και δικαιολογημένα-, ήταν ένας καλός σύμμαχος. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους οργανωτές της ωραίας και ενδιαφέρουσας αυτής εκδήλωσης.
Ομιλία Δημάρχου Ρεθύμνης Γιώργη Χ. Μαρινάκη στην Επετειακή Εκδήλωση της Μάχης στο Ατσιπόπουλο
Αγαπητοί Συμπολίτες και Φίλοι,
Κυρίες και Κύριοι,
Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση σας να καταθέσω κι εγώ τον ελάχιστο φόρο τιμής στους ιδεολόγους, οραματιστές και ήρωες που γέννησε τούτος ο τόπος, οι οποίοι σφράγισαν με την ίδια τους τη ζωή την ιστορία του νησιού μας.
Εκείνους που πίστεψαν και υποστήριξαν με όλη τη δύναμη της ψυχής τους μια Ιδέα, που επηρέασε το Μέλλον της Κρήτης αλλά και τη στάση των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στη χώρα μας.
Το τίμημα για να αποκτήσει αυτή η Ιδέα υπόσταση, να υλοποιηθεί το Όραμα της Ένωσης της Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα, ήταν υψηλό και το πλήρωσαν στο ακέραιο, προσφέροντας αγόγγυστα ότι πολυτιμότερο είχαν: τη Ζωή τους.
Θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί πως η Μάχη στο Ατσιπόπουλο, στις 2 Αυγούστου 1905, ήταν μονάχα μια μικρή παρένθεση στην αιματοβαμμένη Ιστορία του νησιού μας που αριθμεί χιλιάδες Ήρωες, θύματα αγώνων για την Ελευθερία και την Ανεξαρτησία του.
Παρότι την αξία μιας ιστορικής μάχης την αντιλαμβανόμαστε συνήθως σε συνάρτηση με τον αριθμό των θυμάτων που προκαλεί και τη διάρκεια της, είναι αναγκαίο, αν στ αλήθεια μας ενδιαφέρει η αντικειμενική προσέγγισή της, να γνωρίζουμε τις γενικότερες συνθήκες που επικρατούσαν στο εγχώριο αλλά και το διεθνές πολιτικό και διπλωματικό πεδίο, τους συσχετισμούς, τις συμμαχίες, τους ανταγωνισμούς και τις εν γένει σχέσεις όπως αυτές είχαν διαμορφωθεί μεταξύ των εμπλεκομένων κρατών αλλά και τις ισχύουσες για την εποχή κοινωνικές ανάγκες και αντοχές, παράμετροι που έχουν ιδιαίτερη σημασία αφού κάθε επανάσταση, αποτελεί τη δυναμική έκφραση αιτημάτων του φορέα της που είναι συνήθως ο ίδιος ο λαός.
Συνιστά, λοιπόν, ατόπημα για τον καθένα από μας που επιχειρεί να γνωρίσει την ιστορία του τόπου του ή για όποιον μπει στη διαδικασία της σύγκρισης μιας τοπικής ιστορίας με άλλη, η απομόνωση ενός ιστορικού γεγονότος και η ερμηνεία του, η αποτίμηση αν θέλετε του ιστορικού του φορτίου, με βάση τη χρονική του διάρκεια και τις ανθρώπινες απώλειες.
Η ορθή εκτίμησή του, η επικαιροποίησή του, η αντανάκλαση του στο σήμερα, προϋποθέτει μια σύνθετη, ευρυγώνια και διεισδυτική οπτική που διαπερνά την επιφάνεια των γεγονότων, εξετάζει τη χρονική εγγύτητα τους με άλλα που εξελίσσονται παράλληλα με αυτά, την αλληλεπίδρασή τους και τη συμβολή τους στη ροή της ιστορίας που γράφει κάθε τόπος.
Υπό αυτό το πρίσμα, θα πρότεινα να προσεγγίσουμε τη Μάχη στο Ατσιπόπουλο, μια και ήταν η Μάχη που ανέδειξε το συντηρητισμό, την αυστηρότητα και τη βάναυση καταπίεση που βίωναν οι Ρεθεμνιώτες υπό το καθεστώς της «υψηλής προστασίας» της πόλης από τους Ρώσους, τους οποίους όρισαν οι Μεγάλες Δυνάμεις για τη διατήρηση της τάξης και της ασφάλειας, όπως αποκαλούσαν τον πλήρη έλεγχο που ασκούσαν σε όλους τους τομείς της οικονομίας, της δημόσιας διοίκησης και της ζωής γενικότερα στο νησί, την περίοδο της Αυτονομίας του.
Ας δούμε όμως το χρονικό της Μάχης ώστε να έχουμε όλοι μια κοινή, γνωστική αφετηρία προκειμένου να αποδώσουμε δίκαια την τιμή που αρμόζει στους πρωταγωνιστές της.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΑΤΣΙΠΟΠΟΥΛΟΥ
Όπως σας ανέφερα και λίγο νωρίτερα, κάθε ιστορικό γεγονός εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα συσχετισμών που το προκαλούν και καθορίζουν τα συστατικά του στοιχεία και την εξελικτική του πορεία. Κατ’ αυτό τον παγιωμένο ιστορικά τρόπο, η Μάχη στο Ατσιπόπουλο προέκυψε ως αναπόφευκτη.
Προηγήθηκε μια σειρά γεγονότων που εξώθησαν τους επαναστάτες σε αυτή τη σύγκρουση με το ρώσικο στρατό και την κρητική χωροφυλακή, γεγονός που επιβεβαιώνει την άποψη ότι δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο γεγονός, ασύνδετο με την ιστορική περίοδο και τις σαρωτικές εξελίξεις που τη σημάδεψαν, αλλά μια οργανωμένη, συνειδητή αντίσταση η οποία προστέθηκε στο γενικότερο σχέδιο δράσης των Κρητικών που επιδίωκαν την Ένωση τη Κρήτης με την Ελλάδα.
Για τα γεγονότα πριν και μετά της Μάχης στο Ατσιπόπουλο θα μας μιλήσει στη συνέχεια ο εκλεκτός συμπολίτης μας Γεώργιος Περπυράκης που έχει εντρυφήσει στο θέμα, έχει μελετήσει σε βάθος την τοπική ιστορία κι έχει συγγράψει αξιόπιστες αναφορές γι αυτήν.
Η δική μου αναφορά, θα επικεντρωθεί στο χρονικό της Μάχης. Στα πρόσωπα που ενεπλάκησαν, στις εσωτερικές διεργασίες στους κόλπους των επαναστατών, οι οποίοι υπό την καθοδήγηση του Ελευθέριου Βενιζέλου και ορμώμενοι από ασίγαστη δίψα τους για Ελευθερία και Ανεξαρτησία δεν επέτρεψαν ούτε στιγμή στην αριθμητική υπεροχή των αντιπάλων τους αλλά και στην ισχυρή ψυχολογική πίεση και τα ηθικά διλήμματα που έθετε η μοιραία σύγκρουση με τους συντοπίτες τους που δε συμμερίζονταν το όραμα τους, να κάμψει αυτή την εσωτερική φλόγα που τροφοδοτούσε την αγωνιστική τους διάθεση και πρακτική.
Επιπλέον θα επιχειρήσω μαζί σας να διερμηνεύσω τα αισθήματα που κινητοποιούν σε μας σήμερα, στιγμές της ιστορίας μας όπως αυτή που κατέγραψε η Μάχη του Ατσιποπούλου επιχειρώντας μια σύνδεση του ηρωϊκού παρελθόντος του νησιού μας με το σύγχρονο παρόν μας, το βαθιά κλονισμένο, ώστε να ανιχνεύσουμε, να εντοπίσουμε και να ανασύρουμε στο φως της αμφιταλαντευόμενης ύπαρξης μας όλα εκείνα τα ιδανικά για τα οποία αξίζει να ζει και να πεθαίνει κανείς.
Τα γεγονότα λοιπόν. Αξίζει να επισημάνουμε εξ αρχής πως Ατσιποπουλιανοί αγωνιστές είχαν δώσει ενεργό παρόν στη Μάχη του Θερίσσου. Επομένως γνώριζαν, είχαν βιώσει προσωπικά την αγριότητα των επιθέσεων , τους ανηλεής βομβαρδισμούς που δέχονταν οι θέσεις των επαναστατών από το ναύαρχο Ουρμπάνοβιτς με το ρώσικο πολεμικό «Χάμπρι», όπως επίσης γνώριζαν την επιφυλακτική στάση που τηρούσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις απέναντι στο κρητικό ζήτημα.
Τον Ιούνιο του 1905 λοιπόν, οι θερισιανοί επαναστάτες ελέγχουν όλο το δυτικό Ρέθυμνο ενώ οι Ρώσοι έχουν περιοριστεί στη στρατιωτική ζώνη.
Το κλίμα θα αλλάξει δραματικά ένα μήνα μετά όταν, στις 19 Ιουλίου 1905, κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος στο Ρέθυμνο, ο οποίος αφορά μόνο τις στρατιωτικές ζώνες και όχι αυτές που ελέγχονται από την επαναστατική συνέλευση.
Η κήρυξη του στρατιωτικού Νόμου σηματοδότησε τον άμετρο διωγμό όλων των φίλων της επανάστασης από τους Ρώσους οι οποίοι προβαίνουν αδιακρίτως σε συλλήψεις και φυλακίσεις πολιτών.
Η αντίστροφη μέτρηση είχε ήδη αρχίσει Οι Ρώσοι έκαναν χρήση κάθε δυνατού μέσου για να διατηρήσουν το επιβεβλημένο αρμοστειακό καθεστώς και να εξαλείψουν κάθε επαναστατική δράση προκειμένου να συνεχίσουν να ελέγχουν το λιμάνι της Σούδας και να διατηρούν φυσικά το βαλκανικό status quo αδιατάρακτο.
Οι σχέσεις Ρεθύμνιων Ρώσων είχαν διαταραχθεί σε μεγάλο βαθμό.
Ο Κωνσταντίνος Μάνος, οπλαρχηγός από τα Χανιά και πρωτεργάτης στην οργάνωση του επαναστατικού κινήματος, αναχώρησε την Κυριακή 31 Ιουλίου 1905 για το Σπήλι με 62 οπλίτες συντροφιά με τον Εμμανουήλ Παπαδερό ενώ στο Ατσιπόπουλο είχε φτάσει 3 μέρες νωρίτερα ο καπετάν Γιάννης Καλογερής όπου «ηπειλείτο έξοδος των Ρώσων».
Λίγες ώρες πριν φτάσει στο Σπήλι κι ενώ διανυκτέρευε στα Ρουστικα, η επαναστατική ομάδα του Μάνου έλαβε επείγον μήνυμα με τον ταχυδρόμο που απέστειλαν οι σωματάρχες Ανδρέας Μυλωνάκης, Χαράλαμπος Λιανδρής Ιωάννης Καλογερής, Σπύρος Μπίρης, Χαβρεδάκης, Γιώργος Γοβατζιδάκης και Κουργιεράκης με τον οποίο τους καλούσαν για ενισχύσεις δεδομένου ότι τη Δευτέρα 1 Αυγούστου οι επαναστάτες συνεπλάκησαν με τους Ρώσους και τη Χωροφυλακή, στο Ατσιπόπουλο.
Ο Μάνος αναχώρησε αμέσως με τους συντρόφους του για το Ατσιπόπουλο όπου και έφτασαν στις 8.30 το πρωί. Παρά τις δραματικές περιγραφές του ταχυδρόμου, όταν έφτασαν επικρατούσε ησυχία με αποτέλεσμα 2 ώρες μετά την άφιξη τους ο Μάνος να αποφασίσει την αναχώρησή τους για το Σπήλι.
Τότε ακούστηκαν πυροβολισμοί από την περιοχή του σημερινού στρατοπέδου Θεοδωράκη. Άνδρες από την περιοχή της συμπλοκής έσπευσαν να καλέσουν το Μάνο και τους αγωνιστές. Παρά την αρχική του επιφύλαξη μια και θεώρησε ότι επρόκειτο για ακροβολισμούς τελικά κάλεσε τους άνδρες του να συμμετάσχουν διευκρινίζοντας τους ότι δεν πάνε για να κάνουν πόλεμο και ότι θα επέμβουν μόνο εάν κινδυνέψουν οι σύντροφοι επαναστάτες.
Φτάνοντας στην περιοχή της Ατσιποπουλιανής καμάρας χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και οχυρώθηκαν. Ο Μάνος σε συνεργασία με τον ιατρό Ζερβό από τα Σφακιά που είχε έρθει για να συνδράμει τον αγώνα προχώρησαν με την ομάδα τους πέραν της γέφυρας. Στην κορυφή της εχθρικής φάλαγγας προχωρούσαν 300 άνδρες της Κρητικής Χωροφυλακής κάποιοι εκ των οποίων φορούσαν κρητικές φορεσιές για να ξεγελάσουν τους επαναστάτες πράγμα που κατάφεραν αρχικά με αποτέλεσμα να τους πλησιάσουν επικίνδυνα. Στη θέα των συμπατριωτών τους, οι επαναστάτες δυσκολεύτηκαν για λόγους ψυχολογικούς και ηθικούς ν’ ανοίξουν πυρ εναντίον των αδελφών τους ενώ η παράδοση λέει πως ο ίδιος ο Μάνος τους παρότρυνε να μην ανοίξουν πυρ λέγοντας τους: « Μην τους παίζετε μωρέ! Χριστιανοί είναι κι αυτοί». Όμως, επιλογή άλλη δεν του άφησε η περικύκλωσή τους από ένα ισχυρό όγκο 600 ρώσων στρατιωτών που ήρθε πίσω τους, με αποτέλεσμα να γίνει μάχη η οποία κρατήθηκε σε ισορροπία μέχρι τις 4 το απόγευμα. Τότε ο Ουρμπάνοβιτς διέταξε πυκνό πυρ από και προς όλες τις κατευθύνσεις με συνέπεια την υποχώρηση των επαναστατών αφού ξέμειναν από φυσίγγια προς το άλλο κέντρο τους, στα Ρούστικα.
Σε αυτή την άνιση και λυσσαλέα μάχη, με τους Κρήτες χωροφύλακες και τους ρώσους στρατιώτες να επιτίθενται χωρίς οίκτο, έχασαν τη ζωή τους ο Σταυριανός Μπίρης, οπλαρχηγός από το Ζουρίδι, ο Ταξίμ Οσμανάκης, οθωμανός πρώην χωροφύλακας, ο Ιωάννης Μαυρομουστακάκης από τους Κάμπους Κυδωνίας, ο Γεώργιος Τρουλιτάκης, από το Βαφέ Αποκορώνου και ο Πέτρος Κόκκινος, από την Ασή Γωνιά.
Τραυματίστηκαν οι :
• Ιωάννης Ποντικάκης και ο Ιωάννης Παρασκάκης , από το Μάλεμε,
• Εμμανουήλ Ταμπακάκης από τα Κεραμειά,
• ο Σπύρος Μαροπάκης από το Βαφέ,
• ο Γιώργος Κιμιωνής από την Αση Γωνιά,
• ο Γιώργος Ζερβός γιατρός από τα Σφακιά,
• ο Ιωάννης Μυλωνάκης και ο Γιαννικάκης από το Θέρισσο και ο Μαλινδρέτος.
Από την πλευρά των Ρώσων οι απώλειες ήταν ένας στρατιώτης που έχασε τη ζωή του και άγνωστος αριθμός τραυματιών.
Αξίζει να αναφέρουμε μια λεπτομέρεια από αυτές που δίνουν το στίγμα κάθε φορά μιας μάχης: Ο Ελ Βενιζέλος σε επιστολή του προς τον Μαρκαντωνάκη, με την οποία τον ενημέρωνε για τη Μάχη Ατσιποπούλου έγραφε πως «…Ενώ η δύναμη της εθνικής ιδέας ήταν τόσο μεγάλη ώστε να παρασύρει στον αγώνα έναν Μωαμεθανό ο οποίος έπεσε ηρωικά υπό την ελληνική σημαία, εκατοντάδες χωροφυλάκων διεφθάρησαν τόσο βαθιά από το αρμοστειακό καθεστώς που δέχθηκαν να πολεμήσουν υπό τη ρωσική σημαία για να περισώσουν και να στηρίξουν το θρόνο του Αρμοστή».
Μια ακόμη αναφορά αξίζει στον Έλληνα αξιωματικό του ρώσικου στρατού Αναστασιάδη ο οποίος αρνήθηκε να διατάξει πυρ κατά των επαναστατών στη Μάχη του Ατσιποπούλου και για το λόγο αυτό καταδικάστηκε σε 5ετή φυλάκιση και καθαίρεση.
Στο Ατσιπόπουλο λοιπόν, εγκαθίσταται ρωσικός λόχος στρατού και κηρύσσεται στρατιωτικός Νόμος με αβάσταχτους όρους.
Οι κάτοικοι του, από φόβο μην πυρποληθεί το χωριό τους παρακάλεσαν εγγράφως τους Επαναστάτες να μην επιτεθούν στη ρώσικη φρουρά.
Τα αίτια για την ήττα αυτής της Μάχης αποδόθηκαν από τους πρωτεργάτες της στην αριθμητική υπεροχή τους εχθρικού στρατού και όχι στην έλλειψη φυσιγγίων η αλήθεια όμως ήταν πως οι Ρώσοι διέθεταν εξαιρετικό οπλισμό γεγονός που σαφώς επηρέασε την έκβαση της Μάχης όπως άλλωστε υποστήριξε και ο Βενιζέλος.
Με τη Μάχη στο Ατσιπόπουλο ασχολήθηκε έντονα ο Αθηναϊκός Τύπος ο οποίος απέδωσε λεπτομερώς τις συνθήκες της Μάχης και τα γεγονότα και στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε συλλαλητήριο στους στύλους του Ολυμπίου Διός αντί μνημοσύνου στους πεσόντες.
Στα τέλη του Αυγούστου του 1905 οι Ρώσοι έχουν ολοκληρώσει την εκκαθάριση του Ν. Ρεθύμου από τις επαναστατικές δυνάμεις και ήταν πλέον κυρίαρχοί του. Οι αρχές της Αρμοστείας εγκαταστάθηκαν σε όλη την Ήπειρο.
ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ
Aυτό λοιπόν ήταν το χρονικό της Μάχης στο Ατσιπόπουλο. Μιας Μάχης που φέρει όλα τα χαρακτηριστικά των αναρίθμητων Μαχών που δόθηκαν σε αυτό το νησί και εκπέμπει τα ίδια ηχηρά μηνύματα, προτρέποντας μας σ’ ένα διαρκή αγώνα , θυμίζοντάς μας σταθερά πως ακόμη κι νικήσει ο πιο δυνατός και ο πιο αδίστακτος, στο τέλος την αληθινή νίκη την κερδίζουν οι ψυχικά πλούσιοι, οι πνευματικά ελεύθεροι, όσοι είναι διατεθειμένοι να κάνουν τη μεγάλη υπέρβαση και να θυσιαστούν παραδομένοι στην ακατανίκητη έλξη τους από ιδανικά όπως η Ελευθερία, το Δίκαιο, η Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και η Ειρήνη.
Αυτή ήταν η ουσία των παραδόσεών μας, η αποκοτιά, η θυσία στη υπεράσπιση ορισμένων αρχών απαράβατων. Απαράβατων αλλά τόσο ισχυρών, τόσο δυνατών και τόσο ζωντανών που έκαναν τον κάθε απλό Κρητικό, έναν ήρωα που έπραττε ακόμη κι αυτά που δεν ήταν ανθρωπίνως δυνατά.
Έχει αποδειχθεί ιστορικά πως όσοι υποτιμούν την ανθρώπινη ψυχή και τη δύναμη της, όσοι θεωρούν πως μπορούν να αλλάξουν βασικές ανθρώπινες ιδιότητες, ειδικά ενός λαού που έχει στα βάθη της ιστορίας ταυτιστεί με την επανάσταση και την αποτίναξη κάθε ζυγού, όσοι έχουν την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να μεταβάλουν τους λαούς σε δούλους και υποτελείς, θα έρθει η στιγμή κάποτε να μετανιώσουν για την έπαρση και την αλαζονεία τους.
Ουδέποτε οι συσχετισμοί δυνάμεων ανέστειλαν την ορμή των Κρητικών στη Μάχη για την Ελευθερία. Γι αυτό και η κάθε Μάχη είχε το δικό της συμβολισμό, τη δική της ηθική ακτινοβολία που έπλαθε μέσα από τον πόνο της απώλειας, τη φρίκη των πεδίων μαχών, την προδοσία αλλά και την φλόγα του δίκαιου και του σωστού, την εσωτερική διάσταση της ελληνικότητας, χάρη στην οποία είμαστε όλοι σήμερα υπερήφανοι και οφείλουμε την πίστη στη Δύναμή μας ότι μπορούμε ν’ αντεπεξέλθουμε σε κάθε δυσκολία
Και τούτη η ταραγμένη εποχή που ζούμε περισσότερο εμείς οι Έλληνες αλλά και η Ευρώπη και η ανθρωπότητα ολάκερη, βρίθει από δυσκολίες φαινομενικά ανυπέρβλητες.
Σήμερα είναι η εποχή που καλούμαστε όλοι να προτάξουμε το ηθικό μας ανάστημα απέναντι στην καταπάτηση των ανθρωπίνων αξιών, στην περιφρόνηση του Δίκαιου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην υποταγή μας πρωτίστως στα δικά μας πάθη που αποδυναμώνουν τις αντιστάσεις μας και τη λογική μας και μας καθιστούν ευάλωτους απέναντι στα σύγχρονα όπλα επιβολής των ισχυρών έναντι των ασθενέστερων, στην κυριαρχία του Νόμου του Ισχυρότερου που μετέρχεται κάθε μέσο προκειμένου να υποδουλώσει ψυχές και συνειδήσεις.
Είναι η ώρα φίλοι μου, που καλούμαστε, με αφορμή αυτή την Επέτειο από τη Μάχη του Ατσιποπούλου, να υπερβούμε την ιστορική στιγμή, να κάνουμε μια ενδοσκόπηση, μια ενδελεχή εσωτερική αναψιλάφηση και με τη βοήθεια της ιστορικής μας μνήμης και συνείδησης, να επικαιροποιήσουμε τα μηνύματα της που θα μας βοηθήσουν να επαναπροσδιορίσουμε το Παρόν μας.
Σε αυτή την παρούσα χρονική περίοδο, που τη χαρακτηρίζουν οι μεγάλες αμφισβητήσεις, οι απρόβλεπτες ανατροπές, οι ανυπολόγιστες επιβαρύνσεις, η έλλειψη αισιοδοξίας και ελπιδοφόρας προοπτικής, κρίνεται επιτακτική η ψύχραιμη και αντικειμενική ανάγνωση των μηνυμάτων ενός αγώνα που σημάδεψε την ιστορία του ελεύθερου κόσμου .
Ο τόπος μας πληγώθηκε βαθιά και κατάφερε να ξανασταθεί στα πόδια του. Ακόμη και οι ήττες μας είχαν θετικό αποτέλεσμα στην έκβαση του κάθε αγώνα δίνοντας περιεχόμενο και αξία στη θυσία γιατί στην Κρήτη καμιά θυσία δεν πήγε χαμένη. Οι ήρωες της Μάχης του Ατσιποπούλου, την μνήμη των οποίων τιμούμε σήμερα, συνέβαλλαν, πληρώνοντας το πιο ακριβό αντίτιμο, στην Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Ο θάνατός τους υπογράμμισε τη βιαιότητα των στρατευμάτων κατοχής, ευαισθητοποίησε την ελληνική και διεθνή κοινή γνώμη, επιτάχυνε και διευκόλυνε τις διαδικασίες επίλυσης του κρητικού ζητήματος χωρίς να χρειαστεί να θυσιαστούν επιπλέον ζωές
Σήμερα που ως Έλληνες, δοκιμαζόμαστε ξανά έχουμε απόλυτη ανάγκη από τα ηθικά και ιδεολογικά στηρίγματα που μας άφησαν παρακαταθήκη οι αγωνιστές του ιστορικού παρελθόντος μας.
Έχουμε ανάγκη να πιστέψουμε στην κινητήρια δύναμη της ψυχής μας, στην ιστορικά επιβεβαιωμένη γενναιότητα μας, να κάνουμε υπερβάσεις ως έθνος και να αναγενηθούμε από τις στάχτες μας.
Είμαστε Κρητικοί και Έλληνες .
Γεννηθήκαμε σε αυτή την ιερή γη, αναπνεύσαμε τον αδάμαστο αέρα της, γαλουχηθήκαμε με υψηλές αρχές και ιδανικά, προερχόμαστε από οικογένειες που μέτρησαν θύματα στα πεδία των Μαχών, κουβαλάμε κληρονομιά βαριά όσο και το τίμημα μιας ανθρώπινης ζωής.
Σίγουρα μπορούμε να βγούμε από το αδιέξοδο γιατί τις λύσεις τις κουβαλάμε μέσα μας.
Όπως σας ανέφερα και στην αρχή την ιστορία κάθε τόπου τη γράφουν οι άνθρωποί του. Και αυτή η ιστορία, αγαπητοί φίλοι πιστεύω όμως, πως ο κάθε τόπος με την ιστορία του, μπορεί να στείλει τα δικά τους μηνύματα στη χώρα αλλά και ολόκληρο τον κόσμο.
Δεν υπάρχει χωριό στο Ρέθυμνο που να μετρά ανθρώπινες απώλειες στο πεδίο της Μάχης. Χωρίς ίχνος τοπικισμού πιστεύω πως το πείσμα όμως και τη συμμετοχή στη Μάχη για την Ελευθερία, την Αλήθεια, τη Δικαιοσύνη, την Αλληλεγγύη, την Πίστη στην Ειρήνη, την Αγάπη και την Αξιοπρέπεια, οι Κρητικοί το’ χουν σε περίσσευμα.
Γι’ αυτό και θεωρώ πως το δικό μας χρέος είναι ακόμη πιο βαρύ: έχουμε ιερή υποχρέωση να μάθουμε την ιστορία μας και να τη διδάξουμε στα παιδιά μας εμβολιάζοντας τα με τη δύναμη που εκπορεύεται από τον Αγώνα αλλά και να διδαχθούμε κι οι ίδιοι: Να δούμε με τα μάτια της ψυχής που προσπερνούν την ύλη και φτάνουν στην ουσία.
Γι’ αυτό και εκδηλώσεις σαν την αποψινή θεωρώ πως έχουν ιδιαίτερη αξία αφού υπηρετούν αυτόν ακριβώς το σκοπό.
Αξίζουν κάθε τιμής οι ήρωες μας, που μας προσέφεραν έτοιμο το ιδεολογικό οπλοστάσιο και μια λεύτερη γη. Η δική μας ιερή υποχρέωση απέναντι στη θυσία τους είναι να διαφυλάξουμε τα πανανρθώπινα ιδανικά τους, να τα υπερασπιστούμε και να τα κάνουμε πράξη με τις επιλογές μας μεταγγίζοντας τα ανόθευτα στα παιδιά μας.
Σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνατε να με καλέσετε να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου για τη Μάχη στο Ατσιπόπουλο κι εύχομαι να είμαστε όλοι καλά, Δυνατοί, Αισιόδοξοι και με υψηλό το αίσθημα της ευθύνης, να σταθούμε αντάξιοι της Ιστορίας, της Παράδοσης και του Μέλλοντος του τόπου μας.
